Zenuwstelsel H13 vwo 5

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Zenuwstelsel H13 (binas 88)

Centrale zenuwstelsel (CZ):

• Grote hersenen: informatie verwerken, redeneren, bewustzijn, emoties en geheugen.

• Kleine hersenen: coördineren van bewegingen.

• Hersenstam (middenhersenen, pons en verlengde merg): onbewuste processen zoals: ademhaling, hartslag en slapen.

• Ruggenmerg: verbindt hersenen met zenuwen.

Perifere zenuwstelsel (PZ):

• Zenuwen

Bundels van uitlopers van neuronen,
omgeven door bindweefsel.

 

Iemand fietst dronken de bosjes in. Welke onderdelen van het CZ zijn verlamd door de alcohol?

1. Kleine en grote hersenen
2. Kleine hersenen en ruggenmerg
3. Kleine hersenen en hersenstam
4. Grote hersenen en hersenstam

Welke activiteit wordt NIET door de hersenstam geregeld?

1. Pupilreflex
2. Hartslagfrequentie
3. Slikken
4. Knipogen

Indeling zenuwstelsel

Anatomisch: ligging

Functioneel:  functies

Drie zenuwcellen (neuronen)

Route actiepotentiaal:

1. Zintuig: hier ontstaat actiepotentiaal!

2. Sensorisch neuron (gevoelszenuwcel)

3. Schakelneuron

4. Motorisch neuron (bewegingszenuwcel)

5. Spier of klier: worden geactiveerd of geremd!

Dendriet: impuls naar cellichaam toe
Axon: impuls van cellichaam af

Schakelneuron en cellichaam motorisch neuron liggen in CZ.

Wat zien we op de afbeelding?

1. Sensorische zenuwcel
2. Schakelcel
3. Motorische zenuwcel
4. Zenuw

Hoe verplaatst de impuls zich?

1. Van rechts naar links
2. Van links naar rechts
3. Van rechtsboven naar rechtsonder
4. Van rechtsonder naar rechtsboven

Waaruit bestaan gemengde zenuwen?

1. Dendrieten van sensorische neuronen en axonen van motorische neuronen
2. Sensorische neuronen
3. Motorische neuronen
4. Axonen van sensorische neuronen en dendrieten van motorische neuronen

Doorsnede ruggenmerg

Grijze stof (BINNENKANT): grijs door kernen in cellichamen

Witte stof (BUITENKANT): wit door myeline

Rugzijde: sensorische neuronen komen aan in ruggenmerg

Buikzijde: motorische neuronen verlaten ruggenmerg

Spinaal ganglion: verdikking waar cellichamen van
sensorische zenuwcellen samen komen (impuls richting CZ).

Grensstreng: verbindt orthosympatische zenuwen.

Ganglion: zenuwknoop buiten het CZ waar een groep
zenuwcellen met dezelfde functie ligt.

Waar bevinden zich de
cellichamen van de
motorische zenuwcel?

1. In het blauwe deel
2. In het rode deel
3. In het witte deel
4. In het grijze deel

Waar bevindt zich de buikzijde?

1. Bovenkant van afbeelding
2. Onderkant van afbeelding
3. Linkerkant van afbeelding
4. Rechterkant van afbeelding

Reflex

Uit romp en ledematen:

via ruggenmerg.

Uit hoofd:
via hersenstam.

ONBEWUST: want impuls komt niet in grote hersenen! 

Wat is de juiste volgorde van de reflexboog?

1. Zintuig-> sensorisch-> motorisch-> schakel-> spier/klier
2. Zintuig-> schakel-> sensorisch-> motorisch-> spier/klier
3. Zintuig-> motorisch-> schakel-> sensorisch-> spier/klier
4. Zintuig-> sensorisch-> schakel-> motorisch-> spier/klier

Hersenschors

Primaire gehoorcentra: bewustwording geluid

Secundaire gehoorcentra: geluid koppelen aan geheugeninformatie
-> interpretatie is mogelijk

Primaire motorische schors: nauwkeurige bewegingen uitvoeren
Secundaire motorische centra: gecoördineerd spiergroepen aansturen
-> fietsen en pianospelen

De linkerhersenhelft stuurt de rechterzijde van het lichaam aan.
De rechterhersenhelft stuurt de linkerzijde aan.

Hersenbalk verbindt beide hersenhelften!

Noem een activiteit die mogelijk wordt gemaakt door de primaire motorische schors.

Bloed-hersenbarrière

Hersenen beschermen tegen ongewenste stoffen.

Via actief transport en diffusie is passage mogelijk.

Diffusie: gassen, water en in vet oplosbare stoffen (hormonen)

Actief transport: glucose en aminozuren

Tight-junctions: endotheelcellen van bloedvaten
bevatten hierdoor alleen hele kleine ruimtes om
stoffen door te laten.

Astrocyten (gliacellen): zitten volledig om bloedvaten heen en
zorgen voor uitwisseling van stoffen tussen bloed en hersenvocht.

Wat is de beste manier om een medicijnen de bloed-hersenbarrière te laten passeren?

1. Hele hoge concentratie medicijn
2. Medicijn in vetbolletje verstoppen
3. Medicijn in eiwitmantel verstoppen
4. Medicijn in hersenen injecteren

Thalamus en hypothalamus

Thalamus: selecteert naar welk deel
in hersenschors impulsen uit
zintuigen gaan. 

