H3 Op stoom

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, havo
• Leerjaar 2

H3 Op stoom

Sleep het rondje naar de afbeelding van de industriële revolutie

Begin

Begin van de industriële revolutie

Zet de begrippen bij de juiste periode (vóór de industriële revolutie of industriële revolutie)?

Industriële revolutie

vóór de industriële revolutie

fabrieken

Producten worden thuis gemaakt 

landbouw

stoommachine

slechte werkomstandigheden

stad

platteland

§3.0 Oriëntatie

• Periode
• Tijdvak
• Jaartallen
• Samenleving 

Vroegmoderne tijd

Tijd van Burgers en stoommachines

1800-1900

Industriële samenleving

Kenmerkende Aspecten (1)

1 De wetenschappelijke revolutie

2 De Industriële Revolutie die in de westerse wereld de basis     

    legde voor een industriële samenleving.

3 Discussies over de ‘sociale kwestie’.

   

Kenmerkende Aspecten (2)

4 De moderne vorm van imperialisme die verband hield met de 

    industrialisatie.

5 De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: 

    liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en \

    feminisme.

§2.5 De opkomst van machines

Uitvindingen textielindustrie

Spinning Jenny

Met deze 'machine' kan er veel sneller kleding worden gemaakt.

In 1764 ontworpen door James Hargreaves.

Schietspoel

Ookwel 'flying shuttle'. 

In 1733 ontworpen door John Kay.

Hiermee werd het gemakkelijker gemaakt om te weven in de huisnijverheid.

• Eerst huisnijverheid
  
• In Engeland begin met uitvindingen in textielindustrie (wegens grote vraag).
  
• Wevers en spinners.
  
• Te groot voor in huis > fabrieken.
  
• Spierkracht -> waterkracht -> stoom

§3.2 Wonen in een industriestad

Industrialisatie

• De Industriële revolutie zorgt voor grote veranderingen in hoe het leven
    van de mensen eruit ziet.
  
• De fabrieken waren een grote concurrent van de boeren en
    ambachtslieden.
  

• Stoommachines > Fabrieken > Urbanisatie (groeiende steden) > Slechte  leef- en werkomstandigheden.

Leven in een industriestad

• Gebrek aan betaalbare woonruimte.
• Huiseigenaren verhuurden woningen.
• Weinig ruimte en geen reparaties.
• Vieze straten en besmet drinkwater --> cholera, tuberculose of vlektyfus.
• Mensen stierven aan epidemieën.

§3.3 De strijd van de arbeiders

Slechte woonomstandigheden

Slechte werkomstandigheden

 

kinderarbeid

Vakbond

Een vakbond organiseerde stakingen en oefende druk uit op de fabriekseigenaren.

Mensen sloten zich aan bij een vakbond die bij hen past.

Liberalisme

Ontstaan na val Napoleon, volk macht

Geen economische staatsbemoeienis

Iedereen gelijk voor de wet

Tegen godsdienstfanatisme en censuur

Communisme

Karl Marx

Geboren in Trier, studeerde rechten en filosofie, werd redacteur

Woonde in Parijs, Brussel en Londen

In 1848 verscheen 'Het Communistisch Manifest' geschreven met Friedrich Engels, de basis voor het socialisme, in de 19e eeuw een verzamelnaam voor een nieuwe politieke stroming, die streefde naar volledige gelijkheid van mensen. 

Sociaal-democraten

Verbetering leefomstandigheden arbeiders ipv verslechtering

Tweedeling socialisten:

•  communisten, leer van Marx
  
• Sociaaldemocraten, socialisme op parlementaire wijze
  

Feminisme

Ontstaan 1870

Ondergeschikte positie vrouw verbeteren

Betere kansen bij opleidingen en op de arbeidsmarkt

Vrouwenkiesrecht

Wilhelmina Drucker, Aletta Jacobs

Wat zijn arbeiders?

1. Iedereen die werkt.
2. Werknemers die in de steden in de fabrieken werken.
3. Werkgevers die in de steden in de fabrieken werken.
4. Mensen die onder slechte omstandigheden moet werken.

Je oefent: oorzaak en gevolg.

Het loon van de arbeiders was laag. Wat waren hiervan de oorzaken en gevolgen? Zet de zinnen in het juiste vak. 

oorzaak

gevolg

1. De fabrikant wil zo veel mogelijk winst maken. 

2. Slechte woningen. 

3. Er zijn veel werklozen. 

4. Slecht en eentonig voedsel.

5. Slechte gezondheid

De arbeiders in de tijd van de industrialisatie

1. Werden goed betaald en hadden goede werkomstandigheden
2. Werden slecht betaald maar hadden goede werkomstandigheden
3. Werden goed betaald maar hadden slechte werkomstandigheden
4. Werden slecht betaald en hadden slechte werkomstandigheden

Wat hoort niet bij de werkomstandigheden van arbeiders?

