Intellectuele eigendom

• Leraar @21 E
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 6

Intellectuele eigendom

Margot Debue

Het begrip “intellectuele eigendom” (IE) slaat op alle “voortbrengselen van de geest”. Het omvat zowel literaire en artistieke eigendom als industriële eigendom.

Literaire en artistieke eigendom bestaat uit het auteursrecht, de naburige rechten en het databankenrecht. Het heeft onder meer betrekking op literaire en artistieke werken.

Industriële eigendom, daarentegen, betreft meer specifiek de bescherming en valorisatie van uitvindingen, innovaties en creaties.

(FOD Economie, 2021)

In dit onderdeel van het leerpad gegevensbescherming en privacy focussen we op literaire en artistieke eigendom aangezien we vooral daarmee in aanraking komen binnen de dagelijkse onderwijscontext.

Inhoud

1. Auteursrecht

2. Wat is plagiaat?

1.1. Naburige rechten

1.2. Binnen de onderwijscontext

1.3. Wat met artificiële intelligentie?

1.2.1. Wat mag?

1.2.2. Wat mag niet?

1.2.3. Regeling auteursrechten binnen onderwijs

1.2.4. Jouw cursus en werkbladen

1.2.5. Zelf publiceren op het internet?

Auteursrecht

Auteursrecht

• Toegekend aan een persoon
• Geen bescherming van een idee
• Auteur beslist wat er met werk mag gebeuren
• Werk gebruiken? Toestemming vragen!

Auteursrecht

Morele rechten:

Beschermd band tussen werk en auteur.

• Bekendmakingsrecht
• Vaderschapsrecht
• Integriteitsrecht

Vermogensrechten: Vergoeding voor het gebruik van het werk.

• Reproductierecht
  
• Publiekmededelingsrecht
  
• Vertaalrecht en adaptatierecht
  
• Verhuur- en uitleenrecht
  
• Distributierecht
  

Inbreuk? Geldboete of gevangenisstraf.

Wij moeten rekening mee houden!

• Reproductierecht

Verveelvoudigen van een werk (kopiëren)

• Publiekmededelingsrecht

Het werk meedelen aan een publiek → bv een film tonen

• Vaderschapsrecht

Recht om als auteur erkend te worden

• Integriteitsrecht

eerbied hebben voor een werk van een auteur.

Vermogensrecht

Morele rechten

Reproductierecht

Publiekmededelingsrecht

Vertaalrecht/adaptatierecht

Verhuur- /uitleenrecht

Distributierecht

Bekendmakingsrecht

Vaderschapsrecht

Integriteitsrecht

Naburige rechten

= de rechten van de uitvoerend kunstenaar. 

Binnen de onderwijscontext

• Auteursrechten op school (Onderwijs Vlaanderen, n.d.)

• Wat zijn de uitzonderingen op het auteursrecht? (deAuteurs, n.d.)

WAT MAG?

• een liedje afspelen;

• een gedicht voordragen;

• een songtekst analyseren en er kopieën van maken;

• een theatervoorstelling naspelen;

• prenten afdrukken en tonen;

• een fragment uit een boek kopiëren;

• een film vertonen.

WAT MAG NIET?

Voor literaire werken of partituren:

• reproductie (kopie, scan, afdrukken) van een geheel boek of een groot aantal pagina’s ervan;

• reproductie van een volledige partituur;

• reproductie van een gehele geografische kaart;

• samenstellen van een bloemlezing met fragmenten van nog levende auteurs (zelfs voor onderwijsdoeleinden);

• de terbeschikkingstelling via open netwerken (een website buiten het gesloten netwerk van de school) of reproductie (kopie, scan, afdruk) van een volledig artikel.

https://onderwijs.vlaanderen.be/nl/auteursrechten-op-school 

https://www.deauteurs.be/dossiers/auteursrecht/wat-zijn-de-uitzonderingen-op-het-auteursrecht/

Voor foto’s:

• reproductie van foto's van auteurswerken (tenzij het werken van beeldende kunst betreft);

• reproductie van foto's van personen (bv. collega’s) zonder hun uitdrukkelijke toestemming (portretrecht).

Voor geluids- en audiovisueel materiaal:

• opnemen/kopiëren van een volledig(e) muziekwerk, radio - televisieprogramma en/of film;

• afspelen (beluisteren/bekijken) van muziek, films e.d. binnen een onderwijsinstelling, maar buiten het kader van een onderwijsactiviteit (bv. activiteit studentenbeweging);

• via een open netwerk ter beschikking stellen van film- of muziekfragmenten.

