Les 10: de eilandjes van Langerhans en de bijnieren

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 2

Les 10: de eilandjes van Langerhans en de bijnieren

Leerdoelen

• Je kunt de werking beschrijven van de hormonen uit de eilandjes van Langerhans en uit de bijnieren. 

Inhoud

-Herhalingsopgaven

-Uitleg de eilandjes van Langerhans en de bijnieren

-Opgave 

-Filmpje

​Hormonen zijn stoffen die allerlei _______ in je lichaam regelen en die bepaalde organen aansturen.

Hormonen worden gemaakt in _______.

De hormoonklieren geven de hormonen af aan het _______.

Zo worden de hormonen vervoerd door het hele lichaam.

Elk soort hormoon werkt _______.

Dit betekent dat een hormoon alleen werkzaam is op één bepaald orgaan of weefsel.

Andere organen of _______ reageren dus niet op dat hormoon.

Alle hormoonklieren bij elkaar noem je het _______.

Sleep de woorden naar de juiste plek.

weefsel

hormoonklier

bloed

processen

specifiek

hormoonstelsel

Hoe ontstaat dwerggroei?

Welke verschijnselen kunnen zich voordoen als bij iemand de schildklier te weinig schildklierhormoon produceert?

De schildklier regelt niet...

1. stofwisseling
2. groei
3. spierkracht
4. ontwikkeling

De eilandjes van Langerhans en de bijnieren

Dankzij de glucose in je ontbijt kun je je op school goed concentreren. Glucose is de belangrijkste brandstof in je lichaam. Zonder glucose krijg je lichaam geen energie en werken je cellen niet meer. De hoeveelheid glucose in je bloed wordt door hormonen geregeld.

De eilandjes van Langerhans

De eilandjes van Langerhans zijn groepjes cellen die tussen de cellen van de alvleesklier liggen. De alvleesklier is een verteringsklier. De eilandjes van Langerhans produceren de hormonen insuline en glucagon. Deze hormonen houden het glucosegehalte van het bloed min of meer constant.

De eilandjes van Langerhans

In je voedsel komen vrijwel altijd koolhydraten voor. Koolhydraten worden in je darmkanaal verteerd tot o.a. glucose. Glucose wordt door de wand van de dunne darm heen op genomen in het bloed. Bloed bevat gemiddeld 0,1 % glucose. Het glucosegehalte van het bloed wordt ook wel de bloedsuikerspiegel genoemd. Bij gezonde mensen wordt de bloedsuikerspiegel min of meer constant gehouden.  

Na een koolhydraatrijke maaltijd kan het glucosegehalte van het bloed hoger worden dan 0,1%. De eilandjes van Langerhans reageren daarop door veel insuline te produceren. Onder invloed van insuline wordt glucose in de lever en spieren omgezet in glycogeen. Glycogeen is een reservestof die wordt opgeslagen in de lever en in spieren. Door het omzetten van glucose in glycogeen daalt het glucosegehalte van het bloed.

Bij lichamelijke inspanning vindt in de cellen veel verbranding plaats. De cellen halen dan glucose in het bloed. Als het glucosegehalte van het bloed lager wordt dan 0,1%, reageren de eilandje van Langerhans daarop door veel glucagon te produceren. Onder invloed van glucagon wordt glycogeen in de lever en in spieren omgezet in glucose. De glucose wordt opgenomen in het bloed. Hierdoor stijg het glucosegehalte van het bloed. 

Insuline en glucagon

Insuline en glucagon hebben een tegengestelde werking aan elkaar. In de afbeelding is de regeling van het glucosegehalte van het bloed schematisch weergeven.

Diabetes

Bij mensen met diabetes (suikerziekte) produceren de eilandjes van Langerhans te weinig insuline en/of reageert het lichaam niet goed meer op insuline. Er wordt minder glucose omgezet in glycogeen, waardoor het glucosegehalte van het bloed stijgt. Het glucosegehalte kan tot maximaal 0,16% oplopen. Stijgt het glucosegehalte tot boven 0,16%, dan wordt glucose met de urine uitgescheiden. Men zegt dan: 'Er zit suiker in de urine.'

Om het insulinetekort aan te vullen, kunnen mensen met diabetes extra insuline toegediend krijgen. Meestal leren diabetespatiënten bij zichzelf insuline in te spuiten of ze gebruiken een insulinepomp. De hoeveelheid insuline die wordt ingespoten en de hoeveelheid voedsel die de patiënt gebruikt, moeten goed op elkaar worden afgestemd. Dit kan een diabetespatiënt zelf checken met een 

bloedglucosemeter. Een diabetespatiënt kan 

verder een volledig normaal leven leiden. 

