3.3 Verhoudingsformules van zouten

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

3.3 Verhoudingsformules van zouten

Deze les

• Herhalen voorkennis zouten
• Maken 3.1 vragen 15+16
  
• Uitleg samengestelde ionen
• Maken 3.3 vragen 26, 27, (28), 31, (34)
• Uitleg dubbelzouten
• Maken 3.3 vraag 35+36

Zouten

• Combinatie van metaal- en niet-metaalatoom.
• Wordt gevormd doordat metaalatoom elektron(en) weggeeft aan niet-metaalatoom.
  
• Hierdoor worden geladen deeltjes gevormd: ionen.

Ionen

• Neutraal atoom heeft gelijk aantal protonen (+) en elektronen (-).
• Ion heeft afwijkend aantal elektronen, waardoor een geladen deeltje ontstaat.
• Metaalatomen vormen positief geladen ionen, doordat ze elektronen weggeven, bijv. Na⁺ en Ca²⁺.
• Niet-metaalatomen vormen negatieve ionen, bijv. Cl^- en O^2-.
• Ladingen te vinden in Binas tabel 40A, soms te voorspellen met elektronenconfiguratie.

Verhoudingsformules

• De formule van een zout wordt de verhoudingsformule genoemd (dus geen molecuulformule!).
  
• Deze formule geeft de verhouding weer tussen de ionen.
  
• De lading van de ionen bepaald de verhouding: een zout heeft geen netto lading (evenveel + als - lading).
  
• Ladingen kun je vinden in Binas 40A.

Voorbeeld 1: keukenzout

• Keukenzout is de triviale naam voor de rationele (=chemische) naam van natriumchloride (Binas 66A).
• Bestaat uit natriumionen en chloride-ionen.
• Na+ en Cl- (Binas 40A)
• Netto lading 0, dus van beide 1 nodig. 
• Verhoudingsformule = NaCl

Voorbeeld 2: koper(I)sulfide

• Koper(I)ionen en sulfide-ionen.
• Cu+ en S2- (Binas 40A)
• Netto lading 0, dus 2 Cu+ nodig en 1 S2-
• Verhoudingsformule = Cu2S

Koperionen kunnen 1+ en 2+ zijn. Het Romeinse cijfer geeft de lading aan, zodat je weet welk ion aanwezig is.

Voorbeeld 3: aluminiumoxide

• Aluminiumionen en oxide-ionen.
• Al3+ en O2- (Binas 40A)
• Netto lading 0, dus 2 Al3+ (6+ totaal) nodig en 3 O2- (6- totaal)
• Verhoudingsformule = Al2O3

Wat is de verhoudingsformule van kaliumfluoride?

1. KF
2. K2F
3. KF2
4. K2F2

Wat is de verhoudingsformule van Magnesiumchloride?

1. MgCl
2. Mg2Cl
3. MgCl2
4. Mg2Cl2

Naamgeving zouten

• Eerste ion krijgt naam van atoomsoort.
• Als metaal-ion verschillende ladingen kan hebben, geef je erachter met Romeinse cijfers aan welk ion wordt bedoeld.
• Als het metaal-ion altijd dezelfde lading heeft, gebruik je geen Romeins cijfer.
• Tweede ion krijgt uitgang -ide.
• Bijv. natriumchloride of ijzer(II)chloride

Voorbeeld 1

• Gegeven verhoudingsformule: K2O
• In Binas 40A beide ionen opzoeken: K+ en O2-
• Kaliumion is altijd 1+, dus geen Romeins cijfer nodig.
• De naam is dus kaliumoxide.

Voorbeeld 2

• Gegeven verhoudingsformule: Hg2O
• In Binas 40A beide ionen opzoeken: Hg+ of Hg2+ en O2-
• In de verhoudingsformule staan 2 kwikionen en 1 oxide-ion.
• 1 Oxide-ion = 2-, dus moet er 2+ zijn (netto lading = 0).
• 2 x Hg+ = 2+
• De naam is dus kwik(I)oxide.

Wat is de naam van Na2O

1. Natriumoxide
2. Dinatriumoxide
3. Natriumzuurstof
4. Natrium(II)oxide

Wat is de naam van CuO

1. Koperoxide
2. Koper(I)oxide
3. Koper(II)oxide
4. Koper(III)oxide

Wat is de naam van NO2

1. Stikstofoxide
2. Stikstof(I)oxide
3. Stikstof(II)oxide
4. Stikstofdioxide

Even oefenen

Maken 3.1 vragen 15+16 

Samengestelde ionen

• De ionen die bestaan uit slechts 1 atoomsoort, noem je enkelvoudige ionen, bijv. Na+ of O2-.
• Ladingen vind je in Binas 40A.
• De ionen die bestaan uit meer dan 1 atoomsoort, noem je samengestelde ionen, bijv. NH4+ of CO32-.
• Formules vind je in Binas 66B.
• !! Het hydroxide-ion moet je uit je hoofd leren: OH-.

Voorbeeld 1: calciumcarbonaat

• Bestaat uit calciumionen en carbonaat-ionen.
• Ca2+ en CO32- (Binas 40A/66B)
• Netto lading 0, dus van beide 1 nodig. 
• Verhoudingsformule = CaCO3

Voorbeeld 2: calciumhydroxide

• Bestaat uit calciumionen en hydroxide-ionen.
• Ca2+ en OH- (Binas 40A, OH- zelf leren)
• Netto lading 0, dus 1 Ca2+ nodig en 2 OH-. 
• Verhoudingsformule = Ca(OH)2
• Haakjes zijn nodig, omdat je zowel de O als de H 2x wilt.

Wat is de verhoudingsformule van natriumsulfaat?

1. Na2S
2. Na2SO4
3. Na2SO3
4. NaSO3

Ionen met zwavel

• Sulfide-ion : S2-
• Sulfaat-ion : SO42-
• Sulfiet-ion : SO32-

Wat is de verhoudingsformule van ammoniumfosfaat?

1. NH4PO4
2. (NH4)3PO4
3. NH4(PO4)3
4. PO4(NH4)3

Wat is de naam van CuCrO4?

1. Koperchromaat
2. Koperdichromaat
3. Koper(I)chromaat
4. Koper(II)chromaat

Even oefenen

Maken 3.3 vragen 26 + 27 (evt. 28), 31, (evt. 34)

Dubbelzouten

• Een 'normaal' zout bestaat uit 1 positief en 1 negatief ion.
• Sommige zouten bestaan uit meer dan 1 positief en 1 negatief ion, de zogenaamde dubbelzouten. 
• Bijvoorbeeld kobaltblauw: CoAl2O4
• De lading van de kobaltionen kun je afleiden (Co⁺ of Co²⁺).
• 2 Al3+ = 6+ en 4 O2- = 8-, dus moet 1 Co 2+ zijn (netto lading 0)

Wat is de lading van de koperionen in azuriet?

1. Cu+
2. Cu2+
3. Cu3+
4. Cu is ongeladen

Uitleg quizvraag

• 2x CO₃^2- = 4-
• 2x OH^- = 2-
• Totaal 6-, dus moet er ook 6+ zijn
• 3x Cu²⁺ = 6+

Even oefenen

Maken 3.3 vragen 35+36