H5: gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

B1: Wat is gedrag?

Th9: Gedrag

Welk gedrag vertoont het stelletje?

• Man ligt
• vrouw zit
• ze kijken elkaar aan
• arm van de man ligt op zijn buik

Gedrag

• Alles wat een mens of dier doet
• Gedrag is een reactie (respons) van een dier of een mens op een prikkel
• Gedrag komt tot stand door de werking van spieren of klieren

Suzanne loopt langs een snackbar. Ze ruikt patat en loopt naar binnen. Wat is de prikkel om naar binnen te lopen? En wat is haar respons?

Gedrag

• Gedrag bestaat uit handelingen die met elkaar samenhangen
• Die handelingen hebben meestal een doel

Hoe wordt een inwendige prikkel ook wel genoemd?

Paringsgedrag

Gedrag dat voorafgaat aan de voortplanting

Doel: het mannetje wil een vrouwtje lokken en paren om zijn DNA door te geven aan de volgende generatie

Er is altijd een vaste opeenvolging van handelingen = Gedragsketen

0

0

Ethologie

• Studie van gedrag
• Ethogram: Een objectieve beschrijving van de handelingen van een diersoort
• Protocol: Een lijst van opeenvolgende waargenomen handelingen van een diersoort

Wat is een ethogram?

Wat is een protocol?

B2: Hoe wordt gedrag veroorzaakt?

Th9: Gedrag

0

0

Veroorzakers gedrag

• Gedrag wordt veroorzaakt door inwendige en uitwendige prikkels
• Motivatie: de bereidheid tot het verrichten van bepaald gedrag

Sleutelprikkel

Een prikkel die een doorslaggevende rol speelt bij het veroorzaken van bepaald gedrag

Wat is een sleutelprikkel?

Als meeuwenjongen honger hebben tikken ze op de snavel van hun ouder. Welke snavel zal de minste respons opleveren?: snavel zonder rode vlek - snavel met rode vlek - geheel rode snavel?

Geef een voorbeeld van aangeboren gedrag.

Geef een voorbeeld van aangeleerd gedrag.

Supranormale prikkel

(kunstmatige) prikkel die een sterker gedrag

opwekt dan een normale sleutelprikkel

B3: wordt gedrag bepaald

Th9: Gedrag

Samenvatting

• Gedrag wordt bepaald door erfelijke factoren (genen) en door leerprocessen
• Gedrag bij pasgeborenen is grotendeels erfelijk
• Door leerprocessen ontwikkelt gedrag zch tijdens het leven. hierdoor wordt de overlevingskans van een individu vergroot

Manieren van leren

• Gewenning

Een bepaalde reactie op een prikkel wordt bij herhaling van de prikkel aangeleerd of afgeleerd

0

Manieren van leren

• Inprenting

iets kan alleen worden aangeleerd in een bepaalde korte periode

0

Manieren van leren

• Trail and error

Leren door toevallige ontdekkingen

Door iets te proberen kom je erachter dat iets wel of niet werkt.

Werkt iets n iet dan probeer je weer wat anders

0

Manieren van leren

• Conditionering

gedrag dat door beloning of straf wordt aangeleerd

0

Welke 5 leerprocessen zijn er?

B4: Sociaal gedrag

Th9: Gedrag

Territorium gedrag

Gedrag met als functie het afbakenen van een gebied (territorium) en het vrededigen ervan tegen binnendringende soortgenoten

Get territorium moet zo groot zijnn dat het de groep kan voeden

Sociaal gedrag

Sociaal gedrag is gedrag van soortgenoten ten opzicht aan elkaar

Soortgenoten geven een signaal aan elkaar. Dit signaal werkt als een prikkel van de volgende handeling van een soortgenoot

0

Balts

Paarvormend gedrag dat aan paring vooraf gaat

Het doel is om nakomelingen te krijgen (het doorgeven van DNA)

0

Broedzorg

Het verzorgen van eieren en jongen

0

Gedrag om de rangorde vast te stellen

• Pikgedrag bij kippen
• Imponeergedrag
• Verzoeningsgedrag

0

B5: Gedrag bij de mens

Th9: Gedrag

Overeenkomsten gedrag

• Gedrag wordt bepaald door erfelijke factoren en leerprocessen
• Mensen en dieren zijn gevoelig voor sleutelprikkels en supranormale prikkels
• Beide vertonen o.a. territoriumgedrag, dreiggedrag en imponeergedrag

Verschillen

• Bij mensen wordt hetgedrag sterker bepaald door leerprocessen (grotere herseninhoud)
• Mensen kunnen hun gedrag beoordelen aan de hand van normen en waarden

Rolpatronen

Het gedrag dat bij een bepaalde rol hoort

• in een relatie heeft ieder een bepaalde rol
• bij een bepaalde rol verwachten mensen bepaald gedrag: stereotypering

0

0

0