Hoofdstuk 4 vanuit huis

• Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Hoofdstuk 4: Nieuwe stoffen maken

Zelfstandig werken vanuit huis

Verhitten van stoffen

Bij verwarmen van stoffen kunnen verschillende dingen gebeuren:

• De stof verandert van fase
• De stof ontleedt (1 begin stof met meerdere reactieproducten)
• De stof verbrandt (reactie met zuurstof)

Van deze gebeurtenissen kun je een reactieschema opstellen.

Ontledingen

Bij het ontleden van een stof begin je met 1 stof, daar komen meerdere reactieproducten uit.

Er zijn 3 soorten ontledingsreacties die je moet kennen:

• Thermolyse: Ontleden onder invloed van warmte
• Fotolyse: Ontleden onder invloed van licht
• Elektrolyse: Ontleden onder invloed van elektriciteit

Atomen

Alles om ons heen is opgebouwd uit moleculen. Die moleculen (ook wel verbindingen) zijn op hun beurt weer opgebouwd uit atomen (ook wel elementen), een soort bouwstenen. Elke atoomsoort heeft zijn eigen afkorting. De afkortingen die je moet kennen staan op blz 83 van je tekstboek. Alle atomen staan, gesorteerd op hun eigenschappen, in het Periodiek systeem van de elementen.

Checken of je de atoomsymbolen al kent? Klik dan hier.

Scheiden en ontleden

Alle stoffen om je heen kun je verdelen in zuivere stoffen en mengsels. Een mengsel kun je scheiden in verschillende zuivere stoffen, bijvoorbeeld door filtreren of destilleren.

Zuivere stoffen kunnen bestaan uit verbindingen (ook wel ontleedbare stoffen) of uit atomen (ook wel niet-ontleedbare 

stoffen). Je kunt een verbinding weer ontleden. 

Zie ook het schema:

Molecuulformules

De molecuulformule van water ken je, dat is namelijk              .

Dat betekent dat elk molecuul water bestaat uit 2 atomen H (waterstof) en 1 atoom O (zuurstof). Als er geen index (getal) achter staat, dan betekent dat het getal 1. 

H​2​​O

Namen van moleculen (1)

Andersom kun je ook werken met een systematische naam, uit die naam kun je altijd de formule afleiden. Een voorbeeld daarvan is koolstof-di-oxide,            . Daarin zit één atoom koolstof (C) en 2 atomen zuurstof (O). Di betekent namelijk 2. Er is ook een telwoord voor 1, namelijk mono. Deze gebruik je alleen bij een tweede atoom, bij het eerste atoom hoeft dit niet. Dit zie je bijvoorbeeld terug bij de stof           , koolstof-mono-oxide.

Let op: Het telwoord staat in de naam voor het atoom, maar in de formule als getal achter het atoom.

CO​2​​

CO

Namen van moleculen (2)

Nu je de namen van stoffen kunt opstellen, probeer eens de systematische naam van water te geven:

Van een aantal moleculen zal je de naam uit je hoofd moeten leren. Deze formules staan op blz 27(§3) van je boek. Daar staan een aantal opvallende stoffen tussen, namelijk stikstof, waterstof en zuurstof. Deze kunnen niet als los atoom voor komen, maar zitten altijd met 2 aan elkaar. Je kunt ze onthouden met het volgende ezelsbruggetje:

Claartje Fietst In Haar Onderbroek Naar Brabant

diwaterstofmono-oxide

Reactievergelijkingen (1)

• Nu we de molecuulformules iets beter begrijpen, kunnen we die gebruiken om chemische reacties op te schrijven. Daarvoor begin je altijd met een reactieschema. Bijvoorbeeld voor de ontleding van water:
• Water --> Waterstof + zuurstof
• Daarna vervangen we de woorden door formules:
•              -->           +   
• Je ziet nu dat we voor en na de pijl dezelfde soorten atomen hebben

H​2​​O

H​2​​

O​2​​

Reactievergelijkingen (2)

Een chemische reactie is dus een herverdeling van de atomen die in de stoffen zitten. Dat betekent dat er geen atomen verdwijnen of bij worden gehaald. We moeten er dus voor zorgen dat je voor en na de pijl van elke soort atomen hetzelfde aantal hebt. 

Je kunt de aantallen veranderen door van elke stof het aantal moleculen te veranderen. Je zet er dan een getal voor, dit noemen we de coëfficient. Je mag de formule van het  molecuul zelf nooit veranderen!

Reactievergelijkingen (3)

We waren gebleven bij deze reactie: 

Voor de pijl hebben we 2 waterstof-atomen. Na de pijl ook 2. Dit aantal klopt dus. 

Voor de pijl hebben we 1 zuurstofatoom, na de pijl hebben we er 2. Dit klopt niet. We zullen dus voor de pijl meer zuurstof moeten toevoegen:

                  -->             + 

Maar dat betekent dat we ook meer waterstofatomen krijgen. Nu hebben we er voor de pijl 4, en na de pijl 2. Dat moeten we na de pijl aanpassen:

                  -->                +

Nu hebben we van elke soort atomen voor en na de pijl evenveel. Dat hoeft niet te betekenen dat we net zoveel waterstof als zuurstof moeten hebben, dat is namelijk niet nodig.

2H​2​​O

H​2​​

O​2​​

2H​2​​O

2H​2​​

O​2​​

Reactievergelijkingen (4)

Probeer nu zelf eens of je dit ook kan. Pak een blaadje en schrijf de volgende reactie op (gebruik eventueel je boek als je de formules even niet meer weet. Maak daarna de aantallen atomen kloppend. Let op, ook nu mag je niet de molecuulformule van de stoffen veranderen!

Methaan wordt ontleedt, er ontstaat koolstof en waterstof.

Antwoord

Vind je het nog lastig?

Kijk dan het volgende filmpje, daar wordt het nog een keer uitgelegd:

Aan de slag!

Wil je liever oefenen met het kloppend maken van 

reactievergelijkingen? Dat kan! Je kunt daarvoor 

de vaardigheidstrainer gebruiken op de website 

van het boek:

Liever een andere oefening? Klik hier

Hoofdstuk 4 is klaar!

Maak dan nu de Test Jezelf, in je werkboek of digitaal