Luister

• Nederlands
• Middelbare school
• Basisschool
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Groep 8
• Leerjaar 1,2

Introductie

De Kindertelefoon wordt dagelijks gebeld door kinderen op zoek naar een luisterend oor. In deze jeugddocumentaire passeren kleine én grote thema's de revue. Er wordt gebeld over scheiden en over schoppen. Over verhuizen en verliefd zijn. Over katten en cavia's. Regisseur Astrid Bussink maakte er een mooie collage van telefoongesprekken van, en liet kinderen de gesprekken (na)spelen en er bijbehorend beeldmateriaal bij maken. In deze les komen de verhaalstructuur en filmische elementen uit deze film over de kindertelefoon aan bod. Ook leert de leerling benoemen wat hij van de keuzes van de maker vindt.

Instructies

Leerdoelen:

• De leerling kan de verhaalstructuur van de film benoemen.
• De leerling kan enkele bewuste keuzes van de maker in gebruik van camera, kleur, vormgeving, benoemen.
• De leerling kan benoemen welk effect de keuzes van de maker hebben op de eigen beleving.

Optioneel (les twee, huiswerk)

• De leerling maakt zelf een kort verhaal met beeld en geluid.

Werkwijze:

Je bekijkt de film Luister (2017, 15 min., Astrid Bussink) in zijn geheel. Je geeft vooraf geen informatie, en laat de leerlingen onbevangen naar de film kijken. De enige vraag die je vooraf stelt is het controleren of kinderen weten wat De Kindertelefoon is, en welke functie deze heeft.

Na de film stellen we vragen over: 

1. Het narratief. In film worden verhalen, ideeën, ervaringen en gevoelens verbeeld door middel van verhaalmiddelen (wie, wat, waar), verhaalstructuren (begin, midden, eind) en verhaaltechnieken (tijdverloop, flashbacks, tegenstellingen).
   
2. De filmische vormgeving. Film krijgt vorm door gebruik te maken van camerawerk (cinematografie), art direction (mise-en-scène), spel/framing, montage en geluid.
   
3. De context. Film wordt bekeken en gecreëerd in contexten: geschiedenis, cultuur en maatschappij, economie. Ook de toeschouwer, het publiek, geeft betekenis aan film.

Benodigdheden

Je kunt de notities (verantwoording van de vragen en antwoorden) bij deze les uitprinten. Notities die tijdens de les worden aangezet, zijn zichtbaar voor de leerlingen.

Er is ook veel extra informatie te vinden over deze bijzondere film op de website van IDFA: www.idfa.nl/nl/info/docschool-online.

Voor de maakopdracht: een apparaat waar je foto’s mee kunt maken (smartphone, camera, iPad).

De les duurt 50 minuten. De maakopdracht neemt ook 50 minuten in beslag.

NB: Deze les bevat een (of meerdere) slide(s) met (een deel/delen van) de film Luister (2017).

Regie: Astrid Bussink / Productie: Een van de jongens / Omroep: KRO-NCRV / Distributeur: Square Eyes.

Het is niet toegestaan om de film of delen daarvan buiten de context van de les te vervaardigen of te distribueren.

LUISTER

Regie: Astrid Bussink / Productie: Een van de jongens / Omroep: KRO-NCRV / Distributeur: Square Eyes.

Luister

Welke keuzes maakte de regisseur?

In deze les onderzoeken we samen met de leerlingen wat een regisseur in een documentaire zelf bedenkt, en wat niet.

We richten ons daarbij op de verhaalstructuur, de filmische vormgeving, en het beoogde en werkelijke effect van de keuzes van de filmmaker op de kijker.

Vraag of opdracht

Tip

Kijk

Vragen en opdrachten

• Er zijn geen goed-fout opdrachten, wel kijkvragen, klassengesprekken en reflectievragen.
• Je kunt kiezen voor verschillende werkvormen: individueel, in groepjes of klassikaal.
• De les kan uitgebreid worden met een 'maak'-les om de opgedane kennis te verwerken. Hier worden tips voor gegeven.

NB Ons advies is om bij deze les niet te werken met 'devices in de klas'. Je kunt dit uitzetten door het vinkje onderin het scherm van de lespresentatie te deactiveren.

Je gaat nu naar een korte film kijken over de kindertelefoon ► 

Instructie voorafgaand aan het kijken

Weten de leerlingen wat De Kindertelefoon is?

Na het kijken van de film gaan we onderzoeken op welke manier de filmmaker, Astrid Bussink, het verhaal over De Kindertelefoon heeft laten zien aan jullie, en welke keuzes ze daarbij heeft gemaakt.

Leerlingen mogen aantekeningen maken tijdens het kijken, maar dat hoeft niet.

Film Luister van Astrid Bussink, 16 min

Bekijken van de film in zijn geheel.

Wat vond je van de film? 

