14.2 Je gezichtszintuig

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

14.2 Je gezichtszintuig

Leerdoelen

- Je beschrijft hoe onderdelen van het oog samen met de hersenen zien mogelijk maken. 

- Je legt de werking van staafjes en kegeltjes uit en geeft verschillen aan.

- Je noemt de oorzaken van diverse oogproblemen en mogelijke oplossingen.

BINAS 87C (1 en 2)

Hoornvlies:

Doorzichtige deel van het harde oogvlies.

Pupil: 

Opening in het midden van

de iris (gekleurde deel van je

oog). 

Ooglens:

De variabele voor de breking van het licht.

Zit met lensbandjes vast aan het straalvormig lichaam.

De vorm wordt bepaald door het straalvormig lichaam (kringspier die vastzit aan het vaatvlies). 

De lens

Accommodatiespier= straalvormig lichaam

Accommoderen

Dichtbij scherp: bolle lens: Straalvormig lichaam samengetrokken. 

Veraf scherp: platte lens: straalvormig lichaam ontspannen. 

Accomoderen (aanpassen ooglens aan afstand)

Straalvormig lichaam ontspannen -> lensbandjes strak 

-> lens plat -> veraf zien

Straalvormig lichaam gespannen -> lensbandjes los -> lens bol -> dichtbij zien

Lens - scherpstellen

Veraf: platte lens

Dichtbij: bolle lens

Pupilreflex

Weinig licht ->
straalsgewijs lopende
spieren trekken
samen
-> grote opening

Veel licht -> kringspieren trekken samen -> kleine opening.

Vaatvlies:

Vlies om het oog met 

bloedvaten.

Bloedvaten komen binnen 

op dezelfde plek als de oog-

zenuw.

Netvlies:

Plaats waar de lichtgevoelige 

zintuigcellen zitten, aan de achterkant van je oogbol.

Netvlies:

Lichtgevoelige cellen bevatten pigment. Licht breekt het pigment af en zorgt voor een impuls in een zenuwcel.

De uitlopers van die zenuwcellen verlaten het oog via de oogzenuw.

Het oog - netvlies

Je netvlies is bedekt met zintuigcellen.

Zintuigcellen

Zintuigcellen

Adequate prikkel:

Cellen op het netvlies zijn gespecialiseerd in het registreren van licht.

Deze cellen zullen dus niet reageren op bijv. geluid of warmte.

Drempelwaarde: 

Er moet voldoende licht op de zintuigcel vallen om een reactie te krijgen. Alles-of-niets principe.

Kegeltjes en staafjes

Het netvlies heeft twee verschillende zintuigcellen:

Kegeltjes en staafjes.

Door licht wordt een pigment (kleurstof) afgebroken en dit zorgt voor een impuls (bericht) richting de hersenen.

Kegeltjes

• Drie verschillende typen die gevoelig zijn voor verschillende kleuren licht (rood/ groen/ blauw) door verschillende pigmenten. 
• Kleuren zien.
• Ze hebben een hoge
  drempelwaarde 
  
• Ze zitten vooral in de
  gele vlek

Staafjes

• bevatten één pigment: staafjesrood. Je kunt er alleen grijstinten mee zien.
• Ze hebben een lage
  drempelwaarde (lichtgevoelig)
  
• Ze zitten buiten de gele vlek
  in een lage dichtheid
  (je kunt er niet heel
  scherp mee zien).

Impulsen naar je hersenen

Alle kegeltjes en staafjes geven impulsen (berichten) door aan je hersenen.

Dit gebeurt door zenuwcellen (neuronen).

De hersenen interpreteren het beeld (3D beeld, herkennen van vormen).

Gele vlek:

Op het netvlies precies 

achter de iris zit de gele

vlek.

De gele vlek bevat de

meeste lichtgevoelige 

zintuigcellen: kegeltjes.

Door de grote dichtheid kun je met dit deel van het netvlies heel scherp zien.

Blinde vlek:

Op de plek waar de oogzenuw en de 

bloedvaten het oog 

binnenkomen zitten 

geen zintuigcellen. Hier 

kun je dus geen licht

opvangen.

Blinde vlek:

Doordat de blinde vlek

voor beide ogen op een 

andere plek van het 

gezichtsveld zit zie je

toch alles.

Netvlies: kegeltjes en staafjes

Deel 2

Vind je het heel veel worden?

Ga dan eerst aan de slag met wat opdrachten en kijk dan verder. 

Lens - verziend/ bijziend

 Je hebt een bolle lens/ + brillenglas nodig.

Verziend: beeld scherp áchter je netvlies.

Je kunt dichtbij niet scherp zien, je lens is niet bol genoeg/ je oog is te lang.

Lens - verziend/ bijziend

 Je hebt een holle lens/ - brillenglas nodig.

Bijziend: beeld scherp voor je netvlies.

Je kunt veraf niet scherp zien, je lens is niet plat genoeg/ je oog is te kort.

Lens - oudziend

Oudziend: de lens is niet flexibel genoeg meer en wordt niet bol genoeg meer om goed dichtbij de zien. 

Iemand die bijziend is kan dus op latere leeftijd tóch een leesbril nodig hebben.

Lens - staar

Staar: troebele ooglens door ophoping en samenklontering van afbraak producten van eiwitten.

Staaroperatie: nieuwe lens!

Nachtblindheid

Minder zicht in de schemer.

Onvoldoende staafjes of staafjesrood (pigment in de staafjes) zorgt voor minder lichtgevoeligheid in de staafjes. 

Vitamine A.

Kleurenblindheid

De pigmenten in de kegeltjes zijn normaal gevoelig voor rood, groen of blauw.

• een van de pigmenten ontbreekt: je kunt die kleur dan niet zien
• een van de pigmenten is verandert waardoor hij gevoelig wordt voor een andere kleur: je kunt dat het verschil tussen kleuren niet goed zien (groen/ rood bijvoorbeeld)

Impulsen naar je hersenen

Visuele centra in de hersenschors maken een compleet beeld van de impulsen vanuit de oogzenuwen. 

Gezichtsbedrog: de
interpretatie door de hersenen
klopt niet met de werkelijkheid.

Impulsen naar je hersenen

Voor het coördineren van bewegingen gebruiken je hersenen informatie van verschillende zintuigen:

• gezichtszintuig
• evenwichtszintuigen (in je oor)
• spierspoeltjes

Kloppen de zintuigen niet met elkaar dan ontstaat duizeligheid.

Zelfstandig werken

Maak de opdrachten van paragraaf 14.2. 

Ben je klaar? Oefen dan met een examenopgave over het zicht. 

Leerdoelen behaald?

- Je beschrijft hoe onderdelen van het oog samen met de hersenen zien mogelijk maken.

- Je legt de werking van staafjes en kegeltjes uit en geeft verschillen aan.

- Je noemt de oorzaken van diverse oogproblemen en mogelijke oplossingen.