Les 13 21/12/23 ZK2A Paragraaf 3.3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

       Startklaar:

- Telefoon in Zakkie!

- Op tafel:

              Pen

              Map

              Feniksboek

Welkom bij de Geschiedenisles ZK2A!

Startopdracht. 

Hoe heet de revolutie waarbij stoommachines een centrale rol speelden?

Programma deze les:

1. Startopdracht
2. Lesdoelen
3. Herhaling via vragen
4. Stukje uitleg + vragen bij paragraaf 3.3 : De strijd van arbeiders

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

Kun je uitleggen wat de gevolgen waren van de industriële revolutie. (T1)

en kun je beschrijven wat arbeiders zijn en wat staken betekent. (T1)

Welk begrip hoort bij deze betekenis:
Periode van grote en snelle verandering in West-Europa door de komst van industrie; deze periode duurde van 1760 tot 1850.

1. Industrialisatie
2. Kapitalisme
3. Industriële revolutie
4. Monarchie

Wat is industrialisatie?

1. Een periode van grote en snelle verandering door de komst van industrie.
2. Het ontstaan van industrie (fabrieken) in een gebied waar eerst vooral landbouw was.
3. Een speciale dans.
4. Mensen die in fabrieken werken.

Wat is een van de belangrijkste uitvindingen van de revolutie?

1. stoommachine
2. ploeg
3. straatverlichting
4. dienstensector

In welk land begon de Industriële revolutie?

1. Frankrijk
2. Engeland
3. Nederland
4. Duitsland

In welke beroepen begon de Industriële revolutie?

1. Handel en Nijverheid
2. Handel en Landbouw
3. Landbouw en textiel
4. Textiel en handel

Door welke uitvinding konden de mensen, rond 1760 sneller spinnen?

1. De uitvinding van de stoommachine
2. De uitvinding van de Spinning Jenny
3. De uitvinding van de schietspoel
4. De uitvinding van het spinnewiel

Wat is urbanisatie?

1. Dat er meer industrie komt
2. Dat mensen weggaan uit de stad
3. Een vorm van landbouw
4. Dat mensen naar de stad verhuizen

Wat is industrialisatie?

1. Een ander woord voor urbanisatie
2. Dat er meer mensen aan landbouw gaan doen
3. Dat er meer werk wordt gedaan via machines in fabrieken
4. Dat mensen naar de stad verhuizen

Wat is de belangrijkste uitvinding in de industriële revolutie?

1. Spinning Jenny
2. De gloeilamp
3. Stoommachine
4. Cotton Gin

In welk land begon de industriële revolutie?

1. Engeland
2. Frankrijk
3. Nederland
4. Rusland

	Tot 1750	Na 1750
Waar werken?	Thuis	Fabriek
Welk soort werk?	Huisnijverheid	Industrie

Verandering van werk door industriële revolutie

Opkomst machines

Verlichting

1. Rationeel nadenken
   
2. Experimenteren
   
3. Toepassen nieuwe kennis

Urbanisatie

Mensen verhuizen van het platteland naar de stad

Gevolgen industriële revolutie

• Op het platteland was geen werk, dus trokken mensen naar de steden: urbanisatie.  
• Mensen hoopten dat het leven in de stad beter was, maar dat viel vies tegen. Werken in de fabriek was in die tijd erg ongezond:

1. donker
2. benauwd
3. stoffig
4. onveilig

Kinderarbeid

• Mannen verdienden vaak niet genoeg om het hele gezin te onderhouden, daarom moesten ook vrouwen en kinderen werken in de fabrieken.  
• Vrouwen en kinderen verdienden nog minder dan de mannen. 
• Het gevolg van deze kinderarbeid was dat kinderen niet naar school konden.

Industriële revolutie

Industriële revolutie

Werk in de fabrieken in steden

Industriële revolutie

Werk in de fabrieken in steden

Concurrentie voor huisnijverheid en boeren

Industriële revolutie

Werk in de fabrieken in steden

Concurrentie voor huisnijverheid en boeren

Mensen verhuizen naar de steden

Industriële revolutie

Werk in de fabrieken in steden

Concurrentie voor huisnijverheid en boeren

Mensen verhuizen naar de steden

Urbanisatie

Industriële revolutie

Werk in de fabrieken in steden

Concurrentie voor huisnijverheid en boeren

Mensen verhuizen naar de steden

Urbanisatie

Vieze en volle steden

Industriële revolutie

Werk in de fabrieken in steden

Concurrentie voor huisnijverheid en boeren

Mensen verhuizen naar de steden

Urbanisatie

Vieze en volle steden

1. Overbevolking
2. Nieuwe wijken met goedkope en slechte huizen
3. Ziektes en epidemieën

VIDEO

Daens 'woonomstandigheden van arbeiders'

Samen sta je sterk

Sommige arbeiders probeerden iets te veranderen. Ze eisten een hoger loon en betere werkomstandigheden. Om dat te bereiken gingen ze staken. 

Maar één stakende arbeider was voor de fabriekseigenaar geen probleem. Hij ontsloeg die persoon dan, er waren genoeg mensen zonder werk die wel wilde werken.