Filmervaring
Er is geen goed of fout, laat de  leerlingen steeds iets gedetailleerder  benoemen wat ze van de film vonden, of welk gevoel de film hen gaf.

Wat dan precies? Waarom?

Wat voor soort film is Luister?

Wat is echt en wat heeft de maker bedacht? 

Filmgenre: documentaire
Luister is een documentaire. De film

probeert de werkelijkheid in beeld

te brengen.

Alleen de stemmen van de medewerkers van de kindertelefoon

zijn echt. De stemmen van de kinderen zijn ingesproken door acteurs, omdat gesprekken met de kindertelefoon vertrouwelijk zijn. De beelden bij de verhalen zijn ook verzonnen door kinderen.

Kun je in één zin vertellen waar deze film voor jou over gaat? 

Verhaalstructuur: samenvatting

De meest basale samenvatting is

bijvoorbeeld: de film gaat over de

kindertelefoon. Laat de leerlingen deze zin aanvullen met hun eigen mening. Bijvoorbeeld:

Deze grappige én serieuze film gaat over heel verschillende kinderen met kleine en grote problemen die de kindertelefoon bellen.

Welke vier personages vertellen hun verhaal? 

Verhaalstructuur: personages

Een filmverhaal bestaat vaak uit drie stukken: begin, midden en eind. Het middenstuk is daarbij het langst.  

Deze film heeft vier hoofdpersonages:

1. Hallo Flapdrol, de skater die worstelt met zijn verliefdheid op een jongen.

2. Tessa die de scheiding van haar ouders moeilijk vindt.

3. Een jongen die in een asielzoekerscentrum woont.

4. Sarah die thuis vaak eenzaam en alleen is. 

Tessa

Flapdrol 

Sara

Asielzoeker

Verhaalstructuur: personages

Deze film heeft vier hoofdpersonages:

1. Hallo Flapdrol, de skater die worstelt met zijn verliefdheid op een jongen.

2. Tessa die de scheiding van haar ouders moeilijk vindt.

3. Een jongen die in een asielzoekerscentrum woont.

4. Sarah die thuis vaak eenzaam en alleen is.

Regisseur Astrid    husselde
deze vier verhalen door
elkaar.
   

Waarom?

Verhaalstructuur (mozaiekfilm)
De maker kiest voor deze structuur (het opknippen van vier verhalen) om de kijker te blijven boeien. Je moet nu meer opletten als je kijkt. Het maakt de film minder saai. 

Hoe zou je het vinden als het verhaal op deze manier was verteld? 

Verhaalstructuur: mening vormen

Nu luisteren de leerlingen naar het verhaal van Sara. Het verhaal wordt nu in één keer verteld.

De leerlingen ervaren of het beoogde effect, dat je als kijker geboeid blijft, bereikt wordt door het husselen. Hoe zou het geweest zijn als de vier verhalen achter elkaar werden verteld? 

              Tessa

Verhaalstructuur: mening vormen

Hier zie je één verhaal: dat van Tessa.

De leerlingen ervaren of het beoogde effect minder saai, spannender, bereikt wordt door het husselen. Hoe zou het geweest zijn als de vier verhalen achter elkaar werden verteld? 

Wie denk je dat de beelden bij het verhaal van Tessa heeft gemaakt? 

Filmische vormgeving: camera
Astrid, de maker, vroeg kinderen (andere kinderen dan de bellers) beelden te verzamelen bij de onderwerpen die ze

had bedacht. Bij het verhaal over een jongen die andere kinderen pest, ging een skater met zijn Go Pro-camera filmen om de aandacht van zijn eigen probleem af te leiden. Een ander meisje  kreeg de vraag om beelden te maken zoals ze die zelf uit het raam zag toen ze zelf nog in een asielzoekerscentrum woonde. 

Ook de foto's die je in Luister ziet zijn door kinderen zelf gemaakt, met wegwerpcamera's. Door kinderen 'de regie' te geven en het beeld te laten bepalen, voelt de documentaire 'echter' aan, want het is letterlijk gemaakt vanuit het perspectief van een kind.

Filmische vormgeving: beeld/ vormgeving
Je kunt de vier personages en hun verhalen goed volgen, omdat de regisseur hen allemaal een eigen look heeft gegeven: beeld, tekst, typografie.

Hoe heeft de maker ervoor gezorgd dat je weet dat het om verschillende kinderen gaat? 

Filmische vormgeving: beeld en grafische nabewerking
Je kunt de vier personages en hun verhalen goed volgen, omdat de regisseur hen allemaal een eigen look heeft gegeven: beeld, tekst, typografie.

Laat de leerlingen zelf benoemen wat de kenmerken per verhaal zijn. In de volgende slide kun je beter het verschil in stijl per kind zien.

Filmische vormgeving: beeld en grafische nabewerking

Het lettertype is bij elk verhaal/kind anders.

