4.4 Evolutie in populaties

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

4.4 Evolutie in populaties

Leerdoelen

Je kunt uitleggen hoe allelen in een populatie overerven.

Belangrijke termen:

-Genenpool

-Allelfrequentie 

-Constante allelfrequenties

-Veranderende allelfrequenties

-Seksuele selectie

4.4 Evolutie in populaties

Soort en Populatie

Organismen die veel op elkaar lijken, hoeven niet tot dezelfde soort te behoren.

Soort; organismen die samen vruchtbare nakomelingen krijgen

Populatie; een groep organismen van dezelfde soort in een gebied

Belangrijke definities 

• Populatie = Alle individuen van een soort die in een bepaald gebied leven en onderling voortplanten
  
  
• Genenpool is een verzameling van alle genen in een populatie 
  
  
• Allelfrequentie is hoe vaak een bepaald allel in een populatie voorkomt
  
  

Sommige allelfrequenties zijn stabiel (bloedgroepen bij mensen).

Echter, veel allelfrequenties worden beïnvloed door gebeurtenissen. 

allelfrequentie is een waarde tussen 0 en 1.

Allelfrequenties

Constante allelfrequentie

HARDY-WEINBERG

Een aantal aannames:

-willekeurig paring

-oneindig grote populatie

-geen mutatie of selectie

Constante Allelfrequenties

• geen selectiedruk
• allelen worden
  willekeurig doorgegeven
• Hoe vaker een allel voorkomt in een populatie, hoe groter de kans is dat dit allel wordt doorgegeven
• Hardy - Weinberg regel

Veranderende Allelfrequenties

• mutatie die voordelig is
• wel selectiedruk
• Seksuele selectie;  bepaalde eigenschappen beïnvloeden de voortplantingskans.

Stel dat....

- Populaties volledig gescheiden zijn 

- Ze groot genoeg zijn 

- Er geen evolutie optreedt
- Allelen hebben dus geen specifiek voordeel

Dan blijkt dat de allelfrequenties
in populaties constant blijven 

(voorbeeld bij mensen is oogkleur of bloedgroep)

Veel allelfrequenties worden beïnvloed door gebeurtenissen. 

Specifieke richting -> evolutie 

Door toeval -> genetic drift

Veranderende allelfrequenties

Evolutie - mutaties

• Mutaties zorgen voor nieuwe allelen  (varianten van genen). 
• Vooral als deze dominant zijn zal snel worden geselecteerd op het  positieve/nadelige effect. 

Waarom bij vooral bij dominante allelen? 

Seksuele selectie

Als een eigenschap voordeel oplevert voor de overlevingskans, zorgt natuurlijke selectie door meer voortplantingssucces/fitness

In sommige gevallen levert een eigenschap alleen voordeel op voor de voortplantingskans* dan spreken we van seksuele selectie

Mannetjespauw:
Zo opvallen verhoogt niet de overlevingskans,
maar wel de voortplantingskans > seksuele selectie

Evolutie

op verschillende niveaus

 Micro-   
binnen soort (bijv. berkenspanner)

Macro- 

onstaan nieuwe soorten 

Co-

Als organismen met elkaar mee evolueren. Bijv. giftigheid bij planten en tolerantie bij rupsen. 

Veel allelfrequenties worden beïnvloed door gebeurtenissen. 

Specifieke richting -> evolutie 

Door toeval -> genetic drift

Veranderende allelfrequenties

Genetic drift - puur toevalsproces

• Afzondering van een kleine subpopulatie die genetisch verschilt ten opzichte van de oorspronkelijke populatie
  
  Twee vormen:
• Flessenhals /bottleneck effect
• Stichtereffect / founder effect 

Stichtereffect / Founder effect

Kleine groep emigreert en er is alleen genenuitwisseling binnen de gemeenschap

 Flessenhalseffect / bottleneck effect

Een deel van de van populatie sterft uit door bijv. een natuurramp

Maak opdrachten bij BS 4.4. 

45, 48, 50, 51, 53

Opdrachten bij Evolutie van de mens in de moderne tijd

4.4 Evolutie in populaties