Voorlopers Jazz

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4,5

JAZZ

In de 20e eeuw in Amerika

INTRO DIA

Je kunt de muziek opzetten al opzetten als leerlingen het lokaal inkomen.

Lesopdracht

- College ontstaan Jazz

- Actief luisteren

- Noteren ingrediënten van muzieksoorten:

Worksongs & spirituals
Ragtime 
Blues  

Let op: Inhoud en muzikale kenmerken 

UITLEG:

Jij geeft college (tijdens college geen vragen; moeten ze ook leren). Leerlingen luisteren actief en noteren de ingrediënten van de muzieksoorten op het uitgedeelde blad:

1. 'Negro'spirituals

2. Ragtime

3. Blues

Ze moeten opletten dat ze daarbij onderscheid maken tussen inhoud en muzikale kenmerken (=vormgeving).

INHOUD

MUZIKALE KENMERKEN

Muzikale kenmerken  

UITLEG PLACEMAT

WAT = voorstelling en inhoud

tekst & betekenis tekst

HOE = vormgeving

Toonhoogte

Toonduur

Tempo

Dynamiek

Klankkleur

Vorm

Let op: op het examen hebben ze het ook vaak over muzikale kenmerken ipv vormgeving.

Ontstaan Jazzin Amerika

vermenging witte Europese & Afro-Amerikaanse zwarte muziek cultuur 

Spirituals & Worksongs

Ragtime

Blues

INTRO

Korte intro over Jazz.

Jazz is een muziekstijl Ontstaan in New Orleans VS. Jazz is een op improvisatie gebaseerde muziekstijl die beïnvloed is door West-Afrikaanse ritmes en ontstaan is in de Afro-Amerikaanse gemeenschap van New Orleans uit o.a.een kruisbestuiving van ragtime, blues en negrospirituals. 

Jazzmuziek ontstond aan het begin van de 20e eeuw in het zuiden van de VS. Daar woonden veel Afro-Amerianen omdat in de eeuwen ervoor veel Afrikaanse slaven naar de streek waren gebracht om te werken op de plantages. 

Die Afrikaanse slaven namen natuurlijk hun eigen gewoontes en ook hun eigen muziek mee. 

De Afrikaanse muziek mengde zich zo met de Europese muziekstijlen van de blanke Amerikanen. 

Voordat we de jazz behandelen moeten we dus eerst kijken naar de muzieksoorten waaruit het ontstaan is.

1. 

worksongs & spirituals

UITLEG

Negrospirituals (vervelend om ze zo te noemen, maar zo heten deze liederen nou eenmaal)  zijn het resultaat van een mix van muziek en religie uit Afrika met muziek en religie van Europese oorsprong.

De periode van slavernij tussen de 16e en 19e eeuw is van grote invloed geweest op het ontstaan van deze Negrospirituals. Door het zingen van deze spirituals (spiritual= innerlijk, komt uit de Bijbel) vonden de zwarte slaven troost voor de situatie waarin zij leefden.

Deze nieuwe vorm van muziek ontstond noodgedwongen doordat de oorspronkelijke traditionele Afrikaanse liederen niet mochten worden gezongen en gespeeld door de slaven. Hun meesters verboden veel van hun van Afrika afkomstige vormen van aanbidding met drummen en dansen, omdat ze als afgod-verering werden beschouwd.

De zogenaamde worksongs vormden de basis van deze spirituals. ZIE VOLGENDE SLIDE

Worksongs 

START MET STUKJE VAN FILMPJE (vanaf 40 sec.)

UITLEG

Veel van de dagelijkse activiteiten van slaven, van werk tot aanbidding, gingen samen met muziek en dans. Tijdens het zware werk op de plantages of bij het aanleggen van spoorwegen, werden zogenaamde worksongs gezongen om zo het werk mentaal te verlichten.

