Romaanse en Gotische Kunst

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Cultuur van de Kerk

Romaanse en 

Gotische kunst

Muziek

Leerdoelen:

Je kunt uitleggen wat de Romaanse stijl is en wat de kenmerken zijn.

Je kunt uitleggen wat de Gotische stijl is en wat de kenmerken zijn.

Romaanse kerk

Wat zie je? welke kenmerken

Romaanse architectuur

Romaans is afkomstig van Romeins: dit soortbouwwerken leken in bouwwijze en stijl veel op de Romeinse bouwkunst

Romaanse architectuur

• Zware, massieve, gesloten bouw
• Gebruik van verschillende soorten gewelven

Tongewelf

Kruisgraatgewelf

vlakke houten plafonds

KASTELEN

Verdedigingsgebouw + basilica = Romaanse kerk

(Stadsmuur, kasteel)     (romeins)          1000-1250

Wat valt je op aan de Romaanse plattegrond? Kruisvorm.

Gotische architectuur

• Opkomst van nieuwe bouwprincipes zoals skeletbouw

- Steden groeien -> behoefte aan grote kerken.

- Stad wil rijkdom en macht laten zien -> kathedraal  geschikt.

- De bisschop wilde een kerk (cathedra = zetel van bisschop) 

die bij zijn status paste. 

kruisribgewelf

steunberen

luchtbogen

pijlers

Gotische architectuur

• Plattegrond

Gotische architectuur

• Gebruik van licht 

dankzij de skeletbouw kon abt Suger (van de abdijkerk St. Denis) hoger bouwen en hadden de muren geen dragende functie meer. De muren kon je vervangen door grote glas-in-loodramen. Het goddelijke werd gesymboliseerd door het licht; Goddelijk licht

'Schoonheid'

• Goddelijk openbaring dmv licht
• kleur (bijvoorbeeld blauwe plafonds met gouden sterren om te benadrukken dat een kathedraal een afspiegeling was van het 'hemelse Jeruzalem')
• geometrische ordening (te zien in traceerwerk én symmetrie in het gebouw)

Maaswerk, traceerwerk of tracering is de stenen versiering in geometrische patronen in het boogveld van gotische vensters en nissen

1

4

Apsis

koor

kooromgang

straalkapellen

vieringtoren

dwarsschip/transept

middenschip

zijbeuk

voorportaal

(narthex)

steunbeer, een gemetselde muurverzwaring om de zijwaartse druk van de kap en eventuele gewelven op te vangen

kruisribgewelf, een gewelf waarbij de kruising van de tongewelven met ribben zijn gemaakt. De ribben hebben een dragende functie.

lichtbeuk, door deze rij vensters valt het licht, dat het schip verlicht

triforium, de smalle gang die onderlangs de vensters van de lichtbeuk loopt / een arcade waarachter zich een loopruimte bevindt

arcade, een reeks van achtereenvolgende bogen die rusten op kolommen

luchtboog, een boog tussen muren en steunbeer om de horizontale krachten over te brengen

kapiteel, bekroning van een pijler

basement, voet van een zuil 

pijler, een steunpilaar

pinakel, spits toelopende, slanke, torenvormige bekroning, vooral bij de steunberen van luchtbogen dient de pinakel ter verzwaring (meer massa betekent beter steunen)

Muziek

Kerkmuziek

• Muziek die bewaard is gebleven uit de 11-14de eeuw is vooral kerkmuziek

• Vaste tijden van gebed in het klooster tijdens de gebedsdiensten (getijden)

• Vast rooster van Psalmen

Gregoriaanse bladmuziek, 14de eeuw

Waar of niet waar?

Liturgische gezangen moesten in de volkstaal worden gezongen.

1. waar
2. niet waar

Middeleeuwse muziek

• Stem van de mens is bedoelt om God te loven.
• Muziekinstrumenten uit den boze!
• Gezongen in het Latijn.

Gregoriaans

• Jaar 600: regels van Paus Gregorius de Grote voor gezang.
• eenstemmig gezongen melodielijn. 
• niet maat gebonden ritme.
• stijgende en dalende melodie.

In het gregoriaans werden er veel Psalmen gezongen. Wat is een Psalm?

1. Gregoriaans gedicht
2. Middeleeuwse klaagzang
3. Karolingische limerick
4. Religieuze liedvorm uit de Bijbel

Neumen

• Neumen: vroege versie muzieknotatie.
• door Guido van Arezzo 
• neumen geven stijgen & dalen melodie aan. 
• Daarna notenbalk met vier lijnen + vierkante noten. 

Neumen notatie

Opvolger: de Notenbalk

Noem op basis van het muziekfragment
vier kenmerken van Gregoriaanse muziek.

Beschrijf de voordelen van de muzieknotatie voor Gregoriaanse gezangen.

Hildegard von Bingen

• Hildegard van Bingen (1098-1179) 
• Stichtte een benedictijnenklooster in Duitsland. 
• Een van de eerste componisten waarvan we de naam kennen.
• Universeel geleerde (biologie, muziektheorie, erotiek, geneeskunde)

Schrijn met relikwieën van Hildegard von Bingen, Eibingen Duitsland.

Gregoriaans

• Eenstemmig.

• Meestal syllabisch: zingen van 1 noot per lettergreep.
  
• Voordeel: duidelijk verstaanbaar

Hildegard von Bingen

• Eenstemmig.

• Melismatisch: meerdere noten per lettergreep. Geeft woorden extra nadruk!
• Melodieën bewegen op en neem (symboliseert toenadering tussen hemelse God en aardse mens)