-> functioneert slecht door alcohol

Hypothalamus: biologische klok,

thermostaat en homeostase regelen.

-> stuurt hypofyse aan

Welk onderdeel van de hersenen STIMULEERT de aanmaak van hormonen?

1. Thalamus
2. Hypothalamus
3. Hypofyse
4. Hersenstam

Gliacellen

Nodig om het zenuwstelsel goed te laten functioneren.

Ependymcel (groen): endotheelcellen

-> produceren hersen-en ruggenmergsvocht

-> laten dit stromen door trilharen

Astrocyt (rood): lange uitlopers
-> regelen uitwisseling van stoffen tussen neuronen en bloed 

-> herstellen beschadigde neuronen

Oligodendrocyt (oranje): kleine cellen

-> vormen myelineschede om uitlopers van neuronen IN CZ!

Cellen van Schwann: 

-> vormen myelineschede om uitlopers van neuronen IN PZ!

Microgliacel (blauw): sterk vertakt

-> verandert in fagocyten bij weefselbeschadiging

-> beschermt neuronen tegen ziekteverwekkers

Welke cellen helpen bij het herstellen van beschadigde neuronen?

1. Astrocyten
2. Oligodendrocyten
3. Microgliacellen
4. Ependymcellen

Welke cel komt NIET voor in het CZ?

1. Astrocyt
2. Oligodendrocyt
3. Schwanncel
4. Ependymcel

Na⁺-K⁺pompen

Membraanpotentiaal: verschil in lading tussen binnenkant en 

buitenkant van membraan van neuron.

Handhaven rustpotentiaal van -70mV in binnenzijde neuron.

Via diffusie lekken ionen. 

Door actief transport via de Na⁺-K⁺pompen blijft de 
concentratie ionen aan beide kanten van de membraan gelijk.

3 Na⁺-ionen cel uit

2 K⁺-ionen cel in

Actiepotentiaal

Activiteit in ion-poorten in membranen kan leiden tot een actiepotentiaal.

Ion-poorten openen door:

- Chemische prikkel: neurotransmitter
- Elektrische prikkel: ander membraanpotentiaal in omgeving

- Mechanische prikkel: tastzintuig

Drempelwaarde: -50mV moet overschreden zijn voor een actiepotentiaal.

Rustfase: ion-poorten dicht

Drempelwaarde: Na+ poort open door een prikkel -> Na+ naar binnen

Depolarisatie: door meer stimulatie van prikkel openen meer Na+ poorten

Repolarisatie: Na+ poorten dicht en K+ poorten open -> K+ naar buiten

Hyperpolarisatie: K+ poorten sluiten te langzaam. 

Wat vindt er plaats gedurende fase 3?

1. Depolarisatie, Na+ poorten open en K+ poorten dicht
2. Repolarisatie, Na+ poorten open en K+ poorten dicht
3. Depolarisatie, K+ poorten open en Na+ poorten dicht
4. Repolarisatie, K+ poorten open en Na+ poorten dicht

Actiepotentiaal

Er zitten heel veel ion-poorten in de uitlopers van
neuronen.

Heel veel  actiepotentialen volgen elkaar op, waardoor

de impuls wordt doorgegeven door de neuron.

Absolute refractaire periode: tijdens actiepotentiaal is
neuron ongevoelig voor nieuwe prikkels.

Relatieve refractaire periode: er kan weer een nieuw
actiepotentiaal ontstaan door een extra sterke prikkel,

want nog niet alle Na+ kanalen zijn beschikbaar.

Wanneer is er
sprake van de
relatieve refractaire periode?

1. 3
2. 4
3. 5
4. 6

Synapsen

Presynaptisch neuron: uiteinde van axon van neuron

Synapsspleet: communicatie verloopt via neurotransmitter (acetylcholine)

Postsynaptisch neuron: begin van dendriet van neuron

Exciterende postsynaptische potentiaal: stimulerende werking van neuron

Inhiberende postsynaptische potentiaal: remmende werking van neuron

Door veel exicterende of inhiberende neurotransmitters treedt summatie op

om een drempelwaarde te halen of onder een drempelwaarde te blijven.

Neurotransmitters

Welke ion-poorten worden geopend in de presynaptische membraan?

1. Na+ en K+
2. K+ en Ca2+
3. Ca2+ en Na+
4. Alleen Ca2+

Het autonome zenuwstelsel

Parasympatische zenuwstelsel: actief in rust

Organen zijn verbonden via de zwervende zenuw

Orthosympatische zenuwstelsel: actief tijdens inspanning

Organen zijn verbonden via grensstrengen

Dubbele innervatie: organen worden door door de twee
zenuwstelsels geactiveerd of geremd.

Antagonistische werking: de ene remt orgaan en de 
andere activeert orgaan (tegengestelde werking).

Als de pupillen verwijden, wat is dan actief?

1. Orthosympatische zenuwstelsel en motorische neuronen
2. Parasympatische zenuwstelsel en motorische neuronen
3. Orthosympatische zenuwstelsel en sensorische neuronen
4. Parasympatische zenuwstelsel en sensorische neuronen

Ik snap hoofdstuk 13 zenuwstelsel nu goed!

😒🙁😐🙂😃

Hoe kun je nu het beste gaan leren voor dit hoofdstuk?

1. Het boek samenvatten
2. De dia's leren
3. Oefentoetsen maken op biologiepagina.nl
4. Spiekbriefje maken in de binas