Eigenlijk waren het subtiele protestsong: over het dagelijkse leven, kanaliseerde woede en frustraties, bevatte soms een spirituele boodschap en af en toe werd de worksong ook gebruikt om een boodschap door te geven die niet mocht begrepen worden door de aanvoerders van het werk. Worksongs zorgden voor eenheid en samenhorigheid.

Deze worksongs waren een vroege vorm van Afro-Amerikaanse muziek en vormden de basis voor de Negropirituals. Tijdens het werk was er sprake van veldgeroep, geschreeuw en geschreeuw van de tot slaaf gemaakte mensen en later deelpachters die werkten in katoenvelden. Dit heen en weer geroep hoor je nog steeds terug in de 'oproep en reactie' (call & respons) van Afro-Amerikaanse spirituals en gospelmuziek en uiteindelijk tot in de Blues, Rythm & Blues Jazz en Afro-Amerikaanse muziek in het algemeen.

KENMERKEN

INHOUD: 

- Teksten eenvoudig 

- Werk mentaal verlichten 

MUZIKALE KENMERKEN:

- Ritme/tempo bepaald door lichaamsbewegingen

- Rimte: swingend

- Melodieën: eenvoudig 

- Zang: a capella 

- Zang: call and response.

- Spontane muzikaliteit: kreten, gejuich en handgeklap.

LAAT NU GELUIDSFRAGMENT HOREN

Spirituals

 Geestelijk liederen van de zwarte tot slaaf gemaakten. 

HOOP

 Geloof in een sterke, bevrijdende God. 

Spiritual 

• Start met uitleg 

Op sommige plaatsen werd het tot slaaf gemaakte Afrikanen toegestaan (of zelfs aangemoedigd) om hun eigen gebedsbijeenkomsten te houden. Omdat de Afro-Amerikanen niet in staat waren om zich vrijelijk te uiten op manieren die voor hen spiritueel zinvol waren, waren religieuze diensten soms de enige plek waar ze samen konden komen. Hier konden ze sociale contacten onderhouden en hun gevoelens veilig uiten.

Tijdens deze bijeenkomsten zongen en dansten de aanbidders en kwamen ze soms in extatische trances. Samen met spirituals kwam er ook het hierboven beschreven geschreeuw ook in de Praise Houses (soort kerken). Het geschreeuw begint langzaam met het schuifelen van voeten en het klappen van de handen (maar de voeten kruisen elkaar nooit omdat dat als dansen werd gezien, wat binnen de kerk verboden was).

Kenmerken

• bekijken voorbeeld uit de film Twelve years a slave
• Kenmerken benoemenINHOUD

- De teksten waren eenvoudig en gingen over bevrijding en toekomst van het beloofde land: Christelijk geïnspireerd (Mozes)

MUZIKALE KENMERKEN (net als inworksongs)

- Ritme is swingend

- Melodieën waren erg eenvoudig

- Zang oorspronkelijk a capella (zonder instrumenten) met onderscheid tussen een solist die voorzingt en een (meerstemmige) groep die nazingt: call and response.

- Spontane muzikaliteit: in de vorm van kreten, gejuich en handgeklap.

2. Ragtime

UITLEG

Ragtime is een andere muzikale bronnen van de jazz. Ragtime is een laatnegentiende-eeuwse Amerikaanse muziekvorm. Het is een combinatie van de Afro-Amerikaanse en Europese klassieke muziek (piano).

Ragtime is oorspronkelijk uitsluitend gemaakt voor piano (afkomstig uit de West-Europese muziektraditie) en werd gespeeld in clubs en bars in New Orleans, door zwarte pianisten. Later zijn ook wel bewerkingen voor blaasorkest gemaakt, ook nog voordat de jazz in ontwikkeling kwam.

De stijl kenmerkt zich door een strakke baspartij terwijl de melodie hier ritmisch tegenin gaat. Het klinkt alsof de melodie net voor de begeleiding uitloopt of juist achter de begeleiding aangaat. Ze sporen in ieder geval niet samen. Hierdoor ontstaat het gevoel van ragged time: verscheurde maat. 

