2.5 Spanning tussen mens en natuur

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

2.5 Spanning tussen mens en natuur 

Leerdoel

1. Hoe is het spanningsveld in de inrichting van natuurlandschappen zichtbaar en te verklaren? 

Benodigde voorkennis 

Je weet wat duurzame energie is;
Je weet wat stuwdammen zijn;
Je weet wat ontbossing is;
Je weet wat commerciële landbouw is;

Natuur verdwijnt

Veel van oorspronkelijke natuurlandschappen verdwenen door:

• stedengroei 
  
• meer infrastructuur 
  
• land- en mijnbouw 
  

Savanne- cerrado

Savanne- caatinga

Tropisch regenwoud

Ontginning Brazilië

vanaf 16e eeuw

Start een de kust, daarna steeds verder landinwaarts

Donkere deel (D-16e eeuw) als eerste ontgonnen daarna naar licht steeds later (A-19e eeuw)

Ontginning 

Redenen om het regenwoud te gebruiken:

- overbevolking tegengaan in de steden

- kleinere regionale ongelijkheid

Redenen om het regenwoud te beschermen:

- behoud rijke biodiversiteit

- behoud traditionele manier van leven inheemse volken

- tegengaan klimaatverandering

Stuwdammen en waterkrachtcentrales 

• Boven en middenloop van een rivier
• Volksverhuizingen 
• Rivierloop geblokkeerd - binnenschepen 
• Land onder water 

Stuwdammen en waterkrachtcentrales 

• Boven en middenloop van een rivier
• Elektriciteit opwekken

Waterkrachtcentrales duurzaam?

• Stuwmeer --> verlies ecosystemen 
• Oorspronkelijke bevolking en kleine boeren raken land kwijt 
• Broeikasgas methaan komt vrij (uit wegrottende planten) 
  
• Kwetsbaarheid hoogspanningsnetwerken - extreme storm 
  

Gevolgen van de stuwdam 

• enorm oppervlak (en dorpen) onder water
  
• veel dieren en mensen moeten weg
  
• er ontstaan conflicten met buurlanden
• broeikasgas methaan komt vrij (uit wegrottende planten) 
• waterkracht, levert 'schone' energie
  
• er ontstaat een zoetwatervoorraad
  
• je kunt de waterafvoer zelf regelen

Ontbossing

Zowel direct als indirect oorzaak van ontbossing.

Bijv. ontstaan nederzetting tijdens bouw van een dam.

Waterkrachtcentrale

1. Drieklovendam, China – 22500 MW
2. Itaipu Dam, Brazilië/Paraguay – 14000 MW
3. De Belo Montestuwdam - 11.233 MW

Meer hydro-elektriciteit

• Nu nog vooral opwekking in   zuiden en zuidoosten (60%);   plannen voor 250 nieuwe dammen   in noorden en noordoosten
• Daarnaast bouwt Brazilië   waterkrachtcentrales in haar   buurlanden (energie-export)

-> grote gebieden onder water 

Belo Montedam

Plaats:  Pará,  Brazilië

Hoogte Belo Montedam: 90 m

Lengte Belo Montedam: 3 545 m

Geopend: 28 november 2019 door

 president Jair Bolsonaro  

Ethanol

Suikerriet --> 44% wordt ethanol van gemaakt

Biobrandstof --> de lagere CO2 uitstoot.

Maar: de CO2 uitstoot neemt juist toe als de natuurlijke begroeiing wordt vervangen door suikerrietplantages.

Biobrandstoffen 

Van landbouw naar biobrandstoffen 

Multinationale organisaties 

Grootgrondbezitters (landgrabbing) 

Nadelen 

• Vervangen van natuurlijke vegetatie (zoals cerrado) leidt tot meer CO2 in de lucht (omdat cerrado juist veel kooldioxide aan dampkring onttrekt).
• gebruik van bestrijdingsmiddelen en kunstmest is nadelig voor biodiversiteit, bodem en oppervlaktewater
  
• voedselverbouw moet plaatsmaken voor suikerriet (verdringen van de voedselproductie)
• vraag naar grond stijgt → grondprijzen stijgen → landconflicten → verdrijving arme boeren
  

Lezen en verwerken

Maken volgende vragen van par.2.5 

2ab,3, 4, 5

Leerdoel

1. Hoe is het spanningsveld in de inrichting van natuurlandschappen zichtbaar en te verklaren? 

Beredeneer hoe 'landgrabbing'  door grootgrondbezitters in Brazilië leidt tot meer verlies van natuur.