5 Ontdekkers en hervormers - 3 De Reformatie

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

h2 les 1

Ontdekkers en hervormers

5

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

3 - De Reformatie

h2 les 1

Terugblik 5.2

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

In deze presentatie leer je:

• waardoor en hoe de Europese overzeese expansie ontstond
  
• welke activiteiten Spanjaarden en Portugezen ondernamen in Oost-Afrika en Azië
• welke activiteiten ze ondernamen in West-Afrika en Amerika

Terugblik 5.2

Terugblik 5.2

h2 les 1

Oefenen - continuïteit en verandering

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

h2 les 1

Oefenen - continuïteit en verandering

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

h2 les 1

Oefenen - continuïteit en verandering

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

Reformatie

Verlichting

Democratische revoluties

Industrialisatie

Wetenschappelijke revolutie

Humanisme

Renaissance

Sociale kwestie

Door de tijd

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

h2 les 1

Leerdoelen

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

In deze presentatie leer je:

• welke kritiek er was op de katholieke kerk
  
• hoe de kritiek leidde tot de splitsing in de kerk
  
• hoe het protestantisme werd verspreid en welke strijd tussen katholieken en protestanten ontstond

h2 les 1

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

Kritiek op de Katholieke kerk

• Middeleeuwen één christelijke kerk 
• De Kerk is machtig en rijk
• Kritiek op de Kerk neemt toe

• De kerk houdt zich niet aan haar eigen regels en voorschriften. Geestelijken leven in rijkdom ipv armoede, zoals Jezus
• Steeds meer mensen kunnen zich niet meer vinden in de kerkleer. 

Oorzaak

Je kunt uitleggen welke kritiek er was op de Katholieke kerk

h2 les 1

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

Kritiek op de katholieke kerk

• Kerk accepteert kritiek niet.
• Mensen die anders denken/geloven worden ketters genoemd
• Rond 1200 speciale kerkelijke rechtbank, de inquisitie
• taak: opsporen, ondervragen en berechten andersdenkenden

Gevolg

De Inquisitie bracht mensen die niet katholiek waren op de brandstapel. Op deze gravure wordt Anneken Hendriks in het vuur geduwd. (Amsterdam 1571)

Je kunt uitleggen welke kritiek er was op de Katholieke kerk

h2 les 1

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

Kritiek op de Katholieke kerk

In de 16e eeuw neemt kritiek op de kerk nog meer toe.

Oorzaken:

- humanisme - door het zelf te bestuderen van de bijbel kwam men erachter dat daar iets anders instond dan wat de Kerk vertelde

- misbruik macht (aflaatbrieven) -Kritiek op kerk als bemiddelaar met God 

- boekdrukkunst

- Celibaat (gebrek aan)

Desiderius Erasmus

Voor de humanisten was de Bijbel is niet meer de enige bron van kennis. Ook oude Griekse en Latijnse bronnen konden als uitgangspunt worden genomen voor kennis en wijsheid.

Humanist:

- leraar

- klassiek geschoold in grammatica, welbespraaktheid, poëzie, geschiedenis en filosofie.

- homo universalis

- Zocht naar verbinding tussen wereldbeeld klassieke filosofen en christendom. Humanisten waren christenen!

Je kunt uitleggen welke kritiek er was op de Katholieke kerk

h2 les 1

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

Splitsing van de kerk

Een van de felste bestrijders van misstanden in de kerk was de Duitse monnik Maarten Luther.

• 1517 lijst met alle fouten in de kerk
• Veel geestelijken leefden niet zoals de Bijbel voorschreef.
• Tegen aflaat - alleen bidden en geloven brengt je in de hemel
• Paus kwam in de Bijbel niet voor, moest dus weg.
• Alleen God aanbidden, dus niet heiligen en beelden.
• Iedereen moest de Bijbel zelf kunnen lezen.

Omdat Luther de organisatie van de kerk wilde veranderen, noemen we hem een hervormer.

Maarten Luther

Hervormer, en vertaler van de Bijbel in het Duits.

Johannes Calvijn

Een andere belangrijke hervormer was de Frans-Zwitserse geleerde Johannes Calvijn. Calvijn had net weer andere ideeën over het ware geloof dan Luther. Zijn leer werd vooral populair in het gebied dat wij nu kennen als Nederland.

