Samenvatting thema 4 ordening

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo g, t
• Leerjaar 3

Samenvatting thema 4 ordening

Wat gaan we doen?

• Samenvatting van de stof a.d.h.v. de toets
• Vooraf, tussendoor en op het einde vragen
• Tijd over? Test jezelf maken of op een andere manier leren

Hoe goed gevoel heb je op dit moment over de toets?

Dit wordt een eitje

Best wel goed

Niet goed maar ook niet slecht

Nog niet zo goed

Dit wordt een ramp

Testen wat je al weet

Welk van deze groepen heeft geen celkern?

1. Bacteriën
2. Schimmels
3. Planten
4. Dieren

Gisten zijn eencellige organismen, bij welke groep horen ze?

1. Bacteriën
2. Schimmels
3. Planten
4. Dieren

Bij welke groep dieren hoort dit organisme?

1. Neteldieren
2. Wormen
3. Weekdieren
4. Geleedpotigen

Wat zijn 3 cel kenmerken van een plantencel?

Bij welke groep horen deze eigenschappen?

Zaadplanten

Paardenstaarten

Mossen

Varens

- wortels, stengels & bladeren

- vaten voor transport

- voortplanting door zaden

- wortels, stengels & bladeren

- stengels zijn hol en geleed

- vaten voor transport

- voortplanting door sporen

- wortels, stengels & bladeren

- grote ingesneden bladeren

- vaten voor transport

- voortplanting met sporen

- stengels & bladeren

- geen echte wortels

- geen vaten

- voortplanting door sporen

Wat is determineren?

1. Organismen ordenen
2. Organismen bepalen door uiterlijke kenmerken
3. Een tabel maken van organismen
4. Een stamboom maken van organismen

Basisstof 1 - stambomen

Belangrijk: hoe lees je een stamboom af

1. Kijk naar de soort(en) die je wilt weten
2. Welk ander soort deelt een afsplitsing?
3. Welke soort is daarvoor afgesplitst?

Hoe dichterbij de afsplitsing hoe nauwer verwant.

Basisstof 2 - de cellen

De celkenmerken:

• Bacteriën: geen celkern, wel celwand, altijd eencellig, relatief klein
• Schimmels: wel celkern, wel celwand, eencellig (gisten) of meercellig
• Planten: wel celkern, wel celwand, bladgroenkorrels, eencellig (sommige wieren/algen) of meercellig
• Dieren: wel celkern, geen celwand, eencellig of meercellig

Basisstof 2 - voortplanting

Eencellige organismen planten voort door celdeling

Meercellige organismen planten voort via andere manieren

• sporen
• zaden
• eieren
• levenbarend

Basisstof 3 - bacteriën

Bacteriën zijn reducenten (afvalwerverkers), ze kunnen van alles afbreken. Hierdoor kunnen ze ook helpen met vertering in ons lichaam. Ook worden ze gebruikt in biotechnologie om b.v. zuurkool en yoghurt te maken maar ook de zoetstof aspartaam. Ook kunnen ze hormonen en enzymen maken die wij kunnen gebruiken.

Bacteriën kunnen voor infecties in je lichaam zorgen, deze genees je met antibiotica. Verder zorgen ze ook voor voedselbederf, dit kan je voorkomen door het voedsel op een koele plek te bewaren. 

Basisstof 3 - schimmels

Schimmels zijn net als bacteriën reducenten en helpen dus bij het afbreken van organische stoffen. Binnen de biotechnologie gebruiken we ze voor de productie van o.a. alcohol en brood (gisten) of om antibiotica te maken (penseelschimmel). 

Ook schimmels kunnen zorgen voor voedselbederf en infecties. Infecties genees je met antimycotica.

Eencellige schimmels planten zich voort via celdeling. De gistcel bijvoorbeeld vormt een knop die zich afsplitst. Meercellige schimmels planten voort doormiddel van sporen, die groeien aan het einde van schimmeldraden en in paddenstoelen. 

Waar of niet waar
Stambomen laten zien hoe soorten aan elkaar verwant zijn

1. Waar
2. Niet waar

Hoe planten eencellige organismen zich voort?

Heeft iemand vragen?

Basisstof 4 - planten

Meercellige planten: 

• Zaadplanten: hebben zaden (dus ook bloemen) ipv sporen
• Paardenstaarten: zijn hol en geleed (bestaan uit kleinere delen)
• Varens: grote ingesneden bladeren
• Mossen: geen echte wortels en geen vaten, groeien dichtbij de grond

Wieren/algen kunnen eencellig of meercellig zijn. Voortplanting gaat via celdeling (eencellig) of via sporen (meercellig)

Basisstof 4 - dieren

Ordenen op basis van:

• Symmetrie: het kunnen verdelen in twee gelijke helften
  Tweezijdig, veelzijdig of niet-symmetrisch
• Skelet: stevige delen in of om het lichaam
  Inwendig, uitwendig of geen skelet

Ordening in 7 groepen dieren

De geleedpotigen en gewervelden zijn extra belangrijk

Welk van deze planten plant zich voort via sporen?

