4.3 Steden worden steeds zelfstandiger t.o.v. de adel

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Geschiedenis

Introductie

4.3 Steden worden steeds zelfstandiger t.o.v. de adel

Geschiedenis

De Nederlanden

• Nederland als één land bestond nog niet in de Middeleeuwen
  

• Er waren veel kleine gebieden, die bij elkaar 'De Nederlanden' heetten.

• In die gebieden was een heer, edelman, (bijv. graaf of hertog) de baas

• Hij maakte de wetten

De Nederlanden maakten deel uit van het Rooms-Duitse Rijk. De graven en hertogen in Nederland waren officieel leenmannen van de Duitse keizer, maar die had meestal niet meer veel macht over zijn leenmannen. In 1018 werden de legers van de Duitse keizer zelfs verslagen door te troepen van de graaf van Holland.

Europa wordt warmer

• Klimaat veranderd rond de 11e eeuw

• Zeespiegelstijging 

• Bepaalde gebieden zoals de bergpassen in de Alpen konden makkelijker worden overtrokken

Het drieslagstelsel

• Als landbouwgrond elk jaar wordt gebruikt, dan wordt de grond onvruchtbaar, waardoor de oogst steeds minder werd.
• Met het drieslagstelsel werd de grond verdeeld in drie stukken, waarbij elk jaar één stuk grond niet gebruikt werd (braak). 

• Hierdoor kon de grond herstellen en werd de opbrengst hoger.
  

Europa wordt veiliger

• Meer rust in West-Europa

• Boeren konden meer verbouwen doordat er minder oorlog was

•  Godsvredebeweging: ruzies en andere conflicten vreedzaam oplossen

Hoge adel maakt van deze situatie gebruikt om de lagere adel weer in het gareel te krijgen 

Kerk voert campagne om het geweld aan banden te leggen. 

Godsvredebeweging 

• Het was verboden om een geestelijke of monnik aan te vallen.
  
• Het was verboden om een ongewapend persoon te overvallen.
  
• Het was verboden om zomaar vee af te nemen.
  
• Het was verboden om kooplieden of boeren gevangen te nemen.
  
• Het was verboden om bezit als huizen en geld af te pakken, ook onder voorwendsel van oorlog.

Steden krijgen meer invloed

• Stadsrechten: Bijzondere rechten die een stad kreeg en waarmee een dorp een stad werd, en onafhankelijk van een landheer. Het recht op eigen rechtspraak was erg belangrijk

• Tol: Belasting die reizigers en andere kooplui moesten betalen om wegen te gebruiken

Blij met de stad!

• Alle inwoners van een graafschap moesten gehoorzaam zijn aan de heer.
  
• Ook de inwoners van steden, maar die wilden liever eigen baas zijn

• De heer vond een machtige en rijke stad helemaal niet erg: al die rijkdom!
• De inwoners van de stad en heer maken afspraken, vastgelegd in stadsrechten

De stad Dordrecht kreeg in 1220 stadsrechten van graaf Willem I van Holland. Daarmee is het één van de oudste steden van Nederland

Stadsrechten

• Een stad met stadsrechten mag een stadsmuur bouwen
• De stad mag zelf rechtspreken, maar een ambtenaar (de schout) van de heer moet wel aanwezig zijn en een deel van de boetes is voor de heer

• De inwoners van een stad waren vrije poorters (geen bezit van de heer)

• In ruil voor deze rechten moet de stad belasting betalen!!

stadsrechten

Wie is de baas?

• De schout is de plaatsvervanger van de heer in de stad bij de rechtspraak
• Samen met de schepenen bepaalde hij de straf.
• Ze kregen advies van een raad.
• De burgemeester (soms meer dan één) was de baas van de raad.
• Schout, schepenen en burgemeester(s) heten ook wel: magistraten

Oorzaak / oorzaken van de toegenomen veiligheid na 1000 n Chr is / zijn:

1. Godsvredebeweging
2. Het feodale stelsel / leenstelsel
3. Einde aan de invallen van o.a. de Vikingen

Wat zijn voorbeelden van stadsrechten, en wat moesten steden doen in ruil voor stadsrechten?

Stadsrecht

In ruil voor stadsrecht

Een stadsmuur bouwen

Soldaten leveren in oorlog

Zelf wetten maken/rechtspreken

Zelf markten organiseren

Belasting betalen

Na 1000 n Chr zorgt de toegenomen veiligheid in Europa voor o.a.:

1. opkomst geldeconomie
2. groei van de steden
3. het verdwijnen van het hofstelsel
4. bevolkingsgroei

Leg uit dat het verlenen van stadsrechten goed waren voor zowel de stad als voor de landsheer

Oorzaken ontstaan van steden

Gevolgen ontstaan van steden

Geldeconomie

Uitvindingen landbouw

Oprichting Hanze

Toenemende handel

Ontstaan marktplaatsen

Ontstaan gildes

Kopen van stadsrechten

Stadsbestuur met schout, schepenen en burgemeester.

Toen steden ontstonden werden ze soms best machtig. Waar kwam deze macht vandaan?

1. Van de adel
2. Van de geestelijken
3. Van de boeren
4. Van veroveringen

Hij is de baas van de schepenen

1. Schout
2. Burgemeester
3. Rechter
4. Jury

De schout is de plaatsvervanger van de ... in de stad

1. Burgemeester
2. Heer
3. Rechter
4. Politie

De schout, schepenen en burgemeester noem je ook wel ...

1. Magistraten
2. Heren
3. Rechters
4. Gemeenteraad

Stadsrechten: het recht van een stad op eigen winkels.

1. Waar
2. Niet waar

Guldensporenslag

Dit verhaal is een voorbeeld bij het doel: steden worden zelfstandiger ten overstaande van de adel

               Steden worden steeds belangrijker en rijker.

               De lagere edelen uit die steden willen meer macht.

In de Guldensporenslag werd dus gevochten over de vraag wie de macht had in Vlaanderen en dus in de steden van Vlaanderen.

Guldensporenslag. 

Om dat verhaal te begrijpen moet je weten dat de koning van Frankrijk de vorst / leenheer was en dat graaf Gwijde van Vlaanderen  een leenman van die koning was

(Net als in de afbeelding hiernaast)