Je kunt uitleggen hoe de kritiek op de Kerk leidde tot een splitsing 

h2 les 1

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

Splitsing van de kerk

Paus Leo X was woedend over al deze kritiek. Hij zette Luther, Calvijn en hun aanhangers uit de kerk. (in de ban)

Luther trok zijn kritiek niet in en werd vogelvrij verklaard door de Duitse keizer Karel V (Edict van Worms). Luther kreeg asiel van de keurvorst van Saksen en vertaalde het Oude Testament in de Duitse volkstaal.

Veel Duitse vorsten hervormden de kerk in hun gebied. Zo ontstond in Duitsland een nieuwe protestantse kerk zonder zaken als het celibaat die niet op de bijbel waren gebaseerd.

Je kunt uitleggen hoe de kritiek op de Kerk leidde tot een splitsing 

De Rijksdag van Worms (1521)

De Rijksdag van Worms is een belangrijk moment uit de tijd van de Reformatie. Tijdens deze Rijksdag bespraken hooggeplaatste kerkelijke en wereldlijke leiders meerdere onderwerpen, maar het belangrijkste onderwerp waren de 95 stellingen van Maarten Luther.

h2 les 1

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

Splitsing van de kerk

Kerk valt uiteen in twee stromingen:

- rooms-katholieken: bleven trouw aan de paus in Rome

- protestanten: kozen voor de hervormers

protestanten vormen geen eenheid. Er ontstaan verschillende stromingen, zoals calvinisten en lutheranen.

Het ontstaan van nieuwe, protestantse kerken noemen we de Hervorming of Reformatie.

Rooms-katholieken tegenover protestanten. Op dit schilderij worden de twee geloven gewogen

Je kunt uitleggen hoe de kritiek op de Kerk leidde tot een splitsing 

h2 les 1

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

Splitsing van de kerk

Hervorming of Reformatie had grote gevolgen voor miljoenen mensen, hun geloof veranderde.

Protestantse kerk vs. katholieke kerk

• Dominee i.p.v. priester
• sober i.p.v. rijk versierd met beelden
• persoonlijke band met god i.p.v. kerk als tussenstation

Je kunt uitleggen hoe de kritiek op de Kerk leidde tot een splitsing 

h2 les 1

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

Verspreiding en strijd

Een tweede gevolg van de Reformatie was dat Europa te maken kreeg met bloedige godsdienstoorlogen.

Een daarvan speelde zich af in het gebied dat wij tegenwoordig kennen als Nederland, België en Luxemburg.

Een conflict tussen een katholieke koning en volgers van de hervormer Calvijn.

hoe het protestantisme werd verspreid en welke strijd tussen katholieken en protestanten ontstond

h2 les 1

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

Verspreiding en strijd

Calvijn is de belangrijkste hervormer na Luther:

• de mens is zondig en slecht
  
• God bepaalde welke mensen naar de hemel gingen
  
• de overheid hoefde niet onvoorwaardelijk gehoorzaamd te worden, als de vorst ‘een valse godsdienst’ oplegde mocht het volk in opstand komen
  
• de kerk werd kaal, zonder franje
  
• in Frankrijk, Schotland en de Nederlanden kwam het calvinisme: protestantse leer van Calvijn
  

hoe het protestantisme werd verspreid en welke strijd tussen katholieken en protestanten ontstond

h2 les 1

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

Verspreiding en strijd

• Maar er vonden ook andere oorlogen plaats wegens godsdienstige tegenstellingen:
  
• Oorlog van Karel V tegen Lutherse vorsten. Vanaf 1555 mocht elke vorst bepalen of zijn land katholiek of luthers werd.
  
• Vanaf 1562 godsdienstoorlogen in Frankrijk tussen katholieken en hugenoten. In 1598 kwam daaraan een einde: Frankrijk werd katholiek, maar hugenoten kregen vrijheid van godsdienst.
  
• In Engeland ontstond de anglicaanse kerk in 1534 met Hendrik VIII als hoofd. In 1563 werd de leer van Engelse staatskerk vastgelegd in ‘de 39 artikelen’.

hoe het protestantisme werd verspreid en welke strijd tussen katholieken en protestanten ontstond

h2 les 1

Oefenen - verbandvragen

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

h2 les 1

Oefenen - verbandvragen

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

h2 les 1

Oefenen - verbandvragen

Tijd van ontdekkers en hervormers 1500-1600

5 Ontdekkers en hervormers - De Reformatie