H4 Marktresultaat en overheidsinvloed (4.1 t/m 4.7)

• Economie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Programma

• Vorige les
• Lesdoelen
• Theorie
• Aan de slag

Lesdoelen

Aan het einde van de les

• Asymmetrische informatie aantonen en bepalen hoe partijen daarop inspelen. 
• Averechtse selectie aantonen. 
• Goederen indelen in individuele en collectieve goederen. 
• Met behulp van het gevangenendilemma problemen analyseren. 
• Uitleggen dat er meetliftersgedrag kan optreden.  
• Uitleggen waardoor de suboptimale uitkomst beïnvloed kan worden. 

Sommige economen zeggen dat de overheid zich niet met de markt moet bemoeien. Behalve als er sprake is van .....

Er wordt een hek gebouwd in het dorp van Jan. De buren van Jan zijn hier heel blij mee en vinden de bouw van dit hek ook erg belangrijk. De buren van Jan betalen daarom ook voor dit hek. Jan betaalt niet. Hij denkt: als mijn buren al voor dit nieuwe hek gaan betalen, waarom zou ik dan ook nog gaan betalen? Dit is een typisch voorbeeld van meeliftersgedrag, maar hoe kan meeliftersgedrag voorkomen worden?

1. Als de buren van Jan, Jan dwingen om ook mee te betalen
2. Door belasting
3. Door gedwongen belastinginning door de overheid
4. Als Jan betaalt voor een andere nieuwe voorziening in het dorp

Marktfalen

De markt werkt niet perfect.

Oorzaken van marktfalen zijn:

1. Marktmacht (vb. Monopolie)
2.  Externe effecten (vb. milieuvervuiling, gezondheidseffecten)
3. Gebrekkige informatie
4. collectieve goederen, die niet via de markt verhandeld kunnen worden omdat er geen individueel prijskaartje aan hangt (vb. dijken en rechtspraak)

Welk economisch begrip geeft aan dat we te maken hebben met gebrekkige informatie?

Asymmetrische informatie

Asymmetrische informatie: Wanneer de ene partij meer informatie heeft dan de andere partij

Voorbeeld: Ziektekostenverzekering: Verzekeringsnemer weet meer over zijn gezondheid/persoonlijke risico's dan verzekeringsmaatschappij 

Wat kan er tegen asymmetrische informatie worden gedaan? En wat is het nadeel?

Asymmetrische info leidt tot averechtse selectie

Averechtse selectie

Averechtse selectie: Mensen met een hoog risico op schade verzekeren zich en mensen met een laag risico niet

Verzekeraars kunnen hun verzekeringen alleen in stand houden als zij ook inkomsten ontvangen van mensen met een laag risico op schade!

Uitleg

Averechtse selectie: alleen mensen die van zichzelf weten dat ze groot risico lopen nemen de verzekering.

• Wat gebeurt er met de premie door averechtse selectie?
• Risico dat de verzekeraar moet dekken wordt groter > premie gaat omhoog

Collectieve goederen

• Niet-uitsluitbaar
• Niet-rivaliserend (producten blijven beschikbaar)
• Bij allocatie door de markt zouden er geen collectieve goederen tot stand komen.
  
• Aanbod van collectieve goederen door de overheid waarbij iedereen gedwongen meebetaalt. (belasting)
  

Waarom zijn collectieve goederen schaars?

1. Neem de matrix over en zet streepjes. 

2. Schrijf de strategie uit van de rijspeler. 

3. Schrijf de strategie uit van de kolomspeler. 

4. Noteer het evenwicht.

5. Is er sprake van een gevangenendilemma?

Tip: Noteer de getallen!

Wat is de dominante strategie van de rijspeler? Noteer op de juiste manier.

Stelling: het Nash-evenwicht is altijd de beste uitkomst van het spel

1. Juist
2. Onjuist

Een evenwicht in dominante strategieën is per definitie een Nash-evenwicht.

1. Juist
2. Onjuist

Aan de slag

Maken H4.1 t/m 4.7

Zachtjes overleggen! / Aan docent vragen via Google Meet

Klaar? Nakijken

Niet af? Huiswerk!

Averechtse selectie wil zeggen dat ....

1. alleen mensen met hoog risico zich verzekeren
2. mensen roekelozer gedrag gaan vertonen als ze verzekerd zijn
3. de premie hoger wordt als je een groter risico hebt
4. er geen sprake is van informatieasymmetrie

Leg de begrippen niet-rivaliserend en uitsluitbaarheid uit gekoppeld aan het begrip collectieve goederen.

Rivaliserend: als je een goed koopt, kan een ander het niet meer kopen. 

Uitsluitbaarheid: als je niet betaald, word je uitgesloten van dit goed.

Lesdoelen

Aan het einde van de les

Uitleggen dat zelfbinding invloed kan hebben op de uitkomst van een gevangenendilemma.

Uitleggen dat het toekennen van eigendomsrechten een oplossing kan zijn voor het uitputten van vrije goederen. 

Uitleggen wanneer er sprake is van negatieve/positieve externe effecten. 

Als Noordmeren bijdraagt dan, draagt Zuidmeren niet bij, want 6 is meer dan 2. 

Als Noordmeren niet bijdraagt, dan draagt Zuidmeren niet bij, want 0 is mer dan -2. 

De dominante strategie van Zuidmeren is niet bijdragen. 

Als Zuidmeren bijdraagt, dan draagt Noordmeren niet bij, want 6 is meer dan 2. 

Als Zuidmeren niet bijdraagt, dan draagt Noordmeren niet bij, want 0 is meer dan -2. 

De dominante strategie van Noordmeren is niet bijdragen.

Gevangenendilemma

Het nash-evenwicht is 0;0

Er is sprake van een gevangenendilemma, want het evenwicht is suboptimaal. 2 ; 2 is voor beide spelers beter. 

Als oplossing in voor dit gevangenendilemma wil de wethouder van Zuid openbaar beloven om het gebied schoon te maken. Waar is dit een voorbeeld van?

1. Averechtse selectie
2. Zelfbinding
3. Berovingsprobleem
4. Verzonken kosten

Leg uit waarom de gemeenschappelijke weide wel rivaliserend is, maar niet uitsluitbaar.

Externe effecten, overheidsingrijpen

Extern effect: 

effect als gevolg van 

productie en consumptie --> 
Niet bij de prijs inbegrepen.

Negatieve externe effecten &  

positieve externe effecten

Bij het restaureren van een monumentaal gebouw treden ook positieve externe effecten op. Een voorbeeld van zo'n positief extern effect is...

1. meer werk voor de betrokken vaklieden
2. mooier uitzicht voor de omwonenden
3. het gebouw zal langer meegaan
4. lagere onderhoudskosten voor de gemeente

Aan het werk

Maken 4.8 tot en met 4.14

Klaar? Nakijken & check of je bij bent met de opdrachten.

Vragen? Zachtjes overleggen/vragen aan je docent.