V5 LES 6: voorlopers Jazz

• Kunst
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5

JAZZ

In de eerste helft van de 20e eeuw in Amerika

WIKIWIJS LES 6

vwo 5 2020-2021
 

LESOPDRACHT

Jullie gaan boodschappen doen in de jazzwinkel.

Wat jullie nodig hebben zijn de ingrediënten van de spirituals, de ragtime de blues en de jazzmuziek.

Hoe? 

Docent geeft college, jullie luisteren actief en noteren de ingrediënten van de verschillende muzieksoorten. Maak onderscheid tussen inhoud en muzikale kenmerken (vormgeving)

INHOUD

MUZIKALE KENMERKEN

Muzikale kenmerken gaan over de vormgeving van de muziek

Inspiratiebronnen expressieve kunst begin 20e eeuw

HERHALING

Primitivisme: oer, puur en onbedorven

Ontstaan Jazzin Amerika

Vanaf 1930: vermenging van verschillende muziekstromingen uit de witte Europese en Afro-Amerikaanse zwarte cultuur 

o.a. 

Worksongs

Ragtime

Blues

Jazz is een muziekstijl Ontstaan in New Orleans VS.

Jazzmuziek ontstond aan het begin van de 20e eeuw in het zuiden van de VS. Daar woonden veel Afro-Amerianen omdat in de eeuwen ervoor veel Afrikaanse slaven naar de streek waren gebracht om te werken op de plantages. 

Die Afrikaanse slaven namen natuurlijk hun eigen gewoontes en ook hun eigen muziek mee. De Afrikaanse muziek mengde zich zo met de Europese muziekstijlen van de blanke Amerikanen. 

Typisch voor de jazzmuziek is dat er veel bij wordt geïmproviseerd. Dat betekent dat de muzikanten niet precies de noten volgen van een voorgeschreven stuk, zoals bijvoorbeeld bij klassieke muziek.

In plaats daarvan passen jazzmuzikanten het muziekstuk tijdens het spelen de hele tijd aan. Zo blijft een liedje dus wel herkenbaar, maar klinkt het iedere keer een beetje anders.

SPIRITUALS & WORKSONGS

Slaven zingen worksongs tijdens het zware werk op plantages/spoorlijn.

Een dubbele betekenis: spirituele betekenis (Christendom) en communicatiemiddel voor de slaven onderling en het zorgt voor verlichting van werk

Echte volksliederen: ze ontstonden spontaan.

Slaven houden vast aan Afrikaanse tradities:

Zingen met dansen, Trommelen& Stampen

Voorlopers Jazz muziek

Kenmerken worksongs

INHOUD: 

- De teksten waren eenvoudig 

- Teksten gingen over bevrijding en toekomst van het beloofde land: Christelijk geïnspireerd (Mozes)

MUZIKALE KENMERKEN:

- Ritme/tempo werden bepaald door de lichaamsbewegingen

- Rimte is swingend

- Melodieën waren erg eenvoudig 

- Zang oorspronkelijk a capella (zonder instrumenten) met onderscheid tussen een solist die voorzingt en een (meerstemmige) groep die nazingt: call and response.

- Spontane muzikaliteit: in de vorm van kreten, gejuich en handgeklap.

De periode van slavernij tussen de 16e en 19 e eeuw is van grote invloed geweest op het ontstaan van de Spirituals. Deze zwarte bladzijde uit de geschiedenis heeft grote gevolgen gehad die men toen nog niet kon overzien. De slaven die vanuit Afrika verscheept werden naar de Nieuwe Wereld namen hun eigen muziek en tradities mee. Onder invloed van de onderdrukking door de blanke slaveneigenaren werd er uiting gegeven aan de eigen cultuur. Een nieuwe vorm van muziek ontstond noodgedwongen doordat de oorspronkelijke traditionele Afrikaanse liederen niet mochten worden gezongen en gespeeld

Kenmerken worksongs:

INHOUD: 

- De teksten waren eenvoudig 

- Teksten gingen over bevrijding en toekomst van het beloofde land: Christelijk geïnspireerd (Mozes)

MUZIKALE KENMERKEN:

- Ritme/tempo werden bepaald door de lichaamsbewegingen

- Rimte is swingend

- Melodieën waren erg eenvoudig 

- Zang oorspronkelijk a capella (zonder instrumenten) met onderscheid tussen een solist die voorzingt en een (meerstemmige) groep die nazingt: call and response.

