Jazz als kunstvorm

• Kunst
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Les 4: Jazz als kunstvorm

D

Planning 

Vandaag: Jazz

1-11: Pop en toets bespreken

7-11: Drama (theater/film) & Dans

8-11: Herhaling alle lesstof Massa

14 & 15 nov: Facultatief les

20 november: toets "Massa"

Jazz

Jazz ontstond in New Orleans in de jaren 30. Het waren vooral de Afro-Amerikanen die jazz maakten. Jazz ontstond uit een combinatie van meerdere muziekstijlen die al bestonden; de ragtime uit de cafés, blues en gospels uit de kerk . 

JAZZ STIJLEN 

OUDE STIJL - 1910 - 1940

NEW ORLEANS JAZZ

 CHICAGO JAZZ

 BOOGIE WOOGIE

  SWING JAZZ

DIXIELAND

Nieuwe stijl na 1940

BEBOB

COOL JAZZ

FREE JAZZ

FUSION JAZZ

SWING 

vanaf ca. 1920

Swing Jazz: erg dansbaar

Bigbands: ca 20 muzikanten

Stuwend ritme

INFO:

Swing is een jazz stijl die ontstond rond 1930 (swingmuziek, swing jazz). De naam kwam van de nadruk op de off-beat (eNE - tweeE - drieE - VierE = swingritme) wat beïnvloed werd door de ragtime.

Swingbands (bigbands: zie verderop) hadden meestal solisten die improviseerden op de melodie over het arrangement (dat wat aangeeft welke instrumenten er aan de beurt zijn). De dansbare swingstijl van bigbands en bandleiders zoals Benny Goodman was de meest voorkomende muziekvorm van Amerikaanse populaire muziek van 1935 tot 1946, ook wel bekend als het swingtijdperk.

Door de groei van de radio-omroep en de grammofoonplaten-industrie vanaf de jaren 1920 kregen enkele van de meer populaire dansbands landelijke bekendheid.

Na de Tweede Wereldoorlog begon swing in populariteit af te nemen en nieuwere jazzstijlen als jump blues en bebop wonnen aan populariteit.

BIGBANDS

Een bigband is een soort muzikaal ensemble van jazzmuziek dat meestal bestaat uit tien of meer muzikanten met vier secties (groepen instrumenten): saxofoons , trompetten , trombones en een ritmesectie (gitaar, piano, contrabas en drums). De eerste bigbands in de Verenigde Staten hadden nog een andere bezetting (samenstelling van instrumenten), bijvoorbeeld met een banjo erbij, een klarinet en een tuba.

Bezetting Bigband: 

4 trompetten, 

4 trombones, 

4 saxen 

1 klarinet, 

Piano, 

Bas, 

Gitaar 

Drums. 

Vaak met zang. 

MUZIEKALE KENMERKEN:

• gebruik van een swingritme
• tempo vaak medium of up-tempo, met accent op de tweede en vierde tel van een vierkwartsmaat
• instrumentale solo's worden het muzikale brandpunt en vervangen de zang (die pas door Louis Armstrong weer populair is gemaakt)
• een stevige ritmesectie, meestal met contrabas en drums

BEBOP!

No more swing!

Swing-jazz is ontzettend populair, maar wordt uiteindelijk te groot om fatsoenlijk voort te bestaan. Daarnaast is er vanuit de zwarte gemeenschap behoefte om hun cultuur en de jazz te herdefiniëren. Door gedurfde experimenten ontstaat zo het genre Bebop.

Lange geïmproviseerde solo's

Geïnspireerd op bekende swingnummers

Hoger tempo* en compelere akkoordenwisselingen

Waar het tempo hoger lijkt, is de muziek eigenlijk langzamer geworden. Doordat er ruimte gecreëert wordt in de muziek, kunnen snelle en complexe solo's tussendoor worden gespeeld. 

Status verandert van massaal naar niche

Door de complexiteit wordt deze jazz minder geschikt voor een massaal publiek. Al snel krijgt Bebop de status van 'kunstmuziek'. 