VOORBEELD LATEN HOREN

Scott Joplin: Maple Leaf Rag: 1899

meer dan 1 miljoen exemplaren verkocht.

KENMERKEN OP EEN RIJTJE

MUZIKALE KENMERKEN

- Klankkleur: alleen piano:

• bas, ritme, begeleiding (door linkerhand) 
• melodie (door rechterhand) 

- klinkt uit de maat gevolg: het is swingend. 

VOORBEELD

The entertainer (1915 piano)

Let op linker en rechterhand. 

Links: ritme, bas, begeleiding

Rechts melodie:

VOORBEELD 

(gelinkt aan massa)
Ragtime is zeker niet onbekend bij ll. Ze kennen het allemaal wel. Denk aan reclames (Felix) of videogames

Voorbeeld: The entertainer in videogames

Ragtime: Cakewalk

CAKEWALK:

Filmpje aanzetten onder uitleg (= zonder geluid) 

De cakewalk is een dans die oorspronkelijk door donkere Amerikaanse slaven werd gedanst.

De dans is van oorsprong een satirische imitatie van de formele Europese dansen en wordt gekenmerkt door de overdreven bewegingen van de dansers.

De dans ontleent haar naam (cake-walk) aan het feit dat bij het einde van de opvoering van de originele dans een cake werd uitgedeeld aan het danspaar dat de dans het beste had uitgevoerd.

"Us slaves watched white folks' parties where the guests danced a minuet and then paraded in a grand march, with the ladies and gentlemen going different ways and then meeting again, arm in arm, and marching down the center together. Then we'd do it too, but we used to mock 'em every step.

Sometimes the white folks noticed it, but they seemed to like it; I guess they thought we couldn't dance any better"

VOLGENDE SLIDE VOORBEELD MET MUZIEK

3. BLUES

UITLEG:

Alle stijlen van de jazz zijn sterk door de blues beïnvloed, van New-Orleans jazz tot en met cooljazz.

Blues is volksmuziek (1900) door Noord-Amerikaanse bevolking beoefend. 

Worksongs spelen grote rol bij het ontstaan van de blues. Tot 1865 slavernij in VS daarna nauwelijks verbetering voor de zwarte Amerikanen.

1e zwarte blues-artiest: Robert Johnson.Hij schreef in het totaal ca. 30 liedjes: walking blues.

‘blue’ staat voor rouw en komt uit de zeilscheepvaart. Als een schip iemand tijdens haar reis verloor, voerde ze voor de rest van de reis een blauwe vlag en werd een blauwe band rond het hele schip geschilderd alvorens de thuishaven binnen te lopen.

Toen vele zwarten rond de Eerste Wereldoorlog vanuit het Zuiden naar de steden in het Noorden (onder andere Chicago en Detroit) trokken, kreeg de blues een meer ‘stedelijk’ geluid, voornamelijk gekenmerkt door het gebruik van elektrisch versterkte instrumenten: meer up-tempo variant van de blues zou later de weg bereiden voor rhythm and blues en rock ‘n’ roll.

VOORBEELD LATEN HOREN

KENMERKEN

INHOUD

- Neerslachtig (mineur) karakter: duidelijke afspiegeling van toenmalige situatie

- Teksten gaan over zorgen, geen rechten voor zwarte bevolking, berusting

MUZIKALE KENMERKEN

- Opbouw: bestaat uit 3 zinnen per couplet: 1e 2 zinnen zijn hetzelfde en 3e zin is conclusie

- Vast akkoordschema van 12 maten (bluesschema) 

- Dirty intonation: expres onzuiver zingen/spelen. Zo’n valse noot noem je een Blue Note.

- Slepend tempo

BLUESSCHEMA

Bekijk filmpje!

