Herhaling Hoofdstuk 1 Systeem Aarde

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

Programma

• Huiswerk
• extra uitleg

• Oefenen eindexamenopdrachten

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les kan ik...

• Alle vragen beantwoorden uit het leerdoelenoverzicht voor Hoofdstuk 1

Lesdoel(en)

• Hoe wordt de ouderdom van de aarde gemeten?
  
• Hoe is de aardbol opgebouwd?
  
• Wat is het actualiteitsbeginsel?
  
• Welke bewijzen zijn er voor het bewegen van de aardplaten?
  
• Waarom bewegen de platen?
  
• Welke drie bewegingen maken de platen?
  
• Welk verband is er tussen de bewegingen van de platen en vulkanisme, aardbevingen en gebergtevorming?
  
• Welke verschijnselen hangen samen met vulkanisme?
  
• Wat zijn de kenmerken van een aardbeving? 

Systeem aarde H1: mindmap

• Opdracht op werkblad
• Werk in tweetallen

Endogene processen

Opdracht: mindmap (deel 2)

• Luister naar de extra uitleg
• Vul je mindmap steeds verder aan 

Opbouw van de aarde

Kern

mantel

korst

Alfred Wegener

• Duitse meteoroloog 
• Aanwijzinigen voor bewegende continenten. 

Overeenkomsten tussen fossielen

1

Sporen van ijskappen

2

gesteenten / bergen

3

Alfred Wegener

• Pangea
• continenten waren lichter, zij drijven op iets wat 'vloeibaar' is

zijn theorie staat bekend als:
continental drift

Niemand geloofde Wegener. Waarom niet?

Men wist niet wat de drijvende kracht achter dit verschijnsel zou kunnen zijn. Wat is nou sterk genoeg om hele continenten te laten bewegen? 

Mid Oceanische rug

30 jaar na Wegener's dood           bewijs!

Diepte metingen, bergketens onderwater

Ouderdom van oceanische korst (paleomagnetisme)

Later: satelliet metingen

3 drijvende krachten achter platentektoniek?

1. convectiestromen
2. ridge-push= duwkracht vanaf de midocenische rug
3. slab-pull = trekkracht van onderduikende plaat

Door platentektoniek...

Bergen

Vulkanen

Aardbevingen

Divergentie

• uit elkaar
• oceaan = mid-oceanische rug
  nieuwe korst groeit aan
  onderzeese vulkanen (effusief)
  lichte aardbevingen
• continent = rift valley 

Convergentie

• naar elkaar toe
• Oceaan + continent = subductie
• Oceaan + oceaan = subductie van
  oudere oceaanische korst
• continent + continent = berg
   

Transform

• langs elkaar heen
•  naast horizontale verschuiving,
  ook horsten en slenken
• aardbevingen

Schildvulkaan

Kenmerken:

- Lava zeer vloeibaar, waardoor het ver weg stroomt (mafisch, basalt)

- Effusieve uitbarsting

- Vulkaan heeft brede basis en
    flauwe hellingen

- Bij hotspots en divergerende
    plaatgrenzen

Spleetvulkaan

Kenmerken:

- Lava zeer vloeibaar, waardoor het ver weg stroomt (mafisch, basalt)

- Effusieve uitbarsting

- Lava komt uit kilometerslange scheuren naar buiten

Stratovulkaan

Kenmerken:

- Lava is taai-vloeibaar door combi basalt en graniet (felsisch, graniet)
- Taaie lava verstopt in de kraterpijp

- Explosieve uitbarstingen 

- Vulkaan is kegel met kleine doorsnede en steile wanden

- Bij subductiezones

Caldeira

Kenmerken:

- Dak van magmakamer stort in door grote explosie

- Kratermeer in diepte die ontstaat

Uitzondering: Hotspots

Hotspot niet aan rand van plaat (bijv. Hawaii hotspot). 

Kenmerken:

- Uit onderste deel mantel komen hete mantelpluimen basaltisch

   materiaal boven (top pluim = hotspot)

- Materiaal brandt dwars door lithosfeer heen

- Mantelpluimen liggen vast in mantel en platen bewegen over hotspots     heen

Aardbevingen

Spanning en wrijving tussen platen

Hypocentrum = plaats waar aardbeving ontstaat

Epicentrum = plaats van aardbeving aan aardoppervlak loodrecht boven hypocentrum

Schaal van Richter

Op welke plekken komen diepe aardbevingen voor?

Tsunami's

Gebergtevorming

plooiingsgebergten

breukgebergten (horsten en slenken)

Begrippenopdracht

Zie werkblad

Lesdoel(en) check

• Hoe wordt de ouderdom van de aarde gemeten?
  
• Hoe is de aardbol opgebouwd?
  
• Wat is het actualiteitsbeginsel?
  
• Welke bewijzen zijn er voor het bewegen van de aardplaten?
  
• Waarom bewegen de platen?
  
• Welke drie bewegingen maken de platen?
  
• Welk verband is er tussen de bewegingen van de platen en vulkanisme, aardbevingen en gebergtevorming?
  
• Welke verschijnselen hangen samen met vulkanisme?
  
• Wat zijn de kenmerken van een aardbeving? 

Lesdoel(en) check

• Beantwoord in je tweetal zo veel mogelijk van de vragen op het werkblad. 
• Gebruik hierbij je mindmap

Woordenboek

Alle begrippen die je moet leren van H1

Aardbeving

Actualiteitsbeginsel
Basalt

Caldeira

Convectiestroom

Convergentie

Divergentie

 Transform
diepzeetrog 

Effusieve uitbarsting

Explosieve uitbarsting

Geologische tijdschaal

Graniet

Hotspot

Lithosfeer

Mid-oceanische rug

Platentektoniek

Plooiingsgebergte

Stratovulkaan

Schildvulkaan

Schaal van richter

Subductie

Tsunami