1. Zaadplanten
2. Paardenstaarten
3. Varens
4. Mossen

Welke groep(en) dieren zijn het meest verwant aan de buistandigen?

Basisstof 5 - geleedpotigen

Poten zijn 'geleed', bestaan uit delen

Lichaam bestaat uit segmenten

Uitwendig skelet voor bescherming, maar groeit niet mee

Geleedpotigen moeten dus vervellen voordat ze verder groeien

Geleedpotigen zijn tweezijdig symmetrisch

Basisstof 5 - geleedpotigen

• Veelpotigen: veel segmenten en veel poten
• Kreeftachtigen: achterlijf bestaat uit segmenten, 10 of meer poten
• Spinachtigen (gifkakigen): kopborststuk en een achterlijf, 8 poten
• Insecten (zespotigen): kopborststuk en een achterlijf, 6 poten

Basisstof 5 - gewervelden

Inwendig skelet met een wervelkolom

Ingedeeld op basis van:

• Huid  (schubben, slijm, veren, haar/vacht)
• Lichaamstemperatuur (koud- of warmbloedig)
• Ademhalingsorganen (kieuwen, longen, huid)
• Manier van voortplanten (eieren, levendbarend)

Gewervelden zijn tweezijdig symmetrisch

Basisstof 5 - gewervelden

Vissen: schubben, kieuwen, eieren zonder schaal, koudbloedig

Amfibieën: slijm, uitwendige kieuwen -> longen en huid, eieren zonder schaal, koudbloedig

Reptielen: schubben, longen, eieren met leerachtige schaal, koudbloedig

Vogels: veren, longen, eieren met kalkschaal, warmbloedig

Zoogdieren: haar of kaal, longen, levendbarend, warmbloedig

Tweezijdig symmetrisch betekent

1. Op één manier in twee gelijke helften te verdelen
2. Op meerdere manieren in twee gelijke helften te verdelen
3. Geen enkele manier in twee gelijke helften te verdelen

Zeezoogdieren en vissen zijn allebei gewervelden die hun hele leven in het water leven, waarin verschillen ze? Geef 2 voorbeelden

Basisstof 6 - determineren

Volg de stappen in de tabel en noteer de keuzes die je maakt

Bijvoorbeeld: 1a, 3a, 4b, 6a

Schrijf de volledige naam van dat wat je vindt 

Algemene tips

• Lees de vraag goed, wat willen ze precies weten?
•  Staat er een tekst bij? Kijk of het antwoord in de tekst staat beschreven. 
• Is de vraag onduidelijk? Vraag de docent om hulp!
• Check het aantal punten, vragen met meer punten bestaan uit meerdere onderdelen. Bijvoorbeeld: het antwoord + uitleg
• Schrijf het op alsof de nakijker dom is, leg elk stapje uit, waarom is het zo?
  Iemand die geen biologie geeft zou het ook moeten kunnen nakijken
• Zeg wat je beschrijft, dus geen 'ze', 'die' of 'het' maar de naam 

• Kijk nog een keer goed naar 'leren onderzoeken 3' van thema 1 (blz. 51-53), wat is een onderzoeksvraag, wat is een hypothese, hoe beschrijf je een stappenplan?

Heeft iemand vragen?

De gewone steenloper is een geleedpotige met 15 paar poten, zijn lijf bestaat uit meerdere segmenten. Bij welke groep hoort dit dier?

1. De insecten
2. De kreeftachtigen
3. De veelpotigen
4. De spinachtigen

Waar of niet waar
Alle zaadplanten hebben bloemen

1. Waar
2. Niet waar

Welke is geen eigenschap van een schimmel cel?

1. Celwand
2. Celkern
3. Celmembraan
4. Bladgroenkorrels

Wat is het verschil tussen eieren van een reptiel en een vogel?

Welke van deze groep dieren moet vervellen om te groeien?

1. Wormen
2. Geleedpotigen
3. Weekdieren
4. Neteldieren

Welk van deze organismen zijn eencellig/kunnen eencellig zijn?

1. Bacteriën
2. Schimmels
3. Planten
4. Dieren

Hoe goed gevoel heb je nu over de toets?

Dit wordt een eitje

Best wel goed

Niet goed maar ook niet slecht

Nog niet zo goed

Dit wordt een ramp

Succes met verder leren!

Stel vragen als je iets nog niet snapt!

Op de foto zie je een kompaskwal, op welke manier is dit dier symmetrisch?

1. Niet symmetrisch
2. Tweezijdig symmetrisch
3. Meerzijdig symmetrisch

Extra uitleg

Op de volgende slides staan filmpjes van Biologie met Joost, hier kan je extra uitleg over de stof krijgen.

Extra oefeningen

Op de volgende slide staat een site met examenvragen over dit thema om mee te oefenen.

biologiepagina.nl