- Spontane muzikaliteit: in de vorm van kreten, gejuich en handgeklap.

RAGTIME

Combinatie van de Afro-Amerikaanse en Europese klassieke piano muziek.

Ragged time = verscheurde maat: ontstaat doordat melodie tegen baspartij ingaat 

Maple Leaf Rag: 1899

meer dan 1 miljoen exemplaren verkocht.

AA BB A CC DD

Voorlopers Jazz muziek

KENMERKEN RAGGED TIME

MUZIKALE KENMERKEN

- Klankkleur: alleen piano:

- bas, ritme, begeleiding door de linkerhand

- melodie wordt gespeeld door rechterhand

- klinkt uit de maat gevolg: het is swingend

KENMERKEN RAGGED TIME

MUZIKALE KENMERKEN

- Klankkleur: alleen piano:

• bas, ritme, begeleiding (linkerhand) 
• melodie (rechterhand) wordt gespeeld

- klinkt uit de maat gevolg: het is swingend

RAGTIME

The entertainer. 

Let op de handen!

The entertainer in videogames (leuk om zelf te bekijken)

Voorlopers Jazz muziek

Intermezzo

Cakewalk

Ragtime: Cakewalk

"Us slaves watched white folks' parties where the guests danced a minuet and then paraded in a grand march, with the ladies and gentlemen going different ways and then meeting again, arm in arm, and marching down the center together. Then we'd do it too, but we used to mock 'em every step.

Sometimes the white folks noticed it, but they seemed to like it; I guess they thought we couldn't dance any better"

Voorlopers Jazz muziek

De cakewalk is een dans die oorspronkelijk door donkere Amerikaanse slaven werd gedanst.

De dans is van oorsprong een satirische imitatie van de formele Europese dansen en wordt gekenmerkt door de overdreven bewegingen van de dansers.

De dans ontleent haar naam (cake-walk) aan het feit dat bij het einde van de opvoering van de originele dans een cake werd uitgedeeld aan het danspaar dat de dans het beste had uitgevoerd.

BLUES

Volksmuziek (1900) door arme Noord-Amerikaanse bevolking beoefend. ‘blue’ staat voor rouw en komt uit de zeilscheepvaart. 

Worksongs spelen grote rol bij het ontstaan van de blues. Tot 1865 slavernij in VS daarna nauwelijks verbetering voor de zwarte Amerikanen.

1e zwarte blues-artiest: Robert Johnson.Hij schreef in het totaal ca. 30 liedjes: walking blues.

Voorlopers Jazz muziek

Kenmerken Blues

INHOUD

- Neerslachtig (mineur) karakter: duidelijke afspiegeling van toenmalige situatie

- Teksten gaan over zorgen, geen rechten voor zwarte bevolking, berusting

MUZIKALE KENMERKEN

- Opbouw: bestaat uit 3 zinnen per couplet: 1e 2 zinnen zijn hetzelfde en 3e zin is conclusie

-Vast akkoordschema van 12 maten (bluesschema) 

- Dirty intonation: expres onzuiver zingen/spelen. Zo’n valse noot noem je een Blue Note.

- Slepend tempo

Achtergrond info:

Als een schip  iemand tijdens haar reis verloor, voerde ze voor de rest van de reis een blauwe vlag en werd een blauwe band rond het hele schip geschilderd alvorens de thuishaven binnen te lopen.

