Intellectuele eigendom

• Studielessen
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Gegevensbescherming en privacy 

-

Intellectuele eigendom

Intellectuele eigendom

'Voortbrengselen van de geest'

Intellectuele eigendom

Het omvat zowel literaire en artistieke eigendom als industriële eigendom

Industriële eigendom

Betreft meer specifiek de bescherming van valorisatie van uitvindingen, innovaties en creaties.

Met welk eigendom komen we vooral mee in aanraking binnen de dagelijkse context?

1. Industriële eigendom
2. Literaire eigendom
3. Literaire en artistieke eigendom
4. Intellectuele eigendom

Literaire en artistieke eigendom

Bestaat uit het auteursrecht, de naburige rechten en het databankenrecht.

Auteursrecht

- wordt toegekend aan een persoon, die een origineel idee op een concrete manier vormgeeft

- auteur beslist wat er met het werk gaat gebeuren

- er moet sprake zijn van een zekere mate van originaliteit

Auteursrecht

Een werk gebruiken = toestemming vragen.

Auteursrecht

Morele rechten en vermogensrechten 

Vermogensrechten

= vergoeding voor het gebruiken van het werk

Vermogensrechten

-Reproductierecht

 - Publiek mededelingsrecht

- Adaptatierecht

- Verhuur- en uitleenrecht

- Distributierecht 

Morele rechten

= beschermen de band tussen werk en auteur

Morele rechten

- Bekendmakingsrecht

- Vaderschapsrecht

- Integriteitsrecht

Auteursrecht 

Het auteursrecht geldt voor een periode die eindigt na 70 jaar na het overlijden van de auteur.

De rechten van de auteur worden in die 70 jaar uitgeoefend door de erfgenamen.

Na die periode mogen de werken vrij worden gebruikt.

Auteursrecht

Gelden ook op het internet

Auteursrecht

Op inbreuken op het auteursrecht staan straffen, namelijk een geldboete of een gevangenisstraf (toegekend door een rechter).

Auteursrecht

Uitzonderingen = 

- Binnen onderwijs

- Privégebruik of gebruik binnen de familiekring 

- Parodie-uitzondering

Aan de uitzonderingen zijn wel voorwaarden gekoppeld, zoals een correcte bronvermelding. 

Naburige rechten

= Naburige rechten beschermen categorieën van (rechts)personen die werken waarop auteursrechten gelden:

- uitvoeren 

- vastleggen 

- uitzenden

- of databanken produceren

Bijvoorbeeld

Uitvoerende kunstenaars of personen die een werk voor een publiek brengen via uitvoering of een opvoering = beschermen niet inhoudelijk, maar eerder de uitvoering

Kan een persoon tegelijkertijd auteur en houder zijn van naburige rechten?

1. Ja
2. Nee

Bijvoorbeeld

Een componist die dus zelf liedjes schrijft (auteur) en deze ook vertolkt (uitvoerende kunstenaar) is hier een voorbeeld van

Binnen de onderwijscontext 

Binnen onderwijs gelden een aantal specifieke regels voor het gebruik van auteursrechtelijk beschermd materiaal

Wat mag? 

Je mag ter illustratie van je activiteiten (dus: in kader van de doelen die je wil bereiken) heel wat materiaal gebruiken, zonder toestemming. 

Wat mag?

- Een liedje afspelen

 - Een gedicht voordragen

- Een songtekst analyseren en er kopieën van maken

 - Een theatervoorstelling naspelen

 - Prenten afdrukken en tonen

- Een fragment uit een boek kopiëren

- Een film vertonen

Maar

Je mag geen afbreuk doen aan de normale exploitatie van een werk. Je mag bijvoorbeeld de aankoop van een boek niet vervangen door het te kopiëren.

Het verschil

Geluid en audiovisueel: 

Mag = reproductie korte fragmenten 

Mag niet = opnemen/kopiëren van een volledig(e) muziekwerk, radio - televisieprogramma en/of film

Regeling auteursrechten binnen onderwijs

- Reprobel

- Sabam

- Billijke vergoeding

Reprobel 

- Elke school betaalt een jaarlijkse bijdrage aan Reprobel om kopieën te nemen.

- Deze bijdrage is een vergoeding voor het zogenaamde reprografierecht: het recht om zonder toestemming kopieën te maken van een beschermd werk voor niet-commerciële onderwijsdoeleinden.

- Reprobel int die vergoedingen en verdeelt ze over auteurs en uitgevers.

Sabam 

- Soms moet een school ook een vergoeding aan Sabam betalen, bijvoorbeeld om muziek af te spelen op schoolevenementen.

- Sabam is de Belgische Vereniging van Auteurs, Componisten en Uitgevers.

- Schrijvers, fotografen, dichters, choreografen, journalisten, componisten, uitgevers, … kunnen zich aansluiten, maar zijn niet verplicht om dat te doen.

Billijke vergoeding

- De billijke vergoeding verdedigt de belangen van uitvoerend kunstenaars (acteurs, dansers, komieken …) en van producenten.

- Een billijke vergoeding betaal je alleen als je opgenomen muziek of filmpjes afspeelt.

- Voor een live optreden betaal je geen billijke vergoeding.

Artificiële intelligentie

- Er kunnen nog geen auteursrechten toegekend worden aan AI

- Creaties van AI moet je overnemen met bronvermelding

- Dergelijke generatieve AI bevatten zelden tot nooit bronvermelding. Het is dus moeilijk om na te gaan of de tekst die gegeneerd word,  gebaseerd is op een bestaande tekst en/of er bepaalde stukken tekst letterlijk overgenomen werden. 

Wat is plagiaat?

"Het geheel of gedeeltelijk overnemen van teksten/formuleringen van andere auteurs zonder plaatsing van aanhalingstekens en nauwkeurige bronvermelding" (Plagiaat Universiteit Leiden, 2010). 

Plagiaat

Je voorkomt het door correct te refereren

Kan je in orde zijn met het auteursrecht en toch plagiaat plegen?

1. Ja
2. Nee

Voorbeeld

Je neemt een gedicht van Petrarca over zonder referentie in een dichtbundel die je uitgeeft.

Kan je geen plagiaat plegen maar wel het auteursrecht schenden?

1. Nee
2. Ja

Voorbeeld

Je neemt een gedicht van Hugo Claus over in je dichtbundel met een correcte referentie, maar zonder de goedkeuring van de nabestaanden van Hugo Claus.