4.1 Verhoudingsformules van zouten

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

4.1 Verhoudingsformules van zouten

Zouten

• Combinatie van metaal- en niet-metaalatoom.
• Wordt gevormd doordat metaalatoom elektron(en) weggeeft aan niet-metaalatoom.
  
• Hierdoor worden geladen deeltjes gevormd: ionen.

Ionen

• Neutraal atoom heeft gelijk aantal protonen (+) en elektronen (-).
• Ion heeft afwijkend aantal elektronen, waardoor een geladen deeltje ontstaat.
• Metaalatomen vormen positief geladen ionen, doordat ze elektronen weggeven, bijv. Na⁺ en Ca²⁺.
• Niet-metaalatomen vormen negatieve ionen, bijv. Cl^- en O^2-.
• Ladingen te vinden in Binas tabel 40A, soms te voorspellen met elektronenconfiguratie.

Verhoudingsformules

• De formule van een zout wordt de verhoudingsformule genoemd (dus geen molecuulformule!).
  
• Deze formule geeft de verhouding weer tussen de ionen.
  
• De lading van de ionen bepaald de verhouding: een zout heeft geen netto lading (evenveel + als - lading).
  
• Ladingen kun je vinden in Binas 40A.

Voorbeeld 1: keukenzout

• Keukenzout is de triviale naam voor de rationele (=chemische) naam van natriumchloride (Binas 66A).
• Bestaat uit natriumionen en chloride-ionen.
• Na+ en Cl- (Binas 40A)
• Netto lading 0, dus van beide 1 nodig. 
• Verhoudingsformule = NaCl

Voorbeeld 2: koper(I)sulfide

• Koper(I)ionen en sulfide-ionen.
• Cu+ en S2- (Binas 40A)
• Netto lading 0, dus 2 Cu+ nodig en 1 S2-
• Verhoudingsformule = Cu2S

Koperionen kunnen 1+ en 2+ zijn. Het Romeinse cijfer geeft de lading aan, zodat je weet welk ion aanwezig is.

Voorbeeld 3: aluminiumoxide

• Aluminiumionen en oxide-ionen.
• Al3+ en O2- (Binas 40A)
• Netto lading 0, dus 2 Al3+ (6+ totaal) nodig en 3 O2- (6- totaal)
• Verhoudingsformule = Al2O3

Wat is de verhoudingsformule van kaliumfluoride?

1. KF
2. K​2​​F
3. KF​2​​
4. K​2​​F​2​​

Wat is de verhoudingsformule van magnesiumchloride?

1. MgCl
2. Mg​2​​Cl
3. MgCl​2​​
4. Mg​2​​Cl​2​​

Naamgeving zouten

• Eerste ion krijgt naam van atoomsoort.
• Als metaal-ion verschillende ladingen kan hebben, geef je erachter met Romeinse cijfers aan welk ion wordt bedoeld.
• Als het metaal-ion altijd dezelfde lading heeft, gebruik je geen Romeins cijfer.
• Tweede ion krijgt uitgang -ide.
• Bijv. natriumchloride of ijzer(II)chloride

Voorbeeld 1

• Gegeven verhoudingsformule: K2O
• In Binas 40A beide ionen opzoeken: K+ en O2-
• Kaliumion is altijd 1+, dus geen Romeins cijfer nodig.
• De naam is dus kaliumoxide.

Voorbeeld 2

• Gegeven verhoudingsformule: Hg2O
• In Binas 40A beide ionen opzoeken: Hg+ of Hg2+ en O2-
• In de verhoudingsformule staan 2 kwikionen en 1 oxide-ion.
• 1 Oxide-ion = 2-, dus moet er 2+ zijn (netto lading = 0).
• 2 x Hg+ = 2+
• De naam is dus kwik(I)oxide.

Wat is de naam van ?

Na​2​​O

1. Natriumoxide
2. Dinatriumoxide
3. Natriumzuurstof
4. Natrium(II)oxide

Wat is de naam van CuO

1. Koperoxide
2. Koper(I)oxide
3. Koper(II)oxide
4. Koper(III)oxide

Wat is de naam van ?

NO​2​​

1. Stikstofoxide
2. Stikstof(I)oxide
3. Stikstof(II)oxide
4. Stikstofdioxide

Samengestelde ionen

• De ionen die bestaan uit slechts 1 atoomsoort, noem je enkelvoudige ionen, bijv. Na+ of O2-.
• Ladingen vind je in Binas 40A.
• De ionen die bestaan uit meer dan 1 atoomsoort, noem je samengestelde ionen, bijv. NH4+ of CO32-.
• Formules vind je in Binas 66B.
• !! Het hydroxide-ion moet je uit je hoofd leren: OH-.

Voorbeeld 1: calciumcarbonaat

• Bestaat uit calciumionen en carbonaat-ionen.
• Ca2+ en CO32- (Binas 40A/66B)
• Netto lading 0, dus van beide 1 nodig. 
• Verhoudingsformule = CaCO3

Voorbeeld 2: calciumhydroxide

• Bestaat uit calciumionen en hydroxide-ionen.
• Ca2+ en OH- (Binas 40A, OH- zelf leren)
• Netto lading 0, dus 1 Ca2+ nodig en 2 OH-. 
• Verhoudingsformule = Ca(OH)2
• Haakjes zijn nodig, omdat je zowel de O als de H 2x wilt.

Wat is de verhoudingsformule van natriumsulfaat?

1. Na​2​​S
2. Na​2​​SO​4​​
3. Na​2​​SO​3​​
4. NaSO​3​​

Ionen met zwavel

• Sulfide-ion : S2-
• Sulfaat-ion : SO42-
• Sulfiet-ion : SO32-

Wat is de verhoudingsformule van ammoniumfosfaat?

1. NH​4​​PO​4​​
2. (NH​4​​)​3​​PO​4​​
3. NH​4​​(PO​4​​)​3​​
4. PO​4​​(NH​4​​)​3​​

Wat is de naam van ?

CuCrO​4​​

1. Koperchromaat
2. Koperdichromaat
3. Koper(I)chromaat
4. Koper(II)chromaat

Dubbelzouten

• Een 'normaal' zout bestaat uit 1 positief en 1 negatief ion.
• Sommige zouten bestaan uit meer dan 1 positief en 1 negatief ion, de zogenaamde dubbelzouten. 
• Bijvoorbeeld kobaltblauw: CoAl2O4
• De lading van de kobaltionen kun je afleiden.
• 2 Al3+ = 6+ en 4 O2- = 8-, dus moet 1 Co 2+ zijn (netto lading 0)

Wat is de lading van de koperionen in azuriet?

1. Cu​+​​
2. Cu​2+​​
3. Cu​3+​​
4. Cu is ongeladen

Uitleg quizvraag

• 2x CO₃^2- = 4-
• 2x OH^- = 2-
• Totaal 6-, dus moet er ook 6+ zijn
• 3x Cu²⁺ = 6+