Examenvragen tijdvak 5 tm 7

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

In 1538 stierf de Maastrichtse geleerde Mattheus Herbenus. Zijn bibliotheek bevatte een kostbare uitgave van de Geographica van de Griekse historicus en geograaf Strabo (64 v.Chr.-23 na Chr.), een soort encyclopedie van de toen bekende wereld. De belangstelling van Herbenus past bij twee verschillende kenmerkende aspecten van zijn tijd. Toon dit aan!

Willem van Oranje koos in het begin van de Opstand geen partij in de godsdiensttwisten in de Nederlanden.
Noem een politiek doel dat hij daarmee kon bereiken en geef aan waardoor zijn opstelling aan dat doel kon bijdragen.

Uit het verslag van Walter Morgan is een van de oorzaken voor de Pacificatie van Gent af te leiden.
Leg uit: welk gevolg het optreden van het Spaanse leger heeft en waardoor dit later een van de oorzaken voor de Pacificatie van Gent werd.

Walter Morgan geeft hier een eenzijdig beeld van de inname van Mechelen. Licht dit toe door:
− met twee gegevens uit de bron aan te geven waaruit die eenzijdigheid blijkt en
− een verklaring te geven voor die eenzijdigheid.

Na 1588 kon het leger van de Republiek steden in het noorden en het oosten van de Nederlanden veroveren. Verklaar dit succes vanuit het militaire beleid van Filips II.

Dit schilderij van Isaac Massa door Frans Hals kan worden gebