Ruimte, motief, thema, onderwerp, structuur

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Verhaalanalyse

Doel

• leren van de begrippen die horen bij verhaalanalyse;
• het kunnen toepassen van deze begrippen;
• zelf een analyse kunnen maken van een verhaal of boek.

Begrippen verhaalanalyse

• Perspectief
• personages
• Tijd en opbouw
• Spanning
• Ruimte /sfeer
• Thema's en motieven, onderwerp
  
• Structuur van een boek

Onderwerp

Het onderwerp van het verhaal is, vergelijkbaar met het onderwerp van een leestekst, waar het verhaal ongeveer over gaat in een paar woorden.​

Thema

Het thema van het verhaal is de boodschap die de schrijver duidelijk wil maken met zijn verhaal. ​Het thema is altijd een zin.

Voorbeeld: misdaad, Tweede Wereldoorlog, ruzie

Motief

• Motieven zijn vaak voorkomende woorden, gevoelens of dingen die terugkomen​.
• Zo kunnen emoties of situaties die het hele verhaal een grote rol spelen een motief zijn (denk aan oorlog, jaloezie, liefde of misbruik), maar ook heel concrete voorwerpen (denk aan dobbelstenen, ogen of getallen). ​
  
• Als motieven concrete voorwerpen zijn, hebben ze vaak een symbolische waarde.
  
• Wat bedoelen we met ‘symbolische waarde’?
  

Niet hetzelfde

Motief en thema niet hetzelfde

Goed om te weten is dat motieven en thema’s niet hetzelfde zijn. 

Het is dus goed om deze twee van elkaar te onderscheiden. Een motief is vaak een aanleiding tot en dus niet het thema. 

Ruimte

• De ruimte zorgt voor sfeer en spanning in het verhaal. Hieronder kun je ook bijvoorbeeld het weer of het seizoen scharen.
• Waar speelt het verhaal zich allemaal af?
• Sfeer oproepen
• Thema ondersteunen

Ruimte (plaats)

De plaats (ook wel: ruimte) waar een verhaal zich afspeelt is altijd van heel groot belang voor de sfeer in een verhaal. Een schrijver van literair werk denkt altijd na over de plaats waar hij zijn verhaal situeert. Deze fysieke ruimte (een kamer, een land, een speciale buurt) beschrijft hij dan met behulp van al zijn zintuigen: wat hoort hij daar, wat ziet hij daar, wat ruikt hij daar en wat voelt hij daar. Alles wat hij zo beschrijft zijn de elementen die de thematiek in het verhaal kunnen benadrukken. Je ziet bijvoorbeeld vaak dat het regent als de hoofdpersoon verdrietig is en dat het nacht is als er iets spannends staat te gebeuren. Ook dit wordt tot de ruimte gerekend.

Ruimte

• In een zonnig vakantieland voelen de meeste mensen zich vrolijk. In het donker zijn veel mensen bang, zeker als ze enge geluiden horen. In dichte mist voelen mensen zich opgesloten.
  
• De plaats, het weer en het tijdstip bepalen de sfeer van een situatie. Ook in verhalen is dat zo. De schrijver kiest zorgvuldig de plaats uit waar een verhaal zich afspeelt, hij bedenkt welke weersomstandigheden het beste passen en wanneer het verhaal zich moet afspelen. Zo kan hij voor een gezellige, enge, spannende of mysterieuze sfeer zorgen.
  
• Overeenkomende sfeer vs. Contrasterende sfeer
  

Ruimte in verhalen

De ruimte zorgt voor sfeer en spanning in het verhaal. Hieronder kun je ook bijvoorbeeld het weer of het seizoen scharen.

Verschillende soorten ruimte:

* De geografische ruimte

* De sfeerscheppende ruimte

          Versterkend

          Contrasterend

* De sociale ruimte

* De symbolische ruimte

Ruimte...

Geografische ruimte: de plaats waar de gebeurtenissen in het verhaal zich afspelen is de geografische ruimte. Deze kan werkelijk bestaan, maar ook verzonnen zijn.

Sfeerscheppende ruimte: de beschrijving van de ruimte kan een weergave zijn van de stemming in het verhaal. Dit is de sfeerscheppende ruimte.

Sociale ruimte: personages maken door hun afkomst, beroep, opleiding,… deel uit van een bepaalde sociale groep. Dit is de sociale ruimte van een verhaal.

Symbolische ruimte: een ruimte kan symbolisch zijn voor de gevoelens van het personage of de situatie waarin het personage zich bevindt. We spreken van een symbolische ruimte.

Ruimte: ook weersomstandigheden!

Structuur van het verhaal

• Titelverklaring
  
• Hoe is het boek opgebouwd?​
  
• Heeft het hoofdstukken? Zo ja, hebben die namen? Zo ja, wat betekenen die namen?​
  
• Zijn er delen aangegeven? Zo ja, hebben die namen? Zo ja, wat betekenen die namen?​
  

Succes!

SUCCES!