Diabetes

Ruim 1 miljoen Nederlanders hebben diabetes. Er zijn twee type diabetes: type 1 en type 2.

Bij diabetes type 1 zijn de cellen die insuline maken kapot. Deze cellen maken weinig tot geen insuline aan. Hierdoor krijgen de cellen in de lever en spieren geen signaal dat ze glucose moeten opnemen.

Bij diabetes type 2 maakt de alvleesklier te weinig 

insuline en/of zijn de cellen van de lever en spieren

niet of minder gevoelig voor de insuline. Gevolg

minder of geen opname van glucose door de lever 

en spieren.

Diabetes type 2 wordt veroorzaakt door een 

ongezonde levensstijl.

De bijnieren

De bijnieren liggen als kapjes bovenop de nieren. De bijnieren produceren het hormoon adrenaline. Wanneer je woedend of bang bent, of wanneer je ergens enorm van schrikt, geven de bijnieren adrenaline af aan het bloed. Onder invloed van adrenaline wordt glycogeen in de lever en spieren omgezet in glucose. De glucose wordt opgenomen in het bloed. Hierdoor stijgt het glucosegehalte van het bloed. Verder gaat onder invloed van adrenaline het hart sneller slaan en versnelt de ademhaling. Adrenaline is het enige hormoon met een snelle, kortdurende werking. Adrenaline stelt het lichaam in staat in situaties van grote spanning snel te handelen.

In welk orgaan liggen de eilandjes van Langerhans?

Waar wordt het hormoon gemaakt?

adrenaline

glucagon

insuline

eilandjes van Langerhans

eilandjes van Langerhans

bijnieren

Wat is de functie van de hormonen die door de eilandjes van Langerhans worden geproduceerd?

Welke beweringen over adrenaline zijn juist?
1. adrenaline heeft een langdurige werking
2. adrenaline laat het hart sneller kloppen
3. adrenaline zorgt ervoor dat glucose wordt opgeslagen als glycogeen.
4. door adrenaline ga je langzamer ademen
5. door adrenaline kun je snel reageren.

Welk hormoon produceren de eilandjes van Langerhans als het glucosegehalte van het bloed hoger wordt dan 0,1%?

1. adrenaline
2. glucagon
3. insuline

Wat is het gevolg van de hogere glucosegehalte van het bloed?

Het gevolg hiervan is dat er .................  glucose wordt omgezet in glycogeen. Daardoor gaat het bloed .................. glucose bevatten. Het glucosegehalte ...............

Als het glucosegehalte van het bloed lager wordt dan 0,1%, reageren de eilandjes van Langerhans hierop door veel .................  te produceren. Dit heeft tot gevolg dat er ....................  glycogeen wordt omgezet in glucose waardoor het bloed .................  glucose gaat bevatten. Het glucosegehalte ................. 

meer

stijgt

daalt

meer

minder

glucagon

insuline

meer

minder

stijgt

Lees de tekst hiernaast.

Leg uit dat insuline een hormoon is.

Leg uit hoe Rebecca zelf het glucosegehalte van haar bloed kan regelen.

Op een bepaald moment heeft Rebecca een verkeerde hoeveelheid insuline ingespoten. Zij gaat zich daardoor zwak en trillerig voelen. De klachten gaan over zodra ze een suikerklontje heeft gegeten.

Rebecca te veel of te weinig insuline ingespoten? Leg je antwoord uit.

Bij spanning neemt de adrenalineproductie toe. ‘Thrill seekers’ zijn mensen die altijd op zoek zijn naar spanning. Zij zoeken steeds gevaarlijke situaties op om een adrenalinekick te krijgen.

Leg uit waardoor ‘thrill seekers’ een kick krijgen van adrenaline.

In afbeelding is het verband tussen het glucosegehalte van het bloed in een beenslagader van een vrouw en de tijd weergegeven in een diagram. De vrouw levert in deze tijd geen grote inspanning. Op tijdstip 1 eet zij een paar boterhammen met aardbeien en suiker. Tot tijdstip 5 eet zij verder niets meer. Leg uit waardoor de stijging van het glucosegehalte van het bloed tussen tijdstip 1 en 2 wordt veroorzaakt.

Welk hormoon beïnvloedt tussen tijdstip 2 en 3 het glucosegehalte van het bloed? Leg je antwoord uit.

Welk hormoon beïnvloedt tussen tijdstip 3 en 4 het glucosegehalte van het bloed? Leg je antwoord uit

biologiepagina.nl