Andere bezetting

De bezetting van Bebop is een stuk compacter dan de swingbands. De bezetting bestaat vaak uit piano, contrabas en drums. 

BEBOP!

Genres that grow too big eventually will fall. This was no different with Swing. Not only became it difficult to maintain such large, expensive orchestras, but more and more white people were copying the music. Though Jazz had always been less racially restricted than Blues, a number of black Jazz musicians felt a need to redefine black Jazz culture with a new, radical genre: Bebop. Their dissatisfaction is reflected in Bebop’s trademarks: frantic, chaotic and aggressive.

Bebop (or simply “Bop”) is one of the most revolutionary types of Jazz (and music). Why? Because it makes the music faster by making it slower. How? By stretching (thus slowing down) the tempo, a lot of silent gaps opened up between the beats. This free space could be filled in freely (improvised) with drum rolls, rhythmic breaks and superfast, harmonic melodies, usually in vibrato. Musicians also regularly imitate trumpet solos with their voice, leading to a new, fast singing technique called “scatting”. The word “bebop” itself comes from scatting, as it is as an often used onomatopoeia. The difference between Jazz from the past was so huge, that people eventually coined the term “Modern Jazz”, which later also included other experimental genres such as Hard Bop and Free Jazz.

Many wannabe Bebop musicians went downhill because they wrongly believed that heroin, which was very cheap during the forties, was an inherent part of Jazz culture. Their personal but also social problems (racism) illustrate the dark side of Bebop. This was no happy music, but the psychotic screams of struggling musicians, who didn’t care whether you loved or hated their music.

Around 1982, Bebop experiences a strong revival known as Neobop (or sometimes called Neo-Con (= conservative) Jazz). A lot of young Jazz scholars were not interested in the new possibilities of Fusion, and chose to concentrate on the old school (with influences from Free and Modal Jazz): straight, acoustic Jazz but rich and vibrant. A type of Jazz where they could show off their technical skills that would otherwise have been masked by the eclecticism of Fusion.

• Minder commercieel
• Kleinere bezetting
• Luistermuziek 
• Jazzclubs 
• Gericht op virtuositeit

Bebop vs  Swing

Bebop

Dizzie Gillespie

Charlie Parker

• Hoog Tempo
  
• Complexe melodieën
• Complexe akkoordprogressies
• Veel improvisatie



• Technisch Hoogstaand
• Hard (Volume)

Luisteropdracht:

Vergelijk de Swingjazz met Bebop

Tempo

TEMPO: DE SNELHEID WAARMEE MUZIEK WORDT GESPEELD. BIJVOORBEELD IN DANCE: 120 BPM.

ADAGIO (traag) ALLEGRO (snel) 

Hoog tempo zorgt voor energie en spanning, laag tempo zorgt voor rust

Dynamiek

Afwisseling van harde en zachte klanken. De wisselingen geven contrast. Als er grote contrasten zijn, spreek je van veel dynamiek.

Crescendo: toenemende klanksterkte

Decrescendo: afnemende klanksterkte

Harmonie

Een samenklank van akkoorden.

Volgen de muzikanten dezelfde melodie ?

Consonant: Het klinkt vertrouwd en 'harmonieus'.

Dissonant: Schril en expressief (atonaal)

Genres that grow too big eventually will fall. This was no different with Swing. Not only became it difficult to maintain such large, expensive orchestras, but more and more white people were copying the music. Though Jazz had always been less racially restricted than Blues, a number of black Jazz musicians felt a need to redefine black Jazz culture with a new, radical genre: Bebop. Their dissatisfaction is reflected in Bebop’s trademarks: frantic, chaotic and aggressive.

