Periode 2 - hoofdstuk 2.3 en 2.4 De Verenigde Staten en de economische wereldcrisis

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

h2 les 1

De Tweede Wereldoorlog

2

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

2.3/4 - De Verenigde Staten en de economische wereldcrisis

In Rusland grijpen de bolsjewieken de macht

de communistische regering van Rusland verdeelt het land onder boeren

In de Sovjet-Unie treedt het eerste vijfjarenplan in werking

Stalin laat ongehoorzame boeren vermoorden of gevangenzetten

Lenin moet erkennen dat zijn economische maatregelen te ver gaan

Wat past bij een totalitaire staat? de regering:

1. Helpt arbeiders en bezitloze boeren en bestrijdt ondernemers en boeren met bezit.
2. staat niet toe dat burgers vrij zijn, op economisch, politiek en cultureel gebied
3. streeft naar totale vrijheid voor alle leden van de samenleving
4. zorgt voor meer gelijkheid en rechtvaardigheid voor iedereen

Bedrijfjes worden samengevoegd en gemeenschappelijk bezit

Bedrijven worden eigendom van de staat

Burgers worden in de gaten gehouden

De regering geeft leiding aan de economie

Onschuldigen worden veroordeeld

Publicaties worden verboden

Censuur

Collectiviseren

Geheime politie

Nationaliseren

Planeconomie

Schijnproces

h2 les 1

Leerdoelen

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

• Je kunt uitleggen dat immigratie belangrijk is voor de geschiedenis van de Verenigde Staten
• Je kunt de belangrijkste kenmerken noemen van de Amerikaanse Democratie
• Je kunt uitleggen wat een vrijemarkteconomie is

h2 les 1

Land van immigranten

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

Sinds 1492 trekken mensen uit Europa naar de 'Nieuw Wereld' (Noord-Amerika).

Dit ging ten koste van de inheemse bevolking. Hun culturen werden verdreven en velen stierven door 'Europese' ziektes en/of geweld.

Begin 17e eeuw stichtten Engelsen aan de oostkust van Noord-Amerika verschillende koloniën. In 1776 scheidden deze kolonies zich af van het Britse Rijk en vormden een onafhankelijke staat; de Verenigde Staten.

Deze onafhankelijkheid bracht vrijheid voor de witte inwoners van de VS. Voor de vele slaven veranderde er tot 1863 weinig.

Je kunt uitleggen dat immigratie belangrijk is voor de geschiedenis van de Verenigde Staten

h2 les 1

Land van immigranten

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

Ondertussen breidde  de VS hun grondgebied uit, totdat ze begin 20e eeuw een groot deel van Noord-Amerika omvatten.

In de 19e en 20e eeuw groeide het aantal immigranten uit Europa zeer sterk. Velen hoopten in de VS een beter leven op te kunnen bouwen.

Je kunt uitleggen dat immigratie belangrijk is voor de geschiedenis van de Verenigde Staten

Deze video is niet meer beschikbaar

Welke video was dit?

h2 les 1

Amerikaanse democratie

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

Lees blz. 80. Wat zijn de belangrijkste kenmerken van de Amerikaanse democratie?

• Individuele vrijheid is het allerbelangrijkst!
• Parlementaire democratie - de bevolking kiest bestuurders, onder wie het staatshoofd (president)
• Elke vier jaar presidentsverkiezingen
• In het begin alleen vrije mannen met landbezit kiesrecht, in de 19e eeuw krijgen ook armere mannen inspraak.
• Vanaf 1920 algemeen kiesrecht, ook vrouwen mogen nu stemmen
• Ook de zwarte bevolking kreeg kiesrecht, maar door bepaalde eisen (bijvoorbeeld kunnen lezen) werd een aanzienlijk deel van de zwarte bevolking nog uitgesloten.

• Door WOI werd de macht van de VS groter. Zij hadden de oorlog gewonnen en hun economie lag niet zoals die van de Europese landen, in puin. Engeland was nog altijd het machtigste land op aarde, maar de VS waren hard op weg Engeland in te halen.

Je kunt de belangrijkste kenmerken noemen van de Amerikaanse democratie

h2 les 1

De vrijemarkteconomie

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

Ook op economisch gebied vonden Amerikanen vrijheid van groot belang: de overheid moest zich zo min mogelijk met de economie bemoeien.

Amerikanen vertrouwden op de wet van vraag en aanbod. De markt bepaalt wat fabrikanten gaan produceren. Bedrijven concurreren met elkaar, goed voor innovatie en zorgt voor lage prijzen!

Wat goed is voor mij is goed voor ons allemaal! (Adam Smith).

