Licht

• Kunstbeschouwing
• Secundair onderwijs

Hoofdstuk 5: Licht 

Bekijk de foto hierboven. Welk effect heeft het licht? Er bestaat geen juist/fout antwoord.

1. Soorten belichting

Er bestaan verschillende soorten belichting: 

• schaduw en lichtcontrasten die de kunstenaar creeërt
• kunstwerken worden belicht in de expositiezaal extra belicht door spots of lampen die ook invloed hebben op onze waarneming. 

Let op: fragiele kunstwerken zoals wandtapijten kunnen geen of weinig licht verdragen dus hangen in een zaal zonder ramen en met weinig licht

Diffuus licht of clair-obscur

Diffuus licht = Wanneer de lichtbron niet duidelijk zichtbaar is en het licht is evenwichtig en gelijkmatig verdeeld zonder sterke licht-donkercontrasten. dus maw het licht komt van overal en alles is gelijk belicht

Clair-obscur = Wanneer het duidelijk is van welke kant het licht schijnt en dat als gevolg heeft dat er sterke schaduwwerking aanwezig is. dus maw het licht komt vanuit één hoek, of licht enkel één deeltje op. Kenmerk van de 17de eeuw, gebruikten dit om extra drama in hun kunstwerk te steken. 

Maak opdracht 2 op blz 54

Barok (kadertje onderaan blz 54)

= Reactie op de renaissance

gebruiken onrust, drama, hartstocht in hun kunstwerken 

vaak asymmetrisch opgebouwd

sterk licht-donker contrast met clair-obscur

Rembrandt van Rijn en Johannes Vermeer belangrijke voorbeelden van deze stroming

Oef 3 blz 55 

Vul je antwoorden op de volgende vragen in 

Welk soort licht zie je?

Wat zijn de gevolgen van die belichting?

Wat wil Rembrandt met dat licht uitdrukken denk je? Schrijf maar wat jij denkt

2. Modelé en sfumato

Johannes Vermeer toont op zijn detail kunstwerk op blz 55 ook hoe vuil de muren zijn, het vuil op de muren en elk klein detail. 

Waarom zou hij dit doen? Om zo de realiteit te tonen van het tafereel. Hij gebruikt hiervoor licht om zachtheid en hardheid te tonen. = tactiliteit

Tactiliteit

= het stoffige in de ruimte en het ruwe oppervlak van het afgebeelde 'voelen' met onze ogen. 

• Hoe zacht/ruw zou de stof aanvoelen in onze handen?

• Hoe zou de vloer voelen onder onze blote voeten?

• Geven de stenen een warme/koude indruk?

• Lijkt het oppervlak glad of korrelig?

Vlaamse primitieven

= de kunstschilders die de eerste waren om te werken met olieverf op een houten paneel. 

15de eeuw in Gent, Brugge, Leuven, Doornik en Brussel aan het werk. 

Ze werkten enorm gedetailleerd en waren hierdoor vernieuwend. 

De olieverf zorgde voor de reflectie van het licht in de verflagen.

Rogier van der Weyden was een belangrijke Vlaamse primitief

Voorbeeld Vlaamse primitief: Jan Van Eyck

° Renaissance

De Renaissance ontstaat tegelijkertijd met de Vlaamse primitieven, maar dan in Italië. 

Leonorda da Vinci was daar de koploper. 

Opdracht 8 blz 58 maken we samen. 

Opdracht 9 blz 58 probeer je zelf te maken. 

Sfumato 

= omtreklijnen die vervagen waardoor het lijkt alsof er een soort rookgordijn over het tafereel hangt. 

Leonardo da Vinci besteedde veel aandacht aan zijn modelé van de figuren, maar ook aan de atmosferische belichting. 

Rafael 

= belangrijke Italiaanse renaissance kunstenaar die zich liet beïnvloeden door Da Vinci 

3. Licht in kleur 

Bekijk volgende fragmenten 

Beantwoord opdracht 10 in je cursus

Claude Monet

Het viel hem op dat de façade van de kathedraal van Rouen er heel anders uitzag bij ochtendlicht dan op het middaguur of in de avondzon. Hij schilderde dit dan ook meermaals om het kleur vast te pinnen. (denk aan het hoofdstuk kleur en wat we daarin zagen)

Bekijk de werken op de volgende slide goed. 

Opdracht 11 blz 60

Bekijk even de schaduwen bij Vermeer en da Vinci op de vorige bladzijden. Welk kleur gebruiken zij om schaduw te maken? 

Welk kleur gebruikt Monet om schaduw te maken. 

Monet - Impressionisme

Monet wilde altijd de verschillende lichtinval en momentopnames vangen en weergeven. Alle omtreklijnen werden dus achterwege gelaten en alle aandacht ging naar het licht en het kleur. => schaduwen krijgen ook hun eigen kleur

=> de stijl impressionisme = reageerden tegen de traditionele opvattingen in de schilderkunst. Ze organiseerden hun eerste tentoonstelling in 1874

Opdracht 12 blz. 60 

Het eerste deel staat hieronder reeds ingevuld. De twee laatste vragen los je zelf op aan de hand van wat we net gezien hebben. Je lost de vragen digitaal op in de volgende slides. 

Bespreek de licht- en schaduwwerking: is het diffuus licht? Of is er een lichtbron zichtbaar?

Welk soort perspectief herken je in het werk? Licht toe.

4. Licht- en schaduwwerking in de beeldhouwkunst

Wat doet de kunstenaar om het lichteffect uit te spelen in het beeldhouwwerk? Bekijk zeker ook het litteken in je cursus blz 61

Polijsten en plasticiteit

De kunstenaar gaat weerkaatsing van het licht proberen weer te geven via polijsten = het helemaal fijn gladschuren. 

De delen die hij ruw laat, zullen het licht absorberen. 

Het contrast tussen de ruwere delen die hij dieper laat en de hoger mooi gepolijste delen zorgen voor volume/schaduw. = plasticiteit

Michelangelo 

Italiaanse kunstschilder en beeldhouwer 

Renaissance

Dit werk heet de Pietà = Maria die haar dode zoon beweent. 

5. Licht- en installatiekunst

Welk materiaal koos de kunstenaar om deze werken te creëren? zie blz 62 of hierboven

Welke gevolgen heeft dat voor de licht-en schaduwwerking?

Minimalisme

= kunststroming die ontstond in de jaren 60 van de 20ste eeuw. 

Kunstenaars werkten met zo eenvoudig mogelijk materiaal of gevonden voorwerpen

Streefden naar eenvoud en soberheid in relatie met de omgeving. 

Dan Flavin zijn daar mooie voorbeelden van. Hij gebruikt de luministische traditie binnen het minimalisme = licht is de fundamentele bouwsteen van de kunst!

Maak opdracht 15 blz. 63

Bekijk het filmfragment over Zero-kunst

Zero- kunstenaars

• Günter Uecker en Heinz Mack 
• Lieten alle materialen en vormgeving uit de traditionele kunstdisciplines achterwege en gingen op zoek naar een heel nieuwe manier van creëren. 
• Ze wilden weg van de wereld die deed denken aan de oorlog. 
• Het spel met licht en schaduw is een typisch kenmerk. 
• 1958 - 1966

6. Licht in de architectuur

Gerard Richter

In de Dom van Keulen plaatste hij glasramen in pixelstijl. 

Waarom zijn zoveel mensen enthousiast op zijn glasramen?

Welke 3 beeldcomponenten worden met elkaar gecombineerd? check je cursus