Hfdst 2: Symboliek

• Kunstbeschouwing
• Secundair onderwijs

Hfdst 2: Symboliek

1. Symbolen

Wat zie je?

Hoe oud was Bailly toen hij dit maakte?

1. Oud
2. Jong
3. Hoe moet ik dit weten?

Is dit een zelfportret? Zoja, hoe zie je dit?

De schilderstok 

 Zo’n stok wordt vaak gebruikt door olieverfschilders die het fijnschilderen beoefenen.  De schilder drukt de stok tegen het schilderij en laat zijn hand of pols ertegenaan rusten. Zo kan hij beter zijn hand stilhouden

om fijne details te schilderen zonder de natte verf aan te raken.

Een schildersstok is gemaakt van licht materiaal en heeft bovenaan een zacht bolletje, dat tegen de verf aan kan liggen

Wat zie je nog op het schilderij?

De luitspeler van Frans Hals

Er zit ook een vanitas stilleven in. Wat is dit?

Vanitas stilleven 

= ijdelheid en leegheid 

Te herkennen aan: 

- uitgedroogde of uitgebloeide bloemen, uitgedoofde kaarsen (symboliseren het feit dat uiteindelijk iedereen sterft);

- verwelkende bloemen en rottend fruit (symboliseren het verval en de veroudering);

- muziekinstrumenten, zoals de luit (symboliseren de vluchtigheid van muziek en ook hetleven);

- rook, horloges en zandlopers (symboliseren de kortheid van het leven);

- zeepbellen en omgevallen glazen (symboliseren de ijdelheid en zinloosheid van het

leven).

Welke elementen zie je op dit zelfportret die kunnen verwijzen naar een Vanitas stilleven?

Hoe maak je portret van een koppel dat rijkdom uitstraalt.

2. Iconografie en iconologie

Iconografie = studie van het onderwerp van kunstwerken 

Iconologie = de oorsprong en de evolutie van bepaalde symbolen. 

Iconen

Iconen = afbeeldingen van Christus, Maria of heiligen geschilderd op een houten paneel. Ze behoren tot de oosterse-orthodoxe en oosters-katholieke godsdiensten. De vervaardiging van een icoon wordt binnen die kerken als een religieuze handeling beschouwd. 

Er worden enkel natuurlijke materialen gebruikt: hout, krijt, hars, tempera en eventueel bladgoud. Ook iconen die vandaag worden geschilderd worden met tempura geschilderd. 

Icoon als term

= gaat over afbeeldingen van Maria of Christus waaraan een spirituele betekenis wordt toegekend en die aan strenge regels voldoen. 

Ook de uitvoering van de werken moet aan vaste regels voldoen. 

Davide Ghirlandaio, Selvaggio Sasetti ca 1487

Fragment van de Moeder Gods Vladimirskaja, Byzantijnse icoon, 12de eeuw

3. Methode van Panofsky

Erwin Panofsky

Symbolen kennen een lange traditie en kregen in de loop van de tijd verschillende betekenissen. Het is dus niet altijd gemakkelijk om ze te ontmaskeren 

Duits-Amerikaanse kunsthistoricus Panofsky was een van de grondleggers van de iconografie en iconologie. Hij ontwikkelde een theorie om een beeld correct te benaderen en te interpreteren. 

Panofsky's methode 

Primair niveau 

We nemen eerst vormen, kleuren en lijnen waar = het primaire niveau of het natuurlijke onderwerp. 

Mensen herkennen mensen, huizen, dieren enzovoort = figuratief werk 

Zijn er geen objecten of figuren te herkennen = abstracte kunst

Secundair niveau

= de betekenis van de vormen te achterhalen. 

Om het onderwerp te begrijpen, hebben de toeschouwers literaire kennis nodig waarmee ze verhalen, figuren en allegorieën kunnen identificeren. 

iconografische analyse = de identificatie van zulke figuren, verhalen en allegorieën noemt Panofsky

Intrinsieke betekenis

Meest complexe niveau 

de betekenis of inhoud van een kunstwerk wordt pas duidelijk wanneer de toeschouwers kennis hebben van de literatuur in brede zin. 

In het beste geval hebben de toeschouwers kennis van de literatuur, van de periodes, klassen en culturele, religieuze en politieke invloeden.

Op dit niveau is er sprake van iconologie.