Omdat de markt zelf bepaalt wat nodig is, moet de overheid zich daar zo min mogelijk mee bemoeien. Dus zo min mogelijk afspraken over loon, werktijden en belastingen. We noemen dit een vrijemarkteconomie.

Je kunt uitleggen wat een vrijemarkteconomie is

h2 les 1

De vrijemarkteconomie

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

Deze vorm van vrijheid bood Amerikaanse ondernemers grote kansen. Wie een slim idee had en goed kon organiseren, kon in korte tijd een fortuin verdienen. 

De Amerikaanse droom - van krantenjongen tot miljonair!

De VS werd gezien als het land met de onbegrensde mogelijkheden. Iedereen had een kans om zich op te werken.

In de praktijk bleef de Amerikaanse droom voor de meeste mensen precies dat, een droom. De meeste Amerikanen moesten hun leven lang hard werken voor de kost.

Je kunt uitleggen wat een vrijemarkteconomie is

West side story - America (2021)

h2 les 1

De vrijemarkteconomie

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

De economische vrijheid had ook een keerzijde: er was weinig steun voor mensen met pech. Zij vervielen gemakkelijk in armoede.

In Europa werd dit voorkomen door sociale wetten in te voeren. In de VS gebeurde dat nauwelijks.

Dit kwam voornamelijk omdat de vrijemarkteconomie jarenlang erg goed werkte. De meeste mensen hadden het relatief goed en konden zich enige luxe veroorloven, zoals een auto.

Werklozen hadden vaak snel weer een baan. 

Het socialisme kreeg in de VS dan ook niet veel aanhang.

Je kunt uitleggen wat een vrijemarkteconomie is

h2 les 1

Leerdoelen

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

• Je kunt uitleggen hoe in 1929 in de Verenigde Staten een economische crisis ontstond
• Je kunt uitleggen welke gevolgen deze crisis wereldwijd had
• Je kunt uitleggen wat de New Deal inhield

h2 les 1

Crisis in de Verenigde Staten

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

• Je kunt uitleggen hoe in 1929 in de Verenigde Staten een economische crisis ontstond

IN 1929 kwam er een eind aan de welvaartsgroei in de VS.

Directe oorzaak - beurskrach: plotselinge daling aandelenkoersen.

Aandelen - je koopt een aandeel, een stukje van het bedrijf. Je wordt dus voor een stukje eigenaar van een bedrijf en deelt mee in de winst. Gaat het goed met een bedrijf dan stijgt de waarde van het aandeel.

Op de aandelenbeurs kunnen mensen aandelen kopen en verkopen.

h2 les 1

Crisis in de Verenigde Staten

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

• Je kunt uitleggen hoe in 1929 in de Verenigde Staten een economische crisis ontstond

In de jaren '20 ging het erg goed met de Amerikaanse economie.

In 1929 komt hier verandering in. Dat had twee oorzaken:

• Boeren lenen veel geld om bedrijf uit te breiden -> meer voedsel -> daling voedselprijzen -> boeren minder inkomsten -> kunnen leningen niet meer afbetalen.

• Consumenten lenen ook veel -> stijging verkoop luxegoederen -> schulden nemen toe -> consumenten worden voorzichtiger -> verkopen nemen af -> bedrijven maken minder winst -> aandeelhouders worden onzeker.

h2 les 1

Crisis in de Verenigde Staten

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

• Je kunt uitleggen hoe in 1929 in de Verenigde Staten een economische crisis ontstond

Op 24 oktober 1929 barstte de bom. Mensen begonnen hun aandelen te verkopen omdat ze bang waren dat die minder waard zouden worden.

Door de plotselinge verkoop stortte de aandelenbeurs in. De waarde van de aandelen daalden dramatisch. Dit leidde tot een verslechtering van de economie: een economische crisis.

• Mensen die met geleend geld aandelen hadden verkocht konden hun schulden niet meer betalen.
• Consumenten kochten minder
• bedrijven en banken raakten in de problemen en gingen failliet.
• Miljoenen mensen raakten uiteindelijk werkloos

Lezen blz. 85/86 Crisis in de Verenigde Staten

Onderstreep de zinnen die volgens jou bijdragen aan het beantwoorden van het leerdoel:

Hoe ontstond in 1929 in de VS een economische crisis?

h2 les 1

Wereldwijde crisis

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

• Je kunt uitleggen welke gevolgen deze crisis wereldwijd had

De economische crisis die in de VS begon, sloeg over naar andere landen in de wereld.

