VWO5 H2 par. 2

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

VWO 5 - Hoofdstuk 2

Aarde - Endogene en exogene processen

Paragraaf 2

Platentektoniek

Leerdoelen par. 2.2

• Je weet de manieren waarop de aardplaten bewegen
• Je begrijpt het actualiteitsprincipe
• Je begrijpt dat divergente en convergente plaatbewegingen ontstaan door een duwkracht vanuit de midoceanische rug en een trekkracht in subductiezones

Aardplaten

De aardplaten of schollen drijven op de mantel en bewegen.

Wat is het verschil tussen de Zuid-Amerikaanse plaat en de Nazca-plaat?

1. Nazcaplaat is groter
2. Nazcaplaat beweegt sneller
3. Zuid-Amerikaanse plaat bestaat alleen uit continentale korst
4. Ze convergeren

Platen verschillen van elkaar:

• grootte
• bewegingssnelheid
• continentale korst of oceanische korst of beide

Drie soorten plaatbeweging

Drie soorten plaatbeweging:

• Convergent > naar elkaar toe (blauwe pijlen)
• Divergent > uit elkaar (rode pijlen)
• Transform > langs elkaar (gele pijlen)

Het bewegen van de platen op de aardmantel noemen we platentektoniek. 

Heet magma in de mantel komt naar boven en stroomt zijdelings weg.

Bij die beweging neemt het magma de aardplaten mee. 

In de afbeelding zie je ...

1. Links divergentie, rechts convergentie
2. Links en rechts convergentie
3. Links en rechts divergentie
4. Links convergentie, rechts divergentie

Aan welke 2 voorwaarden moet voldaan zijn om convectiestromen te laten ontstaan?

Voorwaarden ontstaan convectiestromen

1. Voldoende warmte voor gedeeltelijk smelten gesteente in de aardmantel

2. Warmteverschillen waardoor op de warmste plaatsen magma opstijgt en op de minst wame plaatsen het magma weer naar beneden zakt.

Ingezoomd links, divergentie:

Hier dringt magma door de oceaanbodem en vormt het nieuwe aardkorst.

Zodra het magma buiten de aardkorst komt noemen we het lava.

Dit komt met name op oceaanbodems voor: vorming van mid-oceanische ruggen

Aardplaten bewegen door een combinatie van drie krachten

Convectiestromen zorgen voor 3 krachten

1. Duwkracht vanuit mid-oceanische rug (ridge push)

2. Trekkracht door subductie van de oceanische plaat (slab pull)

3. 'Stroomkracht' tussen die twee plaatsen

Oceaanbodem ontstaat dus bij mid-oceanische ruggen en verdwijnt weer bij subductie

Continentale korst blijft drijven en is wat dat betreft tamelijk onveranderlijk

Platen, plaatranden, plaatbewegingen, aardbevingen

Waar vinden we op deze kaart subductie?
Waar mid-oceanische ruggen?

C

Midden op continentale plaat > hier gebeurt niets

D

Botsende oceanische en continentale plaat (de zee tussen China en Indonesië is feitelijk continentale plaat) > subductie

B

Uit elkaar drijvende oceanische platen > mid-oceanische rug

A

Botsende oceanische en continentale plaat > subductie

Eigenlijk bewegen de aardkorstplaten, niet de afzonderlijke continenten !

De platen bewegen met 1 tot 20 cm per jaar.

Wetenschappers gaan er van uit dat dit in het verleden ook het geval was. Dat noemen we het actualiteitsprincipe.

Welke andere bewijzen heeft men voor de theorie van de plaattektoniek?

Bewijzen plaattektoniek

• Beweging platen nu
• Vorm van de continenten > passen aan elkaar
• Gelijke fossielen aan 2 kanten oceaan
• Gelijke gesteentelagen aan 2 kanten oceaan
• Datering gesteenten op de oceaanbodem (jong bij midoceanische rug, oud bij continent)
• ...

Verleden - Heden - Toekomst

1. De continenten zijn grotendeels naar elkaar gedreven: Pangea.

De bewegingsrichting draait om.
2. De continenten bewegen uit elkaar, alleen Europa en Afrika naderen elkaar.
De bewegingsrichting draait om (??)

3. De continenten bewegen naar elkaar.