Intro thema: naar het einde van de republiek

• Latijn
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 3

Van Carthago naar Caesar

Eerst: de standenstrijd

Standenstrijd

• Begin republiek
• Ipv koning: 2 consuls (max. 1 jaar), maar vooral: senaat
• verbeteringen: volksvergadering, volkstribuun, wetten van de twaalf tafelen, één van beide consuls is plebejer. Einde: lex Hortensia. Wetten van volksvergadering kregen kracht van wet.

Standenstrijd

Na standenstrijd: macht magistraten beperkt: max. 1 jaar en minimaal één collega.

Macht formeel bij volksvergadering, maar feitelijk senaat

• leden van senaat: uit aanzienlijke families
• clientela-systeem staat echte verandering in de weg
  
• consuls: steevast uit nobiles-klasse

Sociale omwentelingen

Vóór de Punische oorlogen:

•  zelfstandige boeren: opbrengst voornamelijk voor eigen gebruik en beetje naar markt
• genoeg inkomen voor eigen wapenuitrusting: militaire dienst

Ná de Punische oorlogen:

• boeren dood of gevlucht naar Rome
• landerijen verwoest
• verlaten boerderijen in handen van rijke senatoren en equites (ridders, tweede stand in burgerij)

Gevolg:

• kleine boerenstand verdween, daarmee ook aanwas in leger   in gevaar
• bezitloos stadsproletariaat groeit: meer invloed   volksvergadering
• machtspositie senaat wankelt, heeft leger nodig

Mogelijke oplossingen

1. land herverdelen zodat boerenstand op peil bleef (Gracchen)
2. of vermogenskwalificatie afschaffen (Marius)

Maar: beide schaden de machtspositie van de senaat

Hervormingen? Oplossing 1

• Tiberius Gracchus: volkstribuun via volksvergadering land herverdelen (133 v.Chr.)
• 10 jaar later: broer Gaius 
• na de Gracchen: populares vs optimates

Hervormingen? Oplossing 2

• Voortdurende oorlogen, corrupte generaals: kans voor Gaius Marius: consul vanaf 107 v.Chr.
• vermogenskwalificatie weg, land na diensttijd
• succesvolle generaal + bevriende volkstribuun = macht

Marius en zijn beroepsleger

• Geen vermogenseis
• Professionalisering leidt tot successen tegen gevaar uit het noorden
• daardoor landverdelingen kunnen realiseren (via bevriende volkstribuun)
• patroon-en-bevelhebber > volksvergadering of senaat

Van Carthago naar Caesar

Recap

Cornelius Sulla

• Opkomst Sulla: bevecht met succes Etrusken, Ubriërs en Samnieten in Bondgenotenoorlog (91-88)
  
• Italië nu gepacificeerd en homogeen Romeins

Sulla: optimaat

Marius: popularis

Machtsstrijd: eerste burgeroorlog 88-82

Sulla: dictator vanaf 82 v. Chr. 

Hervormingen:

• consuls geen commandant meer over leger
• de positie van de optimaten wordt versterkt --> senaat
• trad vrijwillig terug in 79

Weerstand

Hervormingen liepen stuk op ambities van de nobiles

Periode na 79: onvrede over door optimates beheerste senaat

én door slavenopstanden (Spartacus!)

én door piraterij

Pompeius: goede veldheer en politicus

Crassus: schathemeltjerijk

Pompeius en Crassus redden Rome

Maar natuurlijk niet voor niets. Consuls vanaf 70 v.Chr. Herstellen macht van volksvergadering en volkstribunaat. 

67: Pompeius alleenheerser over Romeinse Rijk buiten Italië op gezag van volksvergadering

61: terug naar Italië met triomftocht, maar hij maakt een fout!

Pompeius: goede veldheer en politicus

Caesar: goede en eerzuchtige veldheer en politicus

Crassus: geen van beide, wel rijkste man van Rome

Het (eerste) driemanschap