1. Lage lonen
2. Lange werkdagen
3. Smerige straten, geen riolering, en geen schoon drinkwater
4. Protesteren of demonstreren had weinig zin. Je werd ontslagen.

Wat is een vakbond?

1. Verenigingen van werknemers die opkomen voor hun leden
2. Wanneer je werkloos werd kreeg je door betaald
3. Mensen die gelijkheid willen bereiken in een land
4. Een overheid die zich niet met de mensen moest bemoeien

Vakbonden konden de situatie van de arbeiders wel verbeteren. Welke uitdrukking past het best bij de manier waarop vakbonden werken?

1. Drie tegen één is gemeen
2. Ieder voor zich
3. Samen staan we sterk

Lees: 'Socialisten' Er worden zes nieuwe wetten voorgesteld. Zijn de socialisten voor of tegen. Zet de wetten in het juiste vak. 

voor

tegen

1. Iedereen die 65 jaar is, krijgt een ouderdomsuitkering.

2. Ambtenaren gaan de luchtkwaliteit in fabrieken controleren. 

3. Er komt een verbod op stakingen. 

4. Er komt een minimumloon. Werkgevers mogen niet minder betalen. 

5. Arbeiders mogen nu maximaal tien uur per dag werken. Dat wordt twaalf uur. 

6. Er komt algemeen kiesrecht. 

Socialist vs liberaal

socialist

liberaal

Iedereen moet kunnen doen wat hij wil.

Niet iedereen kan doen wat hij wil, want armen hebben minder mogelijkheden.

De overheid moet zorgen dat arme mensen een een beter leven krijgen.

Politiek is een zaak voor hoog opgeleiden.

Lees: 'Wie was Aletta Jacobs?'
Feministen zijn ....

1. Mannen die opkomen voor hun rechten
2. Mensen die opkomen voor hun rechten
3. Mensen die opkomen voor rechten van mannen
4. Mensen die opkomen voor rechten van vrouwen

Alletta Jacobs zette zich in voor rijke en arme vrouwen. Over wie gaan de vier uitspraken? Zet de uitspraak is het juiste vak. 

arm

rijk

'Twee keer per week houd ik een gratis spreekuur.'

'Vrouwen mogen ook studeren als ze dat willen.'

'Veel vrouwen worden verplicht thuis te blijven en zich te vervelen. Dit is niet goed. Vrouwen mogen werken, als ze dat willen, net als mannen.'

'Sommige vrouwen kunnen geen eten kopen voor al hun kinderen. Om niet nog meer kinderen te krijgen, zijn voorbehoedsmiddelen nodig. Ik geef die aan vrouwen als ze erom vragen.'

§3.4 Sociale wetten, schone steden

Sociale kwestie

De arbeiders hadden het zwaar tijdens de industriele revolutie.

Slechte woon en werkomstandigheden.

Deze problemen noemen we de sociale kwestie. 

Kinderwetje

De liberaal Samuel van Houten bedacht in 1874 het kinderwetje van Van Houten. Kinderen tot 12 jaar mochten niet langer in de fabriek werken. 

Sociale wetten

In 1889 kwam er een Arbeidswet:

Fabrieken moesten geïnspecteerd worden om te kijken of ze zich aan de wet hielden.

Vrouwen kregen kortere werktijden, ze konden beter voor hun gezin gaan zorgen.

Leerplichtwet

In 1901 werd de Leerplichtwet ingevoerd.

Kinderen van 6 tot en met 12 moesten voortaan verplicht naar school.

§3.5 De kolonie Nederlands-Indië

Herhaling vorige les:

1799 VOC gaat failliet

Na het faillisement van de V.O.C. werden de bezittingen van de Nederlandse staat.

Je spreekt sindsdien van de kolonie 

Nederlands Indie.

Om 

De kolonie winstgevend te maken werd een plan bedacht!

Het cultuurstelsel

 (1830-1870)

• Doel: Indië moet weer winstgevend (voor Nederland) worden.

• Indonesiërs verplicht laten werken voor Nederlandse producten.

Hoe werkt het cultuurstelsel? (1) 

• Boeren moeten 1/5 deel van hun land verbouwen met voor de Nederlanders interessante producten: koffie, thee en indigo 
  

• Boeren krijgen hiervoor een heel klein beetje geld
  

Rond 1870:

 Er kwam kritiek op het cultuurstelsel. Mede door het boek Max Havelaar.

 

Afschaffing cultuurstelsel:

• 1870
• Vanaf nu kregen ondernemers het voor het zeggen
  

Ethische politiek

* Iets terug doen voor de bevolking

* Armoede bestrijden

* Welvaart en ontwikkeling

(onbedoelde) gevolgen etnische politiek

* Contact met westerse ideeën

- Bewust van ondergeschikte positie

* School -> nationalisme