3.1 Reactiekenmerken

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Hoofdstuk 3: Chemische reacties

Chemische reactie

Bij een chemische reactie verdwijnen stoffen én er ontstaan nieuwe stoffen.

• beginstoffen:  De stoffen die bij de chemische reactie verdwijnen
• reactieproducten:  de stoffen die ontstaan bij een chemische reactie

Chemische reactie: stofeigenschappen veranderen

Beginstoffen                                     Reactieproducten

Reactieschema

Verbranding van methaan waarbij koolstofdioxide en water ontstaan.

Begin: Methaan en Zuurstof

Eind: Koolstofdioxide en Water

Methaan(g) + Zuurstof(g) --> Koolstofdioxide(g) en Water(l)

Reactie temperatuur

Waarom gebeuren veel chemische reacties niet zomaar?

Als ik een waxinelichtje aan wil steken, moet ik er bijvoorbeeld een vlammetje bij houden. 

reactietemperatuur: de minimale temperatuur waarbij
een bepaalde chemische reactie verloopt

Energie-effect   1/2

Een belangrijk kenmerk van een chemische reactie is het energie-effect.

Elke chemische reactie is exotherm of endotherm

exotherme reactie: 

• Er komt energie vrij. 
• Energie komt vrij in de vorm van warmte, licht, en/of geluid. 
• Houdt zichzelf in stand

Energie-effect   2/2

endotherme reactie: 

• Er is continu energie nodig
• Dit kan aangevoerd worden door bijv. warmte, licht, of elektriciteit
• Stopt vanzelf zonder energie aanvoer.

voorbeeld: eitje bakken

Practicum

Voer 6 proeven uit

Noteer voor elk experiment het volgende:

• Is er een verandering van stofeigenschappen?
  
• Is er sprake van een chemische reactie? (waarom wel/niet?)
  
• Zoja, is de reactie endotherm of exotherm?

Reactiesnelheid     

Reactiesnelheid: Hoe snel een reactie verloopt. Dit geeft aan hoeveel stof er per seconde weg reageert of ontstaat. 

Er zijn vijf factoren die invloed hebben op reactiesnelheid.

Je moet ze alle vijf kennen, en kunnen zeggen welke invloed ze hebben.           

1. soort beginstof

De ene stof reageert simpelweg sneller dan de andere stof.

Magnesium + zoutzuur =    snel
Zink + zoutzuur =           langzaam

2. verdelingsgraad

Hoe fijner de stof verdeeld is, hoe sneller het reageert.

metaal poeder + zoutzuur =     snel

metaal blok + zoutzuur =  langzaam

3. concentratie

Hoe hoger de concentratie van de beginstoffen, hoe sneller het reageert.

4. temperatuur

Hoe hoger de temperatuur, hoe sneller het reageert

5. katalysator

Je kunt de reactiesnelheid beïnvloeden door een hulpstof toe te voegen. Een katalysator zorgt ervoor dat een reactie sneller verloopt.

katalysator: een stof die een reactie sneller 

laat verlopen. De katalysator wordt niet verbruikt 

(je kunt hem dus hergebruiken).

enzym: een biologische katalysator

Wat is reactiesnelheid?

1. De snelheid waarmee beginstoffen verdwijnen
2. De snelheid waarmee reactieproducten ontstaan
3. De snelheid waarmee beginstoffen verdwijnen en reactieproducten ontstaan
4. De snelheid waarmee beginstoffen ontstaan en reactieproducten verdwijnen

Als de reactiesnelheid kleiner wordt is de reactietijd...

1. langer
2. korter
3. de reactietijd wordt niet beïnvloed

De reactiesnelheid is hoger bij

1. Hoge concentratie
2. Lage concentratie

De reactiesnelheid is lager bij

1. Fijne verdelingsgraad
2. Minder fijne verdelingsgraad
3. Verdelingsgraad is niet van invloed

Fasenovergangen kunnen endo- of exotherm zijn

1. goed
2. fout

Wat is een voorbeeld van een exotherme reactie.

1. koken van een ei
2. verbranden van aardgas
3. maken van karamel uit suiker
4. aanbranden van aardappelen

Exotherm of endotherm?

Bakken van een ei

1. Exotherm
2. Endotherm

Endotherm of Exotherm?
Smelten van ijs.

1. Endotherm
2. Exotherm

Een exotherme reactie is:

1. de reactie als je je ex na lange tijd weer ontmoet
2. een exotische reactie
3. een reactie waar energie voor nodig is
4. een reactie waarbij energie vrij komt

Exotherm of endotherm?
Fotosynthese

1. Endotherm
2. Exotherm

Antoine Lavoisier

Wet van behoud van massa

Monsieur Lavoisier

Via verschillende experimenten ontdekte meneer Lavoisier dat er bij reacties altijd een evenwicht is in massa's.

De wet van massa behoud:

Massa voor de reactie

= 

massa na de reactie

Wet van massabehoud

De massa:

Roze: daalt

Geel: blijft gelijk

Oranje: stijgt

Wet van massabehoud