Bebop (or simply “Bop”) is one of the most revolutionary types of Jazz (and music). Why? Because it makes the music faster by making it slower. How? By stretching (thus slowing down) the tempo, a lot of silent gaps opened up between the beats. This free space could be filled in freely (improvised) with drum rolls, rhythmic breaks and superfast, harmonic melodies, usually in vibrato. Musicians also regularly imitate trumpet solos with their voice, leading to a new, fast singing technique called “scatting”. The word “bebop” itself comes from scatting, as it is as an often used onomatopoeia. The difference between Jazz from the past was so huge, that people eventually coined the term “Modern Jazz”, which later also included other experimental genres such as Hard Bop and Free Jazz.

Many wannabe Bebop musicians went downhill because they wrongly believed that heroin, which was very cheap during the forties, was an inherent part of Jazz culture. Their personal but also social problems (racism) illustrate the dark side of Bebop. This was no happy music, but the psychotic screams of struggling musicians, who didn’t care whether you loved or hated their music.

Around 1982, Bebop experiences a strong revival known as Neobop (or sometimes called Neo-Con (= conservative) Jazz). A lot of young Jazz scholars were not interested in the new possibilities of Fusion, and chose to concentrate on the old school (with influences from Free and Modal Jazz): straight, acoustic Jazz but rich and vibrant. A type of Jazz where they could show off their technical skills that would otherwise have been masked by the eclecticism of Fusion.

RITME, HARMONIE, DYNAMIEK

RITME, HARMONIE, DYNAMIEK

COOL JAZZ

Iets langzamer en 'cooler' mag wel

Na de Bebop ontstaat een rustigere en meer 'laid-back' vorm van jazz: de cool jazz.

Langzamer dan bebop

Eenvoudigere akkoorden

Ondanks de eenvoudigheid van de akkoorden en de solo's, zijn ze technisch zeer hoogstaand.

COOL JAZZ

Cool jazz

Bebop = uptempo

jaren '50 - tegenhanger: cool jazz

helder en relaxed

Miles Davis (1926-1991) - Kind of Blue

zonder repeteren

Kenmerken

ondynamisch, 

emotiearm legatospel, 

een lineair geheel zonder harde accenten  het ontbreken van vibrato. Vaak worden in de cooljazz de stemmen contrapuntisch gebruikt en er worden polytonale tot atonale wendingen gebruikt.

legatsospel: tussen de noten valt geen stilte

FREE JAZZ

Complete bevrijding

Ornette Coleman breekt door zijn album Free Jazz (1960) volledig met harmonieën en vaste akkoordopvolgingen. Het is een collectieve improvisatie van muzikanten waarin volledige vrijheid geldt. 

In welke vormgevingsaspecten van de muziek hoor je terug dat Coleman streeft naar volledige vrijheid in de Jazz?

Free Jazz (Avant Garde Jazz)

John Coltrane

Ornette Coleman

• Vrije Ritmes
  
• Ontoegankelijk
• Modaal (geen tonaliteit)
• Vrije improvisatie
• Geen vaste bezetting
• Niet westerse invloeden

Zonder harmonische structuren, zonder voorgegeven vormen ontsnappen ze toch aan de volstrekte chaos. Ze blijven beheerst door regels en orde. Coleman erkende dat Jackson Pollock als schilder hetzelfde had nagestreefd. 

Abstract expressionisme- Jackson Pollock

Schilderen van binnenuit

Hij wilde volkomen opgaan in het schilderij, in de dynamiek van het schilderproces. 

Automatisme vervangt controle. 

Toeval en improvisatie overwinnen beheerste regelmaat.

Werkblad Bebop maken

Somtoday: Jazz van Bebop tot Musical

Werk in stilte aan het werkblad

Gebruik je oortjes/koptelefoon voor de filmpje

Popmuziek De Grote 3 - 

(jaren 80)

Madonna

Michael Jackson

Prince

MTV

Music television

Doelgroep jongeren 

Reclames voor films verpakt in een video clip

Kenmerken videoclip

Videoclips zijn bij uitstek een product van massacultuur en onmisbaar in de popmuziek als promotiemiddel van liedjes en artiesten.

Later werden het hele verhalen denk aan Thriller en geregisseerd door een filmregisseur.

Door MTV en Youtube werden videoclips belangrijk voor de verspreiding vd muziek.