3.5 X-chromosomale kruisingen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Ik kan een kruisingsschema van een monohybride kruising maken en daar daar conclusies uit trekken over P, F1 en F2 .

1. Dit lukt mij zelden.
2. Wel kruisingsschema's, geen conclusies.
3. Het lukt even vaak wel als niet.
4. Het lukt mij meestal.

Een halflangharige cavia heeft een intermediair fenotype. Halflangharige cavia's worden geboren door een kruising tussen een normaalharige cavia en ene langharige cavia. Twee halflangharige cavia's paren met elkaar.

Hoe groot is de kans dat een nakomeling van dit paar halflangharig is?

1. 25%
2. 50%
3. 75%
4. 100%

Leerdoel

Je kunt nu naast monohybride kruisingsvraagstukken met dominant/recessieve, of intermediaire allelen ook vraagstukken met lethale (dodelijke) allelen oplossen.

Manx-katten:
Bij Manx katten: mm: met staart, Mm: staartloos, MM: niet geboren
Een kat mét, en een kat zonder staart worden gekruist. Bereken het % katten dat zonder staart wordt geboren.

Kun je nummers lezen?

Testje: 

Kleurenblindheid

1  op de 12 mannen

1 op de 250 vrouwen

Zouden we het verschil tussen mannen en vrouwen bij sommige erfelijke eigenschappen kunnen verklaren??

Doelstellingen

• Je weet hoe geslacht bepaald wordt bij zoogdieren
• Je kunt het stappenplan voor kruisingsvraagstukken toepassen bij eigenschappen die op het X-chromosoom liggen
• Je kunt uit een stamboom afleiden of eigenschappen X-chromosomaal kunnen overerven.
  

Autosomaal / X-chromosomaal

Open BINAS 70B, dit is een karyogram

Chromosoomparen 1 t/m 22 zijn Autosomen

Chromosoompaar 23 kan bestaan uit:

• 2 X-chromosomen (vrouw)
• een X- en een Y-chromosoom (man)
  

Het gen voor een autosomale eigenschap kan liggen op:

1. Het X-chromosoom
2. Het Y-chromosoom
3. Chromosoom 1
4. Elk van chromosoom 1 t/m 22

KEUZE

Je snapt monohybride kruisingen:

• lees X-chromosomale kruisingen, maak bijbehorende oefen- en toetsopgaven.

Je snapt dat nog niet, of je vindt uitleg wel fijn:

• Luister naar de uitleg en maak aantekeningen
  

Is uit de stamboom af te leiden of dit allel autosomaal of X-chromosomaal overerft?

1. Ja, de ziekte erft autosomaal over.
2. Ja, de ziekte erft X-chromosomaal over.
3. C. Nee, dit is niet hieruit op te maken.

biologiepagina.nl

schildpadpoes

zwarte poes

Bij katten wordt de vachtkleur onder andere bepaald door een X-chromosomaal gen met een allel voor rode vacht en een allel voor zwarte vacht. Poezen kunnen een rode vacht hebben, een schildpadvacht of een zwarte vacht. Schildpadvacht is het intermediaire fenotype.

Een poes met een schildpadvacht paart met een rode kater. Bereken de kans dat de eerste poes die wordt geboren een schildpadpoes is.

Bij mensen komt een afwijking voor waarbij pigmenten in bepaalde weefsels ontbreken. Mensen met een dergelijke afwijking worden albino's genoemd. Een albino man trouwt met een niet-albino vrouw. Hun eerste dochter is een albino.

- Leg uit of albinisme dominant/recessief is
- Leg uit of albinisme wel/niet/mogelijk X-chromosomaal is.

Ik snap nu X-chromosomale kruisingen

1. Ja, ik maak alleen de toetsvragen
2. Gedeeltelijk, ik maak oefen en toetsvragen
3. Nee, ik kom in KWT oefen- en toetsvragen maken
4. C + extra oefenmateriaal volgende dias

checklist monohybride kruisingen

• Bij een eigenschap:
• Hoeveel verschillende allelen bestaan er (meestal 2, soms meer)?
• Heeft de eigenschap Dominant/recessieve (A/a) of intermediar/ codominante allelen (A^R / A^W)
•        -Bij dominant/recessief: ouders met een afwijkend kind zijn       heterozygoot, kind homozygoot recessief.
• Erft de eigenschap X-chromosomaal of Autosomaal over? (X^AX^a of X^RX^W  voor vrouwtjes)

             -dominante vaders dominante dochters

             -recessieve moeders recessieve zonen

Als je dit weet, dan kun  je het stappenplan uitwerken

Volgende dia

Extra oefenen X-chromosomaal (in les / KWT)

biologiepagina.nl

Volgende dia

examenvragen oefenen (alles door elkaar)

biologiepagina.nl