2.5 Spanning tussen mens en natuur

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

2.3 Spanning tussen mens en natuur 

Leerdoel

1. Hoe is het spanningsveld in de inrichting van natuurlandschappen zichtbaar en te verklaren? 

Benodigde voorkennis 

Je weet wat duurzame energie is;
Je weet wat stuwdammen zijn;
Je weet wat ontbossing is;
Je weet wat commerciële landbouw is;

Natuur verdwijnt

Veel van oorspronkelijke natuurlandschappen verdwenen door:

• stedengroei 
  
• meer infrastructuur 
  
• land- en mijnbouw 
  

Savanne- ilanos

Savanne- cerrado

Savanne- caatinga

Tropisch regenwoud

Ontginning Brazilië

• Noordoost-Brazilië is vanaf 16e eeuw ontgonnen door grootgrondbezitters (suikerrietplantages) en kleine boeren
• tropische savannes zijn vooral verdwenen in 20e eeuw door land- en mijnbouw door Europese migranten. 
• Ook spoorlijnen richting kust om producten te kunnen vervoeren

Ontginning Brazilië

Welke volgorde van ontginnen

 Donkere deel (D-16e eeuw) als eerste ontgonnen daarna naar licht steeds later (A-19e eeuw)

Donkere deel (D-16e eeuw) als eerste ontgonnen daarna naar licht steeds later (A-19e eeuw)

Ontginning 

Redenen om het regenwoud te gebruiken:

- overbevolking tegengaan in de steden

- kleinere regionale ongelijkheid

Redenen om het regenwoud te beschermen:

- behoud rijke biodiversiteit

- behoud traditionele manier van leven inheemse volken

Stuwdammen en waterkrachtcentrales 

• Boven en middenloop van een rivier
• Volksverhuizingen 
• Rivierloop geblokkeerd - binnenschepen 
• Land onder water 

Waterkrachtcentrales duurzaam?

• Stuwmeer --> verlies ecosystemen 
• Oorspronkelijke bevolking en kleine boeren raken land kwijt 
• Broeikasgas methaan komt vrij (uit wegrottende planten) 
  
• Kwetsbaarheid hoogspanningsnetwerken - extreme storm 
  

Gevolgen van de stuwdam 

• enorm oppervlak (en dorpen) onder water
  
• veel dieren en mensen moeten weg
  
• er ontstaan conflicten met buurlanden
• broeikasgas methaan komt vrij (uit wegrottende planten) 
• waterkracht, levert 'schone' energie
  
• er ontstaat een zoetwatervoorraad
  
• je kunt de waterafvoer zelf regelen

Waterkrachtcentrale

1. Drieklovendam, China – 22500 MW
2. Itaipu Dam, Brazilië/Paraguay – 14000 MW
3. De Belo Montestuwdam - 11.233 MW

Meer hydro-elektriciteit

• Nu nog vooral opwekking in   zuiden en zuidoosten (60%);   plannen voor 250 nieuwe dammen   in noorden en noordoosten
• Daarnaast bouwt Brazilië   waterkrachtcentrales in haar   buurlanden (energie-export)

-> grote gebieden onder water 

Belo Montedam

Plaats:  Pará,  Brazilië

Hoogte Belo Montedam: 90 m

Lengte Belo Montedam: 3 545 m

Geopend: 28 november 2019 door

 president Jair Bolsonaro  

Ethanol

VB spanningsveld beschermen en ontginnen: 

verbouw van suikerriet voor de biobrandstof ethanol

- tanken in binnen- en buitenland

Gebruik biobrandstof is beter voor de natuur vanwege de lagere CO2 uitstoot.

Maar de CO2 uitstoot neemt toe als de natuurlijke begroeiing wordt vervangen door suikerrietplantages.

 zoals bij de cerrado

Biobrandstoffen 

Van landbouw naar biobrandstoffen 

Multinationale organisaties 

Grootgrondbezitters (landgrabbing) 

Biobrandstof

Nadelen 

• Vervangen van natuurlijke vegetatie (zoals cerrado) leidt tot meer kooldioxide in de lucht (omdat cerrado juist veel kooldioxide aan dampkring onttrekt).
• gebruik van bestrijdingsmiddelen en kunstmest is nadelig voor biodiversiteit, bodem en oppervlaktewater
  
• voedselverbouw moet plaatsmaken voor suikerriet
  
• vraag naar grond stijgt → grondprijzen stijgen → landconflicten → verdrijving arme boeren
  

Leerdoel

1. Hoe is het spanningsveld in de inrichting van natuurlandschappen zichtbaar en te verklaren? 

Aan de slag

Maken volgende vragen van par.2.5 

2ab,3, 4, 5