1.1 Van VOC tot Indonesië (gehele hoofdstuk)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 3

1.1 Wat deed de VOC in Oost-Indië?

• eind 16e eeuw: Nederlandse handelaren willen specerijen > winst
• Portugezen hadden route naar Azië al ontdekt (geheim)
• eerste Nederlanders in Oost-Indië: 1596 > route bekend
• 1602: VOC opgericht door Staten-Generaal
• - handelsmonopolie > geen concurrentie
• - recht om oorlog voeren en geweld te gebruiken
• - recht om verdragen te sluiten 
• - handelsposten oa, op Java en Molukken ((kruidnagels, foelie, nootmuskaat)
• Reactie inlandse vorsten: positief > Portugezen verdrijven 
• Toch problemen > 1621: hard ingrijpen van VOC op Banda > volk uitgemoord (J.P. Coen)

video over JP Coen

1.2: Het bestuur van Nederlands-Indië

• 1798: VOC failliet (oa door concurrentie Engeland) >
• regering Nederland neemt bezittingen en schulden over > Nederlands-Indië.
• Bestuur:
• - plaatselijke leiders (regenten en dorpshoofden) werden ingeschakeld
• - Gouverneur-generaal (hoogste Nederlandse gezagsdrager)
• -residenten (gezag in provincies)
• Gevolg:
• Nederlanders konden  met weinig mensen 
• over een enorme bevolking regeren 

Cultuurstelsel (1830-1870)

• begin 19e eeuw: Kolonie kost geld 
• Willem I schakelt Joh. van den Bosch in >
• Cultuurstelsel:
•  - alle grond in de kolonie eigendom Ned.
• - 1/5 van de (beste) grond bebouwd met door Nederland bepaalde 'cultures':
• suiker, tabak, koffie, indigo
• - 'herendiensten' :
•  Boeren moesten 66 dagen werken voor de Nederlanders (wegen, kanalen, haven)

1.3: Gevolgen Cultuurstelsel

• 1.  Grote winst voor Nederland
• 2. Negatief voor de bevolking in kolonie:
•  - beste grond afgestaan
•  - uitbuiting door regenten
•  - hongersnood
•  - belastingdruk regenten
•  - gedwongen te werken (66 dagen) 
•  Conclusie:
•  Het cultuurstelsel was een ramp voor de bevolking van Nederlands-Indië

Kritiek op Cultuurstelsel:

• 1. protest tegen uitbuiting door o.a.
  
•     Multatuli (E.D. Dekker) - 1860
  
•  2. protest tegen grote rol regering door:
•  liberale politici:
•  - vanaf 1848 veel invloed gekregen in Ned
•  - waren voor kleine rol overheid en
•  - grote vrijheid ondernemers >
•  - 'vrije economie'

Hoofdstuk  1, par. 2, tekst C (blz. 20)

Ondernemers en contractarbeiders

• 1870: einde Cultuurstelsel door:
  
• 1. kritiek op uitbuiting en onderdrukking
• 2. invloed liberalen > einde invloed regering > Gevolgen:
•  - ondernemers uit Europa mochten land huren >
•  - grote particuliere plantages (thee, koffie, suiker) en:
•  - mijnbouw (aardolie, tin, steenkool)
•  'Vrije arbeid' > loonarbeiders, maar:
•  eigenaren zeer machtig > uitbuiting boeren:
•  hard werken, lage lonen, op Java: 
•  'koelies': 'contractarbeiders' (Chinezen, Javanen)
•  zware straffen:
• 'Koelieordonnantie' (1880)

Hoofdstuk 1, par 3, tekst A (blz 22)

De Nederlandse macht wordt groter

• belangrijk in deze tijd (2e helft 19e eeuw): modern imperialisme =
• het streven van Europese landen om een groot rijk (imperium) op te bouwen >
• veel veroveringen in Afrika en Azië
• Redenen: grondstoffen / afzetgebied/ 'wij zijn beter'
• Gevolgen voor Nederlands-Indië:
• ook buiten Java wilde Nederland de gebieden besturen >
• KNIL opgericht >
• veel veroveringen op andere eilanden in Oost-Indië

Hoofdstuk 1, par. 3, tekst A

De ethische politiek

• rond 1900 groeide verzet tegen koloniale politiek, oa:
• Van Deventer in een artikel 'Een Eereschuld':
• 'Nederland heeft een ereschuld te voldoen doordat we eeuwenlang de kolonie hebben uitgebuit''>
• de ethische politiek (opgenomen in troonrede van 1901 door Wilhelmina
• video (10 minuten) >>>>

Uitwerkingen ethische politiek

• Geld geïnvesteerd in:
• 1. gezondheidszorg 
• 2. landbouw
• 3. infrastructuur
• 4. onderwijs, oa 
•     TH in Bandung en Universiteit in Ned
• Onbedoeld gevolg van scholing:
• opkomend nationalisme:
• in het westen was democratie, 
• in de kolonie geen invloed van het volk...
• Soekarno belangrijk.