Arbeiders

Mensen die werken in ruil voor een beloning, meestal salaris. Bijvoorbeeld in een fabriek.

Staken

Tijdelijk stoppen met werken als protest om zo een bepaald doel te bereiken.

Bron: Spotprent Albert Hahn - De liberale vrijheid te krommenie. Uit de Notenkraker 15 december 1907.

Bron: 1 mei was een feestdag voor arbeiders. Er waren dan optochten en feesten. Poster uit 1892.

Sociale wetten

De regering moest nu wel iets voor ze gaan doen. Al gauw werden er sociale wetten ingevoerd. Daarmee probeerde de regering het leven van arbeiders te verbeteren. 

• 1874: ‘Kinderwetje’ > Deze wet verbood fabrieksarbeid voor kinderen onder de twaalf jaar. 
• 1900: de leerplicht > Alle kinderen tot twaalf jaar moesten verplicht naar school.
• 1919: Achturige werkdag >  Er mag niet langer dan acht uur achter elkaar gewerkt worden. 
  

sociale wetten

Wet waarmee de overheid het leven van vooral arme mensen probeert te verbeteren.

Bron: Ons Amsterdam (1 mei 1894) voor de achturige werkdag. 

Socialisten

Mensen die wilden dat de overheid sociale wetten zou maken, noemden zich socialisten. Ze wilden

• kiesrecht voor iedereen: algemeen kiesrecht. Arbeiders zouden dan hun eigen volksvertegenwoordigers kunnen kiezen. 
• De socialisten wilden ook betere omstandigheden in de fabrieken, hogere lonen voor de arbeiders en een uitkering voor oude mensen. 

Aan het eind van de negentiende eeuw richtten de socialisten een politieke partij op: de Sociaal- Democratische Arbeiderspartij. 

Niet alleen socialisten, maar ook sommige protestanten en katholieken kwamen op voor de arbeiders. Zij deden dat vanuit hun geloof.

socialisten

Mensen die vinden dat de overheid iedereen die het moeilijk heeft, moet helpen.

algemeen kiesrecht

Kiesrecht voor iedereen.

politieke partij

Organisatie die invloed wil op de overheid en meedoet aan verkiezingen. In een politieke partij zitten mensen met dezelfde politieke ideeën.

Bron: Socialistische poster voor de politieke partij SDAP (Sociaal Democratische Arbeiders Partij).

Feministen

In 1917 kregen mannen algemeen kiesrecht. Ook vrouwen eisten kiesrecht. Onder leiding van Aletta Jacobs streden feministen voor gelijke rechten. Daardoor kregen in 1919 ook vrouwen kiesrecht.

feministen

Vrouwen (en soms ook mannen) die strijden voor gelijke rechten voor man en vrouw.

Aletta Jacobs

Aletta kwam uit een rijke familie. In 1871 ging ze naar de universiteit: als eerste meisje in Nederland. Veel mensen spraken er schande van. Zij vonden dat meisjes niet mochten studeren. Maar Aletta zette door en werd de eerste vrouwelijke arts van Nederland.

Aletta ging in een arbeidersbuurt in Amsterdam werken. Twee keer per week hield ze een gratis spreekuur voor arme mensen. Ook gaf ze vrouwen voorbehoedsmiddelen, zodat die zelf konden beslissen hoeveel kinderen ze wilden.

feministen

Vrouwen (en soms ook mannen) die strijden voor gelijke rechten voor man en vrouw.

Bron: Feministen demonstreren voor kiesrecht voor vrouwen. Aletta Jacobs is de vrouw in het midden met de schuine witte band over haar jas. Foto uit 1914.

VIDEO

Eerste beelden van Aletta Jacobs

VIDEO

Canonclip 34: Aletta Jacobs

Samen sta je sterk

Arbeiders begrepen dat je moest samenwerken. Als alle arbeiders tegelijk staakten, verdiende een fabrikant niets meer. Hij kon nooit ál zijn werknemers ontslaan. De arbeiders richtten vakbonden op. 

• Elke maand gaven ze wat geld aan de vakbond. 
• Wie ziek werd, kreeg dan van de vakbond een kleine uitkering. 
• Als de vakbond een staking organiseerde, kregen de stakende arbeiders geld voor het gemiste loon. 

De vakbonden gingen strijden voor meer veiligheid in de fabriek, voor kortere werkdagen en voor hogere lonen.

vakbond

Vereniging van werknemers die zich inzet voor het verbeteren van de arbeidsomstandigheden.

01:39

Hoe weet je dat het hier om een arbeidersbuurt gaat?

1. Het is er modderig en vies.
2. Het is er schoon en ruim.
3. Het is er modderig, maar ruim.
4. Het is er schoon, maar toch ook vies.

02:17

Hoeveel kamers heeft het huis?

1. 1 kamer
2. 2 kamers
3. 3 kamers
4. 4 kamers

02:41

Hoeveel mensen van het gezin werken?

1. Alleen de ouders werken.
2. Alleen de ouders en twee oudste kinderen.
3. Iedereen, behalve de twee jongste kinderen.
4. Iedereen moet werken.

03:53

Hoe is het eten van het gezin?

1. Er is genoeg te eten.
2. Er is te weinig te eten.