BLUE NOTE

Bekijk filmpje

St. Louis Blues, 1925

Bessie Smith en Louis Armstrong op cornet

I hate to see that evening sun go down,

I hate to see that evening sun go down,

'Cause my lovin' baby done left this town.

If I feel tomorrow, like I feel today,

If I feel tomorrow, like I feel today,

I'm gonna pack my trunk and make my getaway

Oh, that St. Louis woman, with her diamond rings,

She pulls my man around by her apron strings.

And if it wasn't for powder and her store-bought hair,

Oh, that man of mine wouldn't go nowhere.

I got those St. Louis blues, just as blue as I can be,

Oh, my man's got a heart like a rock cast in the sea,

I love my man like a schoolboy loves his pie,

Like a Kentucky colonel loves his rocker and rye

I'll love my man until the day I die, Lord, Lord.

.......

VOORBEELD 

St. Louis Blues

Cornet: een koperen blaasinstrument. De toon van de kornet is minder mild dan die van de bugel, maar duidelijk milder dan die van de trompet.

INHOUD

Onmogelijke liefde

MUZIKALE KENMERKEN: 

- Cornet levert commentaar op de tekst

Bessie Smith wordt aangespoord om verder te gaan: tekst heeft 3 zinnen per couplet, waarbij de eerste zin herhaalt wordt. Derde zin is conclusie van voorgaande 2 zinnen

- Vast akkoordschema van 12 maten (bluesschema) 

- Dirty intonation: expres onzuiver zingen/spelen. Zo’n valse noot noem je een Blue Note.

- Slepend tempo

 'winkelen'

- Pak je laptop en log in 

(code links onder)

- Sleep de kenmerken naar de goede 'winkel. 

WINKEL 1

SPIRITUALS: INHOUD

WINKEL 2

SPIRITUALS: MUZIKALE KENMERKEN

WINKEL 4

BLUES: INHOUD

WINKEL 5

BLUES: MUZIKALE KENMERKEN

WINKEL 3

RAGTIME: MUZIKALE KENMERKEN

Christelijke thema's

Worksongs van slaven

Call and response

Blue notes

Eenvoudige melodie

Swingend ritme

Acapella gezongen

Spontane muzikaliteit

Linkerhand: baspartij

Rechterhand: Melodie

Verscheurde maat

piano muziek

Mineur karakter

Teksten gaat over zorgen

Couplet 3 zinnen

Vast akkoordenschema

Slepend tempo

Dirty intonation

GEEF LL DE TIJD

DAARNA NABESPREKEN

Belangrijk is dat ll deze kenmerken kennen en kunnen herkennen. Veel van deze kenmerken komen terug in de jazz muziek

1. Jazz past in de cultuur van het moderne, waarom?

Jazz is expressief

Jazz is expressief: inspiratiebronnen expressieve kunst begin 20e eeuw

EXPRESSIE 

herhaling (bespreek kort de voorbeelden)

Geef aan dat Jazz is expressief is, dat het ontstaat eind 19e eeuw dus in de moderne tijd. In deze tijd is veel kunst is die tijd is expressief. 

Expressief: met veel gevoel uitdrukken, waarbij het persoonlijke van de maker voorop staat. 

Expressieve kunstenaars zijn geïnteresseerd in het primitivisme:  dat is oer, puur en onbedorven

Verschillen tussen jazz en Europese moderne muziek

Jazz en Europese moderne muziek zijn beide genres die zich hebben ontwikkeld in de 20e eeuw en een belangrijke invloed hebben gehad op de muzikale landschappen in hun regio's. Hoewel er overlap en wederzijdse invloed is, zijn er ook enkele fundamentele verschillen Welke?

Verschil in oorspong:

Oorsprong en invloeden: 

Jazz is ontstaan in de Verenigde Staten, met wortels in de Afrikaanse en Afro-Amerikaanse muziektradities met elementen van Europese harmonieën en instrumentatie opgenomen. 