De beelden zijn bij elk kind anders (bijvoorbeeld het skatebord bij Flapdrol, de poes bij Sara, de donkere beelden bij de asielzoeker).

De regisseur koos voor
een vrolijk einde.
  

Zou jij dat ook hebben gekozen? 

Lesafluisting

In deze les hebben we onderzocht welke keuzes een regisseur allemaal kan nemen, bij het maken van een documentaire. Ook leerden de leerlingen benoemen welk effect deze keuzes hebben. Een leuke uitsmijter voor de les, is de keuze voor het einde van de film.

 

Verhaalstructuur: einde van een film

De leerlingen leren een mening vormen en leren deze te onderbouwen. Vraag goed door waarom ze kiezen voor een happy end of een serieuzer einde.

Het einde van een film is belangrijk voor het gevoel dat je overhoudt aan een film. 

Afsluiting lesgedeelte begrijpend kijken

Hierna volgen extra opdrachten. Verdiepingsopdrachten en (creatieve) verwerkingsopdrachten.

extra opdracht 1

Extra opdracht 1: documentaires vergelijken (context)
In de eerste extra opdracht ontdekken de  leerlingen dat filmmakers een verhaal heel verschillend in beeld kunnen brengen. 

Zo ontdek je nog meer welke keuzes een filmmaker maakt. Ook kan de leerling een mening vormen over wat hij of zij een aansprekende manier van vertellen en filmen, vindt.

Je gaat nu kijken naar een
stukje uit Giovanni en het waterballet  ► 

Context

In dit fragment vertelt Giovanni over zijn vriendin. Ook een persoonlijk verhaal. Maar het verhaal is heel anders in beeld gebracht dan de verhalen van de kinderen in Luister.

Welk effect heeft dit? Vind je het fijn om de persoon in beeld te zien? Voelt het anders?

Fragment uit Giovanni en het Waterballet

Wat zijn de overeenkomsten tussen Luister en Giovanni?

Wat zijn de verschillen tussen Luister en Giovanni?

Context

Overeenkomsten

• Het zijn allebei echte verhalen over en voor kinderen: jeugddocumentaires.
• Beide documentaires hebben dezelfde maker: Astrid Bussink.

Verschillen

• De verteller van het verhaal, Giovanni, is in beeld. In tegenstelling tot Luister waarin niemand herkenbaar in beeld is.
• Bij Giovanni is het beeld vrolijk, is er buiten bij zonlicht gefilmd. Bij Luister is het beeld korreliger, donkerder.
• Kinderen hebben de beelden bij Luister zelfgemaakt. Bij Giovanni is er sprake van professioneel camerawerk.

Leerlingen kunnen met nog meer voorbeelden komen. Het gaat er om dat ze inzien dat je één verhaal op verschillende manieren kunt vertellen.

Verdiepingsvraag

Deze twee verschillende stijlen hebben een verschillend effect. Wat is het effect voor jou als kijker? 

extra opdracht 2

Extra opdracht 2: zelf een foto maken

Maak zelf een onherkenbaar portret.

Beeld maken

In de film is geen enkel kind herkenbaar in beeld gebracht. Maak zelf met een

fototoestel of een (geleend) mobieltje vier foto's van een klasgenoot, die telkens op een andere manier niet met zijn of haar gezicht op de foto staat.

Notitie: De film bevat veel voorbeelden waarin personen anoniem zijn gemaakt,

bijvoorbeeld door kadrering (het hoofd valt buiten beeld), door er voorwerpen voor te plaatsen (zoals een huisdier, of sluik haar), door op de rug te fotograferen, door CLOSE UPS van benen en schaduwen)

extra opdracht 3

Extra opdracht 3: zelf een verhaal vertellen/verbeelden

Bedenk zelf een onderwerp/kort verhaal

Waarover zou jij een documentaire willen maken?

Astrid Bussink geeft tips in het volgende fragment

Zelf een korte documentaire maken

Eigenlijk kun je over álles een documentaire maken. Over elk onderwerp, over elke persoon. Wat zou jij een geschikt onderwerp vinden voor een korte documentaire?

Astrid Bussink geeft tips in het volgende fragment.

Fragment 2DOC Astrid Bussink, 1 minuut 15 seconden

Bedenk een idee voor een korte documentaire. 
Kies een onderwerp dat je heel erg leuk vindt, én een beetje haat. 

Zelf documentaire maken: werk je idee uit

Werk je idee uit op papier met woorden, maak een mood-bord... of.... film alvast een stukje met een webcam, Go pro of een (geleend) mobieltje.

Welke personages komen in je documentaire voor? Welke vragen zou je stellen? Op wat voor een manier zou je het filmen? Lukt het om de eerste dertig seconden te filmen?

Denk daarbij aan de drie tips voor beginnende makers van Astrid Bussink!

Meer films in de klas? ►