Toen vele zwarten rond de Eerste Wereldoorlog vanuit het Zuiden naar de steden in het Noorden (onder andere Chicago en Detroit) trokken, kreeg de blues een meer ‘stedelijk’ geluid, voornamelijk gekenmerkt door het gebruik van elektrisch versterkte instrumenten: meer up-tempo variant van de blues zou later de weg bereiden voor rhythm and blues en rock ‘n’ roll. (Behandelen we later dit jaar)

Kenmerken Blues

INHOUD

Neerslachtig (mineur) karakter: duidelijke afspiegeling van toenmalige situatie

Teksten gaan over zorgen, geen rechten voor zwarte bevolking, berusting

BLUES

Voorlopers Jazz muziek

Muzikale kenmerken: 

- Opbouw: Coupletten bestaan uit 3 zinnen per couplet: 1e 2 zinnen zijn hetzelfde en 3e zin is conclusie

- Vast akkoordschema van 12 maten (bluesschema) 

- Dirty intonation: expres onzuiver zingen/spelen. Zo’n valse noot noem je een Blue Note.

- Slepend tempo

Intermezzo

Bluesschema

Blue notes

Bluesschema

Blue note

St. Louis Blues, 1925

Bessie Smith en Louis Armstrong op cornet

St. Louis Blues

Inhoud: Onmogelijke liefde

Cornet levert commentaar op de tekst

Bessie Smith wordt aangespoord om verder te gaan: tekst heeft 3 zinnen per couplet, waarbij de eerste zin herhaalt wordt. Derde zin is conclusie van voorgaande 2 zinnen

Cornet:  een koperen blaasinstrument.  De toon van de kornet is  minder mild dan die van de bugel, maar duidelijk milder dan die van de trompet.

I hate to see that evening sun go down,

I hate to see that evening sun go down,

'Cause my lovin' baby done left this town.

If I feel tomorrow, like I feel today,

If I feel tomorrow, like I feel today,

I'm gonna pack my trunk and make my getaway

Oh, that St. Louis woman, with her diamond rings,

She pulls my man around by her apron strings.

And if it wasn't for powder and her store-bought hair,

Oh, that man of mine wouldn't go nowhere.

I got those St. Louis blues, just as blue as I can be,

Oh, my man's got a heart like a rock cast in the sea,

I love my man like a schoolboy loves his pie,

Like a Kentucky colonel loves his rocker and rye

I'll love my man until the day I die, Lord, Lord.

I got the St. Louis blues, just as blue as I can be, Lord, Lord!

That man's got a heart like a rock cast in the sea,

Or else he wouldn't have gone so far from me.

I got those St. Louis blues, I got the blues, I got the blues, I got the blues,

My man's got a heart like a rock cast in the sea,

Or else he wouldn't have gone so far from me, Lord, Lord

BLUES

 We gaan sjoppen!

Pak je nu boodschappenlijstje erbij en sleep de kenmerken naar de goede 'winkel. 

Neem de tijd!

Belangrijk is dat je deze kenmerken kent en kunt herkennen. Veel van deze kenmerken komen terug in de jazzmuziek.

WINKEL 1

SPIRITUALS: INHOUD

WINKEL 2

SPIRITUALS: MUZIKALE KENMERKEN

WINKEL 4

BLUES: INHOUD

WINKEL 5

BLUES: MUZIKALE KENMERKEN

WINKEL 3

RAGGED TIME: MUZIKALE KENMERKEN

Christelijke thema's

Worksongs van slaven

Call and response

Blue notes

Eenvoudige melodie

Swingend ritme

Acapella gezongen

Spontane muzikaliteit

Linkerhand: baspartij

Rechterhand: Melodie

Verscheurde maat

piano muziek

Mineur karakter

Teksten gaat over zorgen

Couplet 3 zinnen

Vast akkoordenschema

Slepend tempo

Dirty intonation