H5. Werk voor de overheid

• Economie
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

§5.1 Hoogwater

Deze les leer je:

- Dat de overheid verantwoordelijk is voor de collectieve voorzieningen

- Welke overheidsinstanties er zijn

De overheid:

• betaalt de collectieve voorzieningen;

• onderhoudt de collectieve voorzieningen;

• regelt het gebruik van de collectieve voorzieningen;

• let op de naleving van de regels.

Uiteindelijk betalen de burgers het via belastingen

Overheidsinstanties zijn:

• waterschappen (gaan over de waterstand en de dijken);

• gemeenten (regelen lokale zaken: fietspaden etc…);

• provincies (vervoer, natuurgebieden, wegen);

• het Rijk (regelt zaken van het hele land: wetten, regels etc…).

Welke 4 overheidsinstanties zijn er?
Benoem er minimaal 2

• waterschappen

• gemeenten

• provincies

• het Rijk

§5.2 Particulier en collectief

Deze les leer je:

- Wat de collectieve sector is

- Wat het solidariteitsbeginsel is

- Wat de particuliere sector is

De collectieve sector

Instellingen die voornamelijk door de overheid worden betaald.

Hoe komt de overheid aan zijn geld?

Belastinggeld

Sociale premies

Al werk je voor de overheid, dan ben je ambtenaar.

Solidariteitsbeginsel

Het solidariteitsbeginsel betekent dat iedereen een deel van zijn inkomen moet afstaan voor de mensen die zelf geen inkomen kunnen verdienen.

Bij werknemers worden de premies voor de sociale verzekeringen ingehouden op het brutoloon.

Particuliere sector

De particuliere sector bestaat uit bedrijven.

Bedrijven in de particuliere sector streven naar winst.

De bedrijven die geen winst maken gaan failliet

Geef één voorbeeld van
de collectieve sector

Geef één voorbeeld van
de particuliere sector

§5.3 Ministers en hun uitgaven

Deze les leer je:

- wat de miljoenennota is

- Het verschil tussen een begrotingstekort en een begrotingsoverschot

In de regering zitten ministers. Elke minister moet met een eigen budget zijn taken uitvoeren.

De ministers doen voorstellen voor hun budgetten voor het volgende jaar. Die voorstellen staan in de rijksbegroting.

Een samenvatting daarvan is de miljoenennota die op Prinsjesdag wordt gepresenteerd. De derde dinsdag in September.

De uitgaven van het Rijk zijn bijna elk jaar hoger dan de inkomsten: er is dan een begrotingstekort. Daarom moet de overheid geld lenen en is er een staatsschuld ontstaan.

Een staatsschuld

een begrotingstekort = toename staatsschuld

een begrotingsoverschot = afname staatschuld

https://www.destaatsschuldmeter.nl/

Eindvragen!

Wat staat er in de miljoenennota?

Wat is het verschil tussen een begrotingsoverschot en een begrotingstekort?

§5.4 sociale zekerheid

Deze les leer je:

- Wat volksverzekeringen zijn

- Wat werknemersverzekeringen zijn

Volksverzekeringen

Wulbz: Wet uitbetaling loon bij ziekte

ZVW (Zorgverzekeringswet): Iedereen is verplicht zich te verzekeren tegen ziektekosten.

WLZ: Wet langdurige zorg.

AOW: Algemene ouderdomswet. Uitkering vanaf pensioenleeftijd.

ANW: Algemene nabestaandenwet. Uitkering bij overlijden partner.

Werknemersverzekeringen

WW: Werkloosheidswet. Je krijgt een uitkering bij werkloosheid.

WIA: Wet inkomen en arbeid naar vermogen. Je krijgt een uitkering als je niet meer kan werken of voor een deel arbeidsongeschikt bent.

Extra

Bijstand: Als je geen recht hebt op een andere uitkering, dan krijg je bijstand. Je mag niet veel spaargeld hebben om dit te ontvangen. Dit staat allemaal in de participatiewet.

Wat houdt de ANW in?

Wat is een WW?

Wat is een bijstand?

Wat houdt de WULBZ in?

§5.5 sociale zekerheid voor jongeren

Deze les leer je:

- Dat de overheid ouders financieel helpt

- Wanneer je recht hebt op een uitkering

Sociale zekerheid voor jongeren

- Ouders hebben de plicht om voor hun kinderen te zorgen tot ze 21 jaar zijn. De overheid helpt daarbij. Zo krijgen ouders van kinderen tot 18 jaar kinderbijslag (AKW). Ook krijgen ouders toeslagen voor kinderopvang.

- Ben je 18 of ouder moet je een zorgverzekering afsluiten.

- Je krijgt studiefinanciering en een OV-chipkaart als je op het MBO zit.

- Werkloze jongeren vanaf 21 jaar kunnen bijstand krijgen als ze niet werken. Heeft je partner een inkomen heb je geen recht op bijstand.

- Als je op jonge leeftijd volledig arbeidsongeschikt bent krijg je een Wajong-uitkering.

- De mensen die werken worden ook wel de actieven genoemd, de mensen die niet werken de niet-actieven.

 

Eindvragen

Wie krijgen er kinderbijslag en waarom?

Wat krijg je van de overheid als je een MBO-studie doet?

Als je volledig arbeidsongeschikt bent krijg je een ...... uitkering.

§5.6 Bruto en netto

Deze les leer je:

- Het verschil tussen bruto en nettoloon

- Welke belastingen je betaalt als je een eigen bedrijf hebt

Bruto- en nettoloon

• Brutoloon = afgesproken loon met werkgever 
• Nettoloon = brutoloon - (loonbelasting + sociale premies)

• TIP: BRUTOLOON IS ALTIJD HOGER DAN NETTOLOON

€ ............

€ 400,-

€ 1200,-

€ 3000,-

Brutoloon

Nettoloon = brutoloon - (loonbelasting + sociale premies)

Loonheffing: Het grootste en belangrijkste bedrag wat de werkgever inhoudt op je brutoloon. Dit bedrag gaat naar de Belastingdienst. Directe belasting

Progressieve belastingheffing: Hoe meer je verdient, des te meer belasting (loonheffing) je betaalt.

Heb je een eigen bedrijf dan betaal je geen loonheffing maar inkomstenbelasting en premies volksverzekeringen over je nettowinst.

Gaan loonbelasting en sociale premies van je bruto of nettoloon af?

1. Brutoloon
2. Nettoloon

Is je bruto of je nettoloon hoger?

1. Brutoloon
2. Nettoloon

Wat is progressieve belastingheffing?

1. Hoe meer je verdient, des te meer belasting (loonheffing) je betaalt.
2. Hoe minder je verdient, des te meer belasting (loonheffing) je betaalt.

Heb je een eigen bedrijf dan betaal je?

1. Loonheffing en sociale premies
2. inkomstenbelasting en premies volksverzekeringen