Samenstellingen en bezitsvormen

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Welkom

Spelling

Samenstellingen & bezitsvormen 

Nederlands HV-V1

Maak zoveel mogelijk woorden
met het woord 'school' erin.

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je wat samenstellingen en bezitsvormen zijn.

• kun je herkennen en uitleggen of je een samenstelling met of zonder een tussen-n of tussen-s schrijft. 

• kun je herkennen en uitleggen hoe je bezitsvormen juist spelt. 

• kun je bij het schrijven van teksten samenstellingen en bezitsvormen op de juiste manier spellen.

Samenstelling

• Twee woorden vormen samen een nieuw woord.

• Alle delen (twee of meer) kunnen zelfstandig voorkomen.

• Vaak twee zelfstandige naamwoorden.

• Soms ook een combinatie van zelfstandig naamwoord met een bijvoeglijknaamwoord, telwoord, werkwoord of afkorting.

• Bij samenstelling moet je soms een tussen-n, -e, -en of tussen-s schrijven.

Regels

Je schrijft een tussen-n als:

• Het eerste deel van het woord een znw is. 

• En het znw alleen een meervoudsvorm op -n of -en heeft.
  vissenkom, bloemenvaas

Geen tussen -n

• Als het eerste deel iets unieks is.
  zonnebril - maneschijn

• Als het eerste deel geen meervoud heeft. 
  rijstepap

• Als het eerste deel een versterkend woord is.
  reuzegoed, beresterk, apetrots

• Als het eerste deel een vaste uitdrukking is.
  bullebak, schattebout

• Als het eerste deel een meervoud op -s heeft.

lindeboom, etagewoning

• Het eerste deel geen zelfstandig naamwoord is.
  huilebalk, rodekool

Volgens het stappenplan

Voorbeeld: hond + hok

Stap 1:

Heb je maken met 1 van de 4

uitzonderingen?

Stap 2:

Ja? Volg de regel van de uitzondering.

Nee? Ga verder naar stap 3

Stap 3:

Volg het schema verder

Tussen-s

• De tussen-s levert problemen op als het tweede deel van de samenstelling begint met een -s

• Om een foute spelwijze te voorkomen, kun je het tweede deel van de samenstelling vervangen voor een znw dat niet met een -s begint.

• Hoor je bij de nieuwe samenstelling geen tussen-s, dan schrijf je die bij de andere samenstelling dus ook niet.

• Inhaal + slag = inhaalslag (1 -s)
  Inhaal + toets = inhaaltoets (hier hoor je geen tussen-s).

Bezitsvormen

• De boormachine van mijn oom > mijn ooms boormachine.

•  De bezitsvorm van een ZNW maak je meestal door er een -s achter te zetten.
  Daans laptop, Cornés broodje

• Eindigt het ZNW op een a, i, o, u of y die lang klinkt? Schrijf dan een apostrof voor de s:
  Mila's regels, Amy's roddels.

• Eindigt het ZNW op een sisklank? Schrijf dan alleen een apostrof:
  Morris' kaartspel, Patrice' gereedschap.

Je schrijft een tussen-n wanneer...

1. het linkerdeel van het woord eindigt op -en
2. het linkerdeel van het woord een zelfstandig naamwoord is
3. het linkerdeel van het woord een zelfstandig naamwoord is en eindigt op -en
4. Geen van bovenstaande antwoorden is goed

Wat is de eerste stap die je moet zetten om te zien of het woord geschreven moet worden met een tussen-n

1. Je splitst het woord op.
2. Je kijkt of het een meervoud heeft op -en.
3. Je kijkt of er bijzonderheden zijn.
4. Je kijkt of het eerste woord een zn is.

Hoe schrijf je dit woord

1. Zonnebril
2. Zonnenbril

Met of zonder tussen-n?

1. kattebak
2. kattenbak

Met of zonder tussen-n?

1. hogeschool
2. hogenschool

Met of zonder tussen-n?

1. spinnenwiel
2. spinnewiel

Waarom schrijf je maneschijn zonder tussen-n?

1. Je hebt er maar 1 van.
2. Het eerste woord heeft 2 meervouden.
3. Het woord heeft alleen een meervoud op -s.
4. Het juiste antwoord staat er niet tussen.

Waarom schrijf je horlogemaker zonder tussen-n?

1. Je hebt er maar 1 van.
2. Dit woord heeft twee meervouden.
3. Het woord heeft alleen een meervoud op -s.
4. Het juiste antwoord staat er niet tussen.

Moet er op de plaats van de ... een tussen-n staan?

met tussen-n

zonder tussen-n

panne...koek

groente...soep

reuze...leuk

eike...boom

honde...riem

bere...sterk

banane...schil

leeuwe...klauw

zonne...bank

spinne...web

Schrijf 2 dingen op die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je deze les nog niet zo goed hebt begrepen