Voor databanken, websites en software:

• een databank samenstellen met auteursrechtelijk beschermd materiaal;

• ter beschikking stellen van een databank (de inhoud) via een open of gesloten netwerk;

• deeplinken naar (delen van) websites wanneer de websitebeheerder dit expliciet verbiedt;

• kopiëren van (delen van) computerprogramma's om er bv. de eigen leerlingen mee te laten werken;

• software uitlenen (publiek uitleenrecht is niet van toepassing op software);

• computerprogramma's kopiëren (tenzij als reservekopie).

Een liedje afspelen

1. Mag
2. Mag niet

Een film vertonen

1. Mag
2. Mag niet

Computerprogramma's kopiëren

1. Mag
2. Mag niet

Opnemen/kopiëren van een volledig(e) muziekwerk, radio - televisieprogramma en/of film

1. Mag
2. Mag niet

Binnen de onderwijscontext

Regeling auteursrechten binnen onderwijs

REPROBEL

• Voor kopieën

SABAM

• Voor muziek

BILLIJKE VERGOEDING

• Voor uitvoerende kunstenaars (opgenomen muziek/filmpjes, niet live optredens)

Reprobel

Billijke vergoeding

Sabam

Voor muziek

Voor kopieën

Voor uitvoerende kunstenaars (opname)

Binnen de onderwijscontext

Jouw cursus en werkbladen

• Auteursrechtelijk beschermd materiaal mag gebruikt worden als het alleen voor de leerlingen bestemd is en je het niet commercieel zal verspreiden. --> maar bron moet vermeld zijn!

Wist je dat?

• Maak je materiaal in opdracht van de school, dan wordt de school automatisch eigenaar en heeft dus de auteursrechten.

Binnen de onderwijscontext

Zelf publiceren op het internet?

Alles zelf gemaakt? foto's, teksten, animaties, filmpjes, muziek,...

= Je bent beschermd door het auteursrecht

Niet alles zelf gemaakt? Naam van iemand, foto's van anderen, ...

= Je hebt toestemming nodig

Wat met artificiële intelligentie?

• AI bevat zelden tot nooit bronvermelding (moeilijk na te gaan of tekst is gebaseerd op bestaande tekst).
• Bronvermelding is verplicht!

Binnen HOGENT:

• Tekst letterlijk overnemen = plagiaat

Wat is plagiaat?

De Universiteit Leiden definieert plagiaat als volgt: "het geheel of gedeeltelijk overnemen van teksten/formuleringen van andere auteurs zonder plaatsing van aanhalingstekens en nauwkeurige bronvermelding" (Plagiaat Universiteit Leiden, 2010). 

Wat is plagiaat?

Onder plagiaat verstaan we het volgende:

• een werkstuk van iemand anders inleveren;

• korte of lange stukken uit een bron kopiëren zonder bronvermelding;

• andermans woorden of ideeën lenen zonder verwijzing;

• geen aanhalingstekens plaatsen bij een citaat;

• een onvolledige of incorrecte bronverwijzing geven, zodat de bron niet te traceren is;

• een bron vermelden, maar niet op alle plaatsen waar deze gebruikt is;

• zoveel overnemen dat dit het grootste deel van je betoog uitmaakt, zelfs als is de bronvermelding correct.

Voorkomen? --> refereren

Wat is plagiaat?

In orde met auteursrecht en toch plagiaat?

vb. je neemt een gedicht van Petrarca over zonder referentie in een dichtbundel die je uitgeeft.

Of toch geen plagiaat maar wel auteursrecht schenden?

vb. je neemt een gedicht van Hugo Claus over in je dichtbundel met een correcte referentie, maar zonder de goedkeuring van de nabestaanden van Hugo Claus.

Wat is plagiaat volgens de definitie van de universiteit Leiden?

1. Het geheel of gedeeltelijk overnemen van teksten/formuleringen van andere auteurs.
2. Het geheel of gedeeltelijk overnemen van teksten/formuleringen van andere uitvoerende kunstenaars met auteursrecht zonder toestemming.
3. Het geheel of gedeeltelijk overnemen van ideeën van andere auteurs zonder plaatsing van aanhalingstekens en nauwkeurige bronvermelding.
4. Het geheel of gedeeltelijk overnemen van teksten/formuleringen van andere auteurs zonder plaatsing van aanhalingstekens en nauwkeurige bronvermelding.