Oorzaken:

• door onderlinge handel economieën verbonden.
• VS verhoogt importbelastingen

gevolg:

• handel zakte in omdat er minder vraag kwam naar producten.
• Ook andere landen verhogen importbelastingen

lange termijn gevolg

afname wereldhandel en krimpende economieën

h2 les 1

Ondertussen in Duitsland

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

De problemen in Duitsland waren mede door het Verdrag van Versailles erg groot. Door het verlies van belangrijke industrie lukt het de Duitse regering al snel niet meer te voldoen aan herstelbetalingen. Gevolgen:

• Frankrijk en België bezetten Ruhrgebied
  
• arbeiders gaan staken
  
• Duitse regering drukt geld bij om arbeiders te kunnen blijven betalen
  
• Hyperinflatie
  
• economische crisis

h2 les 1

Ondertussen in Duitsland

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

Halverwege de jaren '20 bloeide de Duitse economie weer enigszins op als gevolg van:

• verzoeningspolitiek met Frankrijk; o.a. erkennen Elzas-Lotheringen als Frans grondgebied
• het Dawesplan; aflossing werd gekoppeld aan economisch draagvlak Duitsland, leningen VS aan Duitsland.

Bovenstaande leidde tot vertrek bezettingstroepen Ruhrgebied en tijdelijk economisch herstel. En tot relatief stabiel bestuur in de periode 1924 - 1929

Gustav Stresemann was  de Duitse minister van buitenlandse zaken in de periode 1923 - 1929. Hij werd gezien als een zeer bekwame politicus die graag de banden met de westerse landen wilde verbeteren. Op die manier leverde hij een grote bijdrage aan het economische herstel van Duitsland in de tweede helft van de jaren '20

Het Dawesplan is vernoemd naar de bankier Charles Dawes. Hij was voorzitter van de commissie die zich bezighield met de kwestie herstelbetalingen.

h2 les 1

Wereldwijde crisis

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

• Je kunt uitleggen welke gevolgen deze crisis wereldwijd had

Vooral in Duitsland had de crisis grote gevolgen.

Door het Dawesplan (goedkope Amerikaanse leningen) was de economie van Duitsland nog meer verbonden met die van de VS.

De VS eisten het geleende geld nu terug. Daardoor gingen veel Duitse bedrijven failliet en werden miljoenen mensen werkloos.

1932 - ongeveer 1 op 3 Duitsers werkloos. Geld voor steun is er niet.

Duitsland zat weer aan de grond. En het vertrouwen in de politiek daalde tot een dieptepunt.

h2 les 1

verwerken

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

Waarom werd juist Duitsland extra hard getroffen door de beurskrach?

• De Duitse economie werd extra hard getroffen omdat Duitsland via het Dawesplan afhankelijk was van steun (leningen) uit de VS. Deze steun viel nu weg omdat de Amerikanen hun geld niet meer wilden uitlenen en zelfs terugvroegen aan de Duitsers. Hierdoor had Duitsland ineens een groot gebrek aan geld en dus werd hun economie extra hard getroffen.

h2 les 1

Wereldwijde crisis

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

• Je kunt uitleggen welke gevolgen deze crisis wereldwijd had

Ook Nederland belande in een economische crisis.

De regering geloofde dat de economie na een tijdje wel weer zou opleven.

Men besloot vooral te bezuinigen. Bijvoorbeeld op ambtenaren salarissen en werkloosheidsuitkeringen.

Voor hun uitkering moesten mensen een tegenprestatie leveren (kanalen en bossen aanleggen).

Deze aanpak leverde weinig op. Veel Nederlanders leefden in armoede.

h2 les 1

De New Deal

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

• Je kunt uitleggen wat de New Deal inhield

Ook de VS zien aanvankelijk weinig in ingrijpen. In een vrijemarkteconomie zouden economische problemen zichzelf wel oplossen. Dat gebeurde niet.

In 1933 komt President Roosevelt met een pakket aan maatregelen, de zogenaamde New Deal:

• Banken kregen steun, maar strengere regels voor uitlenen geld.
• landbouw kreeg subsidie om minder te produceren, voedselprijzen moesten omhoog om boeren normaal inkomen te geven.
• lonen arbeiders omhoog
• overheid ging investeren in projecten. Dit leverde bedrijven en mensen veel werk op.

Dankzij de New Deal leefde de economie iets op, 

maar herstel duurde tot jaren '40

h2 les 1

Leerdoelen

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

• Je kunt uitleggen hoe in 1929 in de Verenigde Staten een economische crisis ontstond
• Je kunt uitleggen welke gevolgen deze crisis wereldwijd had
• Je kunt uitleggen wat de New Deal inhield

h2 les 1

Verwerking/huiswerk

Tijd van wereldoorlogen 1900-1950

• AHD 2 - Kwadrant New Deal

Opdracht uitgelegd door docent in de les. Volgende les opdracht gemaakt in je schrift.