7.2 Ontstaan van nieuwe soorten (Deel 1)

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 7 Evolutie

7.2 Onstaan van nieuwe soorten (deel 1)

Programma

• Leerdoelen
• (Bibliotheek-tijd)
• Uitleg
• Verwerken

Leerdoelen

1. Je kunt uitleggen wat natuurlijke selectie inhoudt aan de hand van de begrippen struggle for live en survival of the fittest

2. Je kunt voorbeelden noemen van natuurlijke selectie

3. Je kunt uitleggen hoe een populatiesamenstelling kan veranderen door natuurlijke selectie

Bibliotheektijd

Lezen blz. 233 - 234

bestudeer bron 4

Natuurlijke selectie

(overzicht)

• Struggle for life: dagelijkse strijd tussen organismen voor voorzieningen.
• Variatie: binnen een populatie zijn er verschillende allelen door mutaties, recombinatie en crossing-over
• Selectiedruk: de omgeving oefent een druk uit op de populatie die de overlevingskansen en voortplantingskansen van de individuen bepaald

• Survival of the fittest: De individuen met eigenschappen die gunstig zijn bij de selectiedruk hebben de grootste overlevingskans en krijgen dus meer nakomelingen. Hun eigenschappen worden doorgegeven aan de nakomelingen waardoor deze eigenschappen dus meer voorkomen in de volgende generatie. 

Struggle for life: noem 2 voorbeelden van voorzieningen waar organismen onderling voor strijden.

Natuurlijke selectie 

(struggle for life)

• Er is een strijd om voorzieningen
• Tussen individuen in een populatie is er competitie voor voedsel, ruimte en voortplantingspartners 

Natuurlijke selectie 

(variatie)

Er is variatie binnen een soort

Variatie onstaat door:

• Mutaties: Foutjes bij het kopieren van het DNA tijdens celdeling;
  Straling/mutagene stoffen kunnen ook mutaties veroorzaken
• Geslachtelijke voortplanting: Eigenschappen (genen) van de moeder worden gecombineerd met de eigenschappen (genen) van de vader 

• Crossing-over: tijdens celdeling treedt crossing over op tussen chromosomen

Natuurlijke selectie (selectiedruk)

• De omgeving oefent altijd een selectiedruk uit op de eigenschappen van de individuen in een populatie. 

• De individuen die de meest gunstige eigenschappen hebben voor het leven in die omgeving zullen het makkelijkst overleven en daardoor vaker voortplanten. 

• Deze eigenschappen zullen daardoor vaker worden doorgegeven naar de volgende generatie. In de volgende generatie zullen er dus relatief meer individuen deze eigenschappen hebben. 
• Door de omgeving zijn er dus bepaalde eigenschappen geselecteerd die voornamelijk worden doorgegeven naar de volgende generatie. 

Natuurlijke selectie 

(survival of the fittest)

Individuen die het beste zijn aangepast aan de omgeving hebben de hoogste overlevingskans en kunnen daardoor het langste of meeste voortplanten. Deze individuen hebben de hoogste fitness
.

Voorbeeld: De antilope die het hardst en langst kan rennen zal het minst snel worden opgegeten door roofdieren en dus het langst overleven
en zich meer voortplanten. 

Het principe waarbij de individuen binnen een soort met de hoogste fitness hun eigenschappen doorgeven noemen we Natuurlijke selectie
.

Soortvorming door natuurlijke selectie

In de vorige les heb je geleerd dat populaties kunnen veranderen door de selectiedruk van de omgeving. 

Dit verklaard echter nog niet hoe een nieuwe soort ontstaat

Soortvorming door natuurlijke selectie

Populaties kunnen door natuurlijk ontstane barrières opgesplitst worden.

Na de splitsing is er  reproductieve isolatie, er vind geen genenuitwisseling meer plaats tussen de groepen. 

Een verschillende selectiedruk en willekeurige mutaties zorgen ervoor dat de twee groepen steeds meer van elkaar gaan verschillen.

Dit kan als gevolg hebben dat de twee groepen na een lange tijd elkaar niet meer herkennen als soortgenoot of dat ze niet meer met elkaar kunnen voortplanten, er zijn dan 2 verschillende soorten ontstaan.  We spreken in dit geval van allopatrische soortvorming. 

Seksuele selectie

Een belangrijk onderdeel van het doorgeven van de genen aan de volgende generatie is de voortplanting.

Partners worden vaak zorgvuldig gekozen in het dierenrijk.

Bepaalde eigenschappen kunnen een individu aantrekkelijker maken. Individuen met deze eigenschappen worden vaker gekozen als partner en zullen hun genen (eigenschappen) dus vaker doorgeven dan hun soortgenoten.

Deze vorm van natuurlijke selectie wordt seksuele selectie genoemd. 

Kunstmatige selectie

Bij fokken van dieren of kweken van planten selecteren mensen individuen op eigenschappen en laten ze deze individuen paren. 

Dit wordt ook wel kunstmatige selectie genoemd. De mens voert in dit geval de selectiedruk uit in plaats van de omgeving. 

Kunstmatige selectie heeft geleid tot honderden verschillende rassen honden. 

Wat betekent natuurlijke selectie?
Geef het best passende antwoord.

1. Individuen passen zich aan de omgeving aan.
2. De sterkste individuen overleven.
3. De omgeving selecteert de fittest en deze kunnen zich vervolgens voortplanten.
4. Recombinatie van DNA zorgt voor grotere variatie.

In de theorie van Darwin is evolutie de verklaring voor het ontstaan van soorten en daarmee is dat voor hem het uitgangspunt ter verklaring van de grote soortendiversiteit op aarde. Waardoor treedt volgens Darwin evolutie op?

Evolutie treedt volgens Darwin op doordat ….

1. .. in een populatie individuen zich voortdurend aanpassen aan veranderende milieuomstandigheden en vooral nieuwe kenmerken doorgeven aan hun nakomelingen.
2. .. verandering in het milieu de individuen in een populatie aanzet tot mutaties om te overleven; die mutaties worden dan doorgegeven aan hun nakomelingen.
3. .. in een populatie alléén sterke individuen overleven en deze dus ook gemiddeld sterke individuen zullen voortbrengen.
4. .. in een populatie vooral de aan het milieu aangepaste individuen zich zullen voortplanten.

Hoe ontstaat er genetische variatie binnen een soort?

1. Door mutaties
2. Door recombinatie
3. Door crossing-over
4. Door modificatie

Geef hier antwoord op de vraag van vorige slide

Verwerken

• Ga naar de planner op It's Learning en maak de opdrachten bij de les: Ontstaan van nieuwe soorten (deel 1) (Paragraaf 8.2).
  -> Basis: in ieder geval
  -> Extra hulp: als je denkt de leerdoelen nog niet te beheersen.
  -> Verdieping: bij uitdaging of ter oefening van toets/examenvragen.
  
• Kijk de gemaakte opdrachten ook na. De antwoorden staan onder bronnen (hoofdstuk 8).
• Mail je vragen naar je docent of maak gebruik van het chat-uurtje.