Europese moderne muziek verwijst naar verschillende stromingen van 20e-eeuwse klassieke muziek en het werd beïnvloed door avant-garde bewegingen, zoals het impressionisme en expressionisme.

Verschil in publiek? 

 Over het algemeen kan jazz een breder publiek aanspreken en heeft het een grotere populariteit, met name in bepaalde regio's zoals de Verenigde Staten. 

Europese moderne muziek heeft soms een meer avant-publiek en kan als meer experimenteel en ontoegankelijk worden beschouwd voor een algemeen publiek.

Verschil in muziek? 

Structuur: Jazz losse structuur: vaak gebaseerd op improvisatie en swingende ritmes

  Europese moderne muziek is vaak gecomponeerd en geschreven in een strakke, formele structuur. Het maakt gebruik van complexe harmonieën 

Harmonie en melodie: Jazz gebruikt akkoorden die  worden geïmproviseerd door muzikanten. Melodische lijnen in de jazz zijn vaak gebaseerd op de blues. Europese moderne muziek daarentegen heeft vaak dissonante harmonieën en atonale elementen.

Instrumentatie: Jazz maakt vaak gebruik van een ritmesectie (drums, bas en piano) en blaasinstrumenten (trompetten, saxofoons en trombones). Europese moderne muziek maakt gebruik van een breed scala aan instrumenten

Muziekinstrumenten

Klankkleur

Manier van bespelen

4 groepen

Hout- en koperblazers

Solo - &  ritmesectie

INFO

Een muziekinstrument is een constructie gebouwd met het doel muzikale tonen voort te brengen. Eigen instrumenten heeft z'n eigen klankkleur.

Een veelgebruikte indeling van de instrumenten is de indeling naar de manier waarop ze bespeeld worden. 

Deze indeling onderscheid de instrumenten in vier groepen, deze groepen zijn:

1. Blaasinstrumenten: 

waarbij er geluid wordt gecreëerd door lucht te balzen

- Houtblazers: instrumenten waarbij de toon wordt voortgebracht door een houten labium / rietje wordt gecreëerd denk aan klarinet of blokfluit. Dus ook instrumenten die meest van metaal zijn: saxofoon, dwarsfluit of mondharmonica.

- Koperblazers: hierbij wordt de toon voortgebracht door de in het mondstuk trillende lippen van de speler: denk aan de tromper, tuba, trombone.  Sommige instrumenten zijn van hout (alpenhoorn), maar worden toch tot het koper gerekend.

2. Snaarintrumenten

- Strijkinstrumenten: instrumenten waarbij je een strijkstok nodig hebt om te te bespelen

- Tokkelinstrumenten: waar de snaren met behulp van de vingers of een plectrum bespeeld wordt. 

3. Slaginstrumenten: waar je op slaat

4. Toetsinstrumenten: die je met een klavier of toetsenbord bespeelt

SOLO- & RITMESECTIE

Solosectie: draagt de melodie

Ritmesectie:  voorziet de melodie sectie van ritme, taak het is om de melodie te dragen.

Jazz instrumenten

Belangrijke instrumenten in jazzmuziek zijn 

SOLOSECTIE

1. Blaasinstrumenten

- Houtblazers: klarinet, saxofoon, dwarsfluit, mondharmonica

- Koperblazers: trompet, cornet, trombone

2. Snaarinstrumenten: de strijkinstrumenten: viool of contrabas

4. Toetsinstrumenten: piano

RITMESECTIE:

2. Snaarinstrumenten: de tokkelinstrumenten: gitaar (akoestisch/ elektrisch), basgitaar of banjo

3. Slaginstrumenten: drumstel (snaredrum, Hi-hat, basedrum)

4. Toetsinstrumenten: piano

INFO

We kijken naar de jazz instrumenten.

Verdeeld over de 5 groepen. 

De witte instrumenten horen bij de solosectie en de oranje bij de rimtesectie.

LET OP: Piano kan beide rollen vervullen.