Hoofdstuk 1, par 3, tekst B

Nationalisme in Nederlands-Indië

• ander onderdeel ethische politiek:
• 1918: Volksraad ingesteld, geen invloed >
• ontevredenheid neemt toe >
• roep om onafhankelijkheid sterker,
• Nederland weigert >
• 1927: PNI olv Soekarno en Hatta > eis:
• volledige onafhankelijkheid, tactiek:
• geen samenwerking met Nederlanders
• Belangrijk voor zelfvertrouwen: 
• Japan verslaat Rusland (1905)
• Rol Japan in WO II

Volksraad (1918): geen macht, alleen adviesrecht

Hoofdstuk 1, par. 3, tekst C (blz 26)

De Japanse bezetting

Nederland wordt verslagen door Dld (mei 1940)

Nederlands-Indië wordt door Japan ingenomen (begin 1942)

Vloot olv Nederland wordt verslagen door Japanse vloot

gevolgen Japanse bezetting:

- Soekarno en Hatta vrij uit gevangenis 

- Japanse tijd en jaartelling ingevoerd

- Nederlandse scholen gesloten

- Verbod op Nederlands

- Nederlanders in interneringskampen, dwangarbeid.

- grondstoffen voor Japan

- Batavia werd weer Jakarta genoemd

Soekarno (nationalistische leider) koos voor samenwerking 

Houding van Soekarno mbt Japan

• Soekarno zegt steun toe:
• Hij hoopt hiermee onafhankelijkheid te krijgen
• Japan eist grondstoffen op (olie, voedsel) en
• traint Indonesische jeugd (Pemoeda's) ter voorbereiding op hun gevechten tegen de kolonisator
• Maar: Japan wil helemaal geen onafhankelijk Indonesië >
• Indonesische vlag verboden, Japanse cultuur opgelegd aan Indonesiërs, dwangarbeid
• Als de Japanse verliezen toenemen (door Amerika), werkt Japan uiteindelijk wel mee aan onafhankelijkheid:
• Geplande datum voor machtsoverdracht: 17 augustus 1945......

1945

• Japan zegt toe de macht op 17 augustus over te zullen dragen 
• 6 en 9 aug: atoombommen >>>>>
• 15 aug: Japanse capitulatie
• Soekarno roept de onafhankelijkheid uit
• onder grote druk van de Pemoeda's >
• gruwelijke taferelen (moorden, brandstichtingen, vernielingen)
• Nederland is tegen en stuurt militairen

Hoofdstuk 1, par. 4, tekst A 
Een koloniale oorlog

• Nederland tegen onafhankelijkheid:
• - 'Soekarno is een landverrader'
• - Indonesië is er nog niet klaar voor
• - economische belangen >
• 'politionele acties':
• Militair ingrijpen in 1947 en 1948
• Doel: orde en rust herstellen en de kolonie voor Nederland behouden.
• Reactie Soekarno: guerilla oorlog

Situatie in de kolonie voor WO II

• Nederland al actief in Azie vanaf 1602 (VOC)
• relatie met Indonesie liep van handelspartner naar kolonie
• In de 19e eeuw verstevigde Nederland haar greep op de kolonie
• verzoeken om meer onafhankelijkheid werden afgewezen
• Soekarno, leider nationalisten, streed voor zelfstandigheid

Aflevering uit de 6- delige documentaire over de Atjeh-Oorlog (9 min)

Atjeh-oorlog

• Belangrijk:
• 1. Atjeh was onafhankelijk (olv een sultan)
• 2 1869: opening Suez kanaal > 
• aanvoerroute nu door Egypte, via Atjeh naar China
• 3. sultan liet piraterij toe > verstoorde de handel
• Gevolg: Atjeh oorlog (1873 - 1903)