HS5: Werk voor de overheid paragraaf 5.1 t/m 5.6

• Economie
• Middelbare school
• vmbo g
• Leerjaar 3

HS5: Werk voor de overheid

5.1 hoogwater
Lesdoelen

1. Ik kan uitleggen wat de taken van de overheid zijn. 
2. Ik kan voorbeelden geven van deze taken.

Collectieve voorzieningen

• Voorziening van de overheid die deels of geheel wordt betaald door belastinggeld. 
  
  
• Voorbeelden? 

Collectieve voorzieningen

• Voorziening van de overheid die deels of geheel wordt betaald door belastinggeld. 
  
  
• Voorbeelden? 

De overheid

- Betaalt, onderhoudt, regelt het gebruik en let op de naleving van de regels van collectieve voorzieningen. 

Welke overheidsinstanties ken jij?

Overheidsinstanties: 

Wie regelt welke zaken waar? 

• het Rijk (nationaal)
• waterschappen (dijken en waterstanden)
• de provincie (regionaal)
• de gemeente (lokaal)

De gemeente

• Burgemeester en wethouders (B&W) beslissen over zaken. 
  
  
• Regels voor het gebruik van de ruimte leggen zij vast in een bestemmingsplan.

Als er een nieuw stadspark moet komen wie beslist dit dan?

1. de gemeente
2. de waterschappen
3. het Rijk
4. de provincie

Wetten en verordeningen? 

Overheidsregels:

• wetten om burgers te beschermen
• noodregels of verordeningen bij rampen bijvoorbeeld
• regels over gebruik van een gebied (bestemmingsplan)

Wat is het verschil tussen een wet en een verordening?

Welke taken heeft de overheid wat betreft collectieve voorzieningen?

Welke overheidsinstanties ken je?

Geef voorbeelden van overheidsregels

Maken: 

- Alle opdrachten van 5.1 op pagina 8 tot 12

- Online alle opdrachten

- Maak als je klaar bent de test jezelf op de laptop of vraag toestemming om op je mobiel te werken. 

HS5: Werk voor de overheid

5.2 Particulier en collectief
Lesdoelen

1. Ik kan uitleggen wat er bedoeld wordt met de collectieve sector.   
   
2. Ik kan uitleggen wat er bedoeld wordt met de particuliere sector. 
3. Ik kan voorbeelden benoemen van de collectieve sector.
4. Ik kan voorbeelden benoemen van de particuliere sector.

Herhaling 5.1

1. Geef een voorbeeld van een collectieve voorziening.
2. Wat voor taken heeft de overheid wat betreft collectieve voorzieningen? 
3. Welke overheidsinstantie regelt wat waar?
4. Geef voorbeelden van wetten en verordeningen.

De collectieve sector

• Zorgt voor productie van de overheid. (bedrijven en instellingen die door de overheid worden beheerd of gesubsidieerd)
  
  
• Sociale zekerheid (uitkeringen voor zieken en werklozen)
  
  
• Bij sociale zekerheid wordt het solidariteitsbeginsel toegepast (mensen met inkomen helpen mensen zonder inkomen)

De collectieve sector

• wordt betaald door belastinggeld en sociale premies.
  
  
• In de collectieve sector werken ambtenaren, medewerkers van instellingen voor sociale zekerheid en werknemers van gesubsidieerde instellingen. 
  
  
• Hoe zit dat met docenten?

Noem een voorbeeld van een bedrijf of instelling in de collectieve sector.

De particuliere sector

• Alle bedrijven in handen van burgers (prive).
  
  
• Mogen zelf weten wat ze produceren.
  
  
• Moeten bestaan van hun verkoopopbrengsten.
  
  

De overheid

• Is klant van bedrijven in de particuliere sector. 
  
  
• Zorgt voor infrastructuur. (Waarom is dat belangrijk?)
  
  
• Legt regels op aan de particuliere sector. (bijv. het verbieden van kartelvorming of het vergoeden van aangebrachte schade)

Privatisering en nationalisering

• Van collectieve sector naar private sector noemen we privatisering.
  
  
• Van private sector naar collectieve sector noemen we nationalisatie.  

Noem verschillen tussen de collectieve en particuliere sector.

Wat vind jij van het privatiseren van de zorg of het onderwijs?

Maken: 

- Alle opdrachten van 5.2 op pagina 12 tot en met 15.

- Of online alle opdrachten.

- Maak als je klaar bent de test jezelf op de laptop of vraag toestemming om op je mobiel te werken. 

HS5: Werk voor de overheid

5.3 Ministers en hun uitgaven
Lesdoelen

1. Ik kan uitleggen waaraan de overheid geld uitgeeft. 

Herhaling 5.2

1. Geef voorbeelden van de collectieve sector (wie werkt er, wie betaalt en wat voor bedrijven)?
   
   
2. Geef een voorbeeld van de particuliere sector.
   
   
3. Wat is het verschil tussen privatiseren en nationalisatie? 

De regering: 

• Bestaat uit ministers (bijv. minister van defensie)
  
  
• Elk jaar stellen zij de rijksbegroting (miljoenennota = samenvatting) samen. 
  
  
• Elk jaar krijgen ministers een budget voor bepaalde uitgaven.
  
  
• Zij verdedigen dit budget in de Tweede Kamer. 

Miljoenennota 2022

• Er is sprake van een begrotingstekort (meer uitgaves dan inkomsten).
  
  
• De overheid moet dan geld lenen en er ontstaat staatsschuld hierdoor moet de overheid rentes en aflossingen betalen. 

Ministers kunnen:

• Activiteiten stimuleren met subsidies.
  
  
• Activiteiten afremmen met heffingen.

Maken: 

- Alle opdrachten van 5.3 op pagina 16 tot en met 19.

- Of online alle opdrachten.

- Maak als je klaar bent de test jezelf op de laptop of vraag toestemming om op je mobiel te werken. 

HS5: Werk voor de overheid

5.4 Sociale zekerheid
Lesdoelen

1. Ik kan uitleggen wat sociale zekerheid is. 
   
2. Ik kan uitleggen hoe de sociale zekerheid is geregeld bij ziekte.
3. Ik kan uitleggen hoe de sociale zekerheid is geregeld bij werkloosheid.

Herhaling 5.3

1. Hoe noemen we de samenvatting van de rijksbegroting? 
2. Wat staat daar op? 
3. Wanneer ontstaat er staatschuld?
4. Waarom gebruikt de overheid subsidies?
5. Waarom gebruikt de overheid heffingen?

Sociale zekerheid

Waarom? 

1. Bestaanszekerheid voor iedereen. 
   
   
2. Minder grote inkomensverschillen. 

Sociale wetten gelden voor:

• Een doelgroep (AOW voor gepensioneerden).
  
  
• Een periode (bijv. 3 maanden).

Volksverzekeringen en werknemersverzekeringen. 

• Volksverzekering is voor alle inwoners van Nederland.
  
  
• Werknemersverzekering is voor alle werkende Nederlanders. 

Sociale wetten regelen: 

• De vergoeding van kosten (Bijv. medische kosten).
  
  
• Het opvangen van verlies aan inkomsten (Bij. de WIA bij arbeidsongeschiktheid en de WW bij werkeloosheid).

Wie betaalt dit allemaal? 

• Sociale verzekeringen worden betaald uit sociale premies (bij. AOW). 
   
• Sociale voorzieningen worden betaald uit belastingopbrengsten. (bijv. bijstand)

Waarom is er in Nederland sociale zekerheid?

Waar gelden sociale wetten voor?

Wat is het verschil tussen volksverzekeringen en werknemersverzekeringen?

Maken: 

1. Alle opdrachten online of in jouw boek. 
2. Sluit af met de test jezelf.
3. Controleer of je tot nu toe alles afhebt (test jezelf 5.1 tot 5.4)