1.3 Sociale wetten en kiesrecht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

§1.3 Sociale wetten en kiesrecht

Staatsinrichting van Nederland 1848 - Nu

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

A

Oorzaken van de nieuwe grondwet

Leerdoel:

Je kunt beschrijven hoe sociale wetten werden ingevoerd en hoe het kiesrecht werd uitgebreid.

Begrippen: 

caoutchouc-artikel

B

De grondwet van 1848

Leerdoel:

Je kunt uitleggen waarvoor feministen streden tijdens de eerste feministische golf

Begrippen:

feminisme

eerste feministische golf

vrouwenkiesrecht

C

De Luxemburgse kwestie

Leerdoel:

Je kunt uitleggen door welke veranderingen in 1917 en 1919 Nederland een echte democratie werd.

Begrippen:

Pacificatie van 1917

financiële gelijkstelling van openbaar en bijzonder onderwijs

evenredige vertegenwoordiging

Herhaling

Stroming	Partijnaam	Personen	Opgericht
Protestanten	Antirevolutionaire partij (ARP)	Abraham Kuypers	1879
Liberalen	Liberale Unie	nvt	1885
Socialisten (sociaal-democraten)	Sociaal-democratische arbeiders partij (SDAP)	Pieter Jelles Troelstra	1894
Rooms-Katholieken	Rooms-Katholieke Staatspartij (RKSP)	Herman Schaepman	1926

In 1887 werd de grondwet gewijzigd: het censuskiesrecht werd afgeschaft.

Het nieuwe artikel gaf aan alle mannen met ‘kentekenen van geschiktheid en maatschappelijke welstand’ kiesrecht.

Het nieuwe artikel kreeg de bijnaam caoutchouc-artikel. (caoutchouc is Frans voor rubber)

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

A

DeBoze burgers

Nieuwe wetten

Na 1887 werd stukje bij beetje ook kiesrecht gegeven aan mannen die een bepaald bedrag aan huur betaalden of een bepaalde opleiding hadden gedaan. 

De eisen aan het kiesrecht konden dus als het ware worden uitgerekt, net als rubber

Sociale wetten

wetten die de leef- en arbeidsomstandigheden verbeteren.

Dit is vooral belangrijk voor de arme arbeiders.

Langzaam verbetering

Eerste sociale wetten vanaf 1874: Kinderwetje van Van Houten
1889: Arbeidswet (kinderen tot 16 + vrouwen mogen niet langer langer dan 11 uur werken.
1901:

Ongevallenwet: Recht op uitkering als je door een ongeval in de fabriek niet meer kon werken

Woningwet: Woningen moeten aan bepaalde voorschriften voldoen o.a. wc en ramen.

1917: Algemeen Kiesrecht voor mannen

1919: Algemeen kiesrecht voor vrouwen + Ouderdomswet 

1930: ziektewet

Districtenstelsel

Nederland verdeeld in 150 districten.

Of evenredige verdeling?

§1.3 Sociale wetten en kiesrecht

B: Rechten voor vrouwen 

19e eeuwse beeld van de vrouw:

• Rijke vrouw verzorgt thuis het gezin. 
• Arme vrouw werkte, maar verdiende minder dan de man
• Getrouwde vrouwen mochten niet zonder toestemming man geld uitgeven
• Vrouwen mochten niet doorleren
• Vrouwen mochten bepaalde beroepen niet uitoefenen

Leerdoel:

Je kan uitleggen waarvoor feministen streden tijdens de eerste feministische golf.

Begrippen:

feminisme

eerste feministische golf

vrouwenkiesrecht

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

Deze positie van de vrouw zorgde voor de opkomst van het feminisme. Feministen strijden voor gelijke rechten en kansen voor vrouwen (vrouwenemancipatie)

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

Wilhelmina Drucker en Aletta Jacobs waren bekende feministen.

Zij hoorden bij de eerste feministische golf

• In 1889 richtte Drucker de VVV (Vrije Vrouwen Vereeniging) op. Deze vereniging wilde dat mannen en vrouwen voor de wet gelijk zouden worden.
• Later richtten Drucker en Jacobs samen de VvVK op (Vereeniging voor Vrouwen Kiesrecht)
• De eerste feministen kwamen ook op voor toelating tot hoger onderwijs

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

De meningen over het vrouwenkiesrecht (het recht van vrouwen om te stemmen en GEKOZEN te worden) verschilden:

• Socialisten steunden het, maar algemeen mannenkiesrecht vonden zij belangrijker: de arbeider gaat voor de vrouw
• De confessionelen vonden het maar niets: politiek was iets voor het gezinshoofd (de man)
• Liberalen waren verdeeld: de meesten wilden kiesrecht voor vrouwen

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

B

DeBoze burgers

Rechten voor vrouwen

§1.3 Sociale wetten en kiesrecht

C: Algemeen kiesrecht

1917:

• deel liberalen wilden algemeen kiesrecht
• liberalen, socialisten, confessionelen besloten om voor elkaars wensen te stemmen.
• de grondwet werd met tweederde meerderheid aangenomen
• Dit wordt de pacificatie van 1917 genoemd (pacificatie betekent vrede)

Leerdoel:

Je kan uitleggen door welke veranderingen in 1917 en 1919 Nederland een echte democratie werd.

Begrippen:

pacificatie van 1917

evenredige vertegenwoordiging

parlementaire democratie

financiële gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

C

DeBoze burgers

Algemeen kiesrecht

Veranderingen grondwet 1917:

• Algemeen mannenkiesrecht
• Financiële gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs
• evenredige vertegenwoordiging

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

C

DeBoze burgers

Algemeen kiesrecht

Algemeen mannenkiesrecht

Alle mannen die ouder waren dan 23 jaar mochten stemmen.

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

C

DeBoze burgers

Algemeen kiesrecht

Financiële gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs

• Overheid betaald nu ook het bijzonder onderwijs. 
• Einde schoolstrijd

Evenredige vertegenwoordiging

• Districtenstelsel wordt vervangen door stelsel van evenredige vertegenwoordiging.
• Aantal procent stemmen = aantal procent zetels in de kamer
• Nu konden kleine partijen ook een zetel krijgen. Dit heeft als nadeel dat samenwerken soms erg lastig is. 

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

C

DeBoze burgers

Algemeen kiesrecht

1917: vrouwen passief kiesrecht. Vrouwen waren wel verkiesbaar, maar mochten niet stemmen.

1919: actief kiesrecht voor vrouwen

Vanaf dit moment is Nederland een parlementaire democratie

§1.3

Sociale wetten en kiesrecht

C

DeBoze burgers

Algemeen kiesrecht