1.3 Geen vaste woonplaats-2024

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Jagers en boeren

1.3 Geen vaste woonplaats

De tijd van jagers en boeren

.. tot 3000 v.Chr.

Beeldkenmerk

Op de achtergrond zie een grottekening van een hertenjacht, gevonden in de kloof van Valltorta, Spanje. Op de voorgrond zie je een aardewerken pot (klokbeker) uit Noord-Europa. Deze twee afbeeldingen staan voor de leefwijze van mensen in de pre-historie: jagen-verzamelen en landbouw.

De levenswijze van jager-verzamelaars (jagen en verzamelen)

• §1.2 De eerste mens
• §1.3 Geen vaste woonplaats

Het ontstaan van landbouw en landbouw samenlevingen (boeren)

• §1.4 Leven van de landbouw

Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen (steden)

• §2.1 Een samenleving met steden
• §2.2 Het land van de Farao

Planning

- Koppelcode

- Toets (oefenen)

- Leerdoelen

- Uitleg 1.3

- Leerdoelen

- Werken in les

- Afsluiting

Leerdoelen:

In deze paragraaf leer je....

- Welk landschap in Nederland ontstond na de laatste ijstijd

- Hoe mensen eerst samenleefden

- Hoe we dingen weten over jagers en verzamelaars

- Welke soorten samenleving we onderscheiden

- Hoe tekenaars het verleden in beeld brengen 

Leervragen:

  

- Welk landschap ontstond in Nederland  na de laatste ijstijd?

- Hoe leefde mensen eerst samen?

- Hoe weten we dingen  over jagers en verzamelaars

- Welke soorten samenleving onderscheiden we?

- Hoe brengen tekenaars het verleden in beeld? 

Herhaling
Op welke twee manieren kan ons bestaan verklaard worden?

Herhaling
Waardoor ontstonden culturele en etnische verschillen tussen mensen?

Dierenhuiden

Dieren werden niet alleen gedood voor het vlees. Ook andere delen van de dieren werden gebruikt, zoals de botten en de huiden. De huiden werden eerst schoongemaakt met krabbers van vuursteen. Daarna werden ze in de zon gelegd om te drogen. Uiteindelijk werd er kleding en tentdoek van gemaakt.

Tenten 

Hier zie je een kamp van jager-verzamelaars. Jager-verzamelaars woonden in tenten, omdat ze altijd maar tijdelijk op een plek verbleven. Was er in de omgeving van hun kamp geen voedsel meer te vinden, dan braken ze hun tenten af en trokken ze verder. 

Rendierjagers 

Deze mannen komen terug van het de jacht. Ze hebben net een rendier gedood. Jager-verzamelaars wisten precies waar ze in elk jaargetijde moesten zijn voor hun voedsel. Als de rendieren in het najaar naar het zuiden trokken, dan zetten de jager-verzamelaars hun kampen op langs de route.

Vuur

Voor jager-verzamelaars was vuur erg belangrijk. Ze gebruikten vuur het hele jaar om hun eten op te koken, om werktuigen mee te maken en om bij samen te komen. Vaak was één vuur het middelpunt van het kamp. Daar kwam de hele groep jager-verzamelaars bij elkaar.

Middel van bestaan

Deze jager-verzamelaar heeft net vis gevangen in de beek. Vissen was in de prehistorie een belangrijke manier om aan voedsel te komen, net als jagen. Mensen joegen op dieren, zoals herten en zwijnen. Ook leefden de jager-verzamelaars van wat ze verder in de natuur konden vinden, zoals noten en vruchten.

Met een boomstamkano

Hier zie je twee mensen met een boomstamkano. Ze duwen hem in het water. De kano is gemaakt van een uitgeholde boomstam. Dit was een heel karwei, maar het was zeker de moeite waard. Varend over de beek konden jager-verzamelaars voedsel verzamelen in een veel groter gebied dan te voet. 

1.3: geen vaste woonplaats

Jager- verzamelaars: Mensen die leefden van de jacht op dieren, het verzamelen van vruchten, planten, noten en de visvangst.

Nomade: iemand die rondtrekt

zonder vaste woonplaats

middel van bestaan: manier om aan voedsel te komen.

Middelen van bestaan van een jager- verzamelaar: 

Jagen

Middelen van bestaan van een jager- verzamelaar: 

Verzamelen

Middelen van bestaan van een jager- verzamelaar: 

Vissen

De steentijd 

De ijstijd 11 500 v.C.

Hoe weten we dat allemaal?

• archeologie
• experimentele archeologie
• bestudering van tegenwoordige jager- verzamelaars

Vaardigheid: Oorzaak/gevolg

Oorzaak: waardoor iets gebeurd

Gevolg: iets wat door iets anders gebeurd.

Leerdoelen

In deze paragraaf leer je....

- Welk landschap in Nederland ontstond na de laatste ijstijd

- Hoe mensen eerst samenleefden

- Hoe wij dingen weten over jagers en verzamelaars

- Welke soorten samenleving we onderscheiden

- Hoe tekenaars het verleden in beeld brengen 

Aan de slag!

Wat: maak je opdrachten

Hulp: gebruik je boek of steek je hand op 

Klaar: werk door aan de taak van volgende week 

Te doen? 

Lees 1.3

Maken van 1.3: opdracht 1 t/m 4, 7, 8, 10 

Beantwoord de leervragen

Video

Jagers-verzamelaars in de steentijd - 2.30

Lees 'bronnen van onze kennis' blz. 14-15
Op welke drie manieren hebben wij kennis over jagers-verzamelaars verkregen?

prehistorie / historie

Prehistorie (pre = voor, historie = geschiedenis) Dit is het moment voordat men kon schrijven --> archeoloog.

Historie: De periode nadat mensen konden schrijven  --> historicus

Geschiedenis kijkt alleen naar historie

Het spijkerschrift, ontwikkeld tussen 3300 en 2900 voor Christus ten zuiden van Mesopotamië (huidig Irak).

Geschreven bronnen 

Ongeschreven bronnen

Versleep de afbeeldingen naar de juiste box.

Video

Ötzi de Ijsmummie - 14 minuten

Leerdoelen

In deze paragraaf leer je....

- Welk landschap in Nederland ontstond na de laatste ijstijd

- Hoe mensen eerst samenleefden

- Hoe wij dingen weten over jagers en verzamelaars

- Welke soorten samenleving we onderscheiden

- Hoe tekenaars het verleden in beeld brengen 

Aan de slag!

Wat: maak je opdrachten

Hulp: gebruik je boek of steek je hand op 

Klaar: werk door aan de taak van volgende week 

Te doen? 

Lees 1.3

Maken van 1.3: opdracht 1 t/m 4, 7, 8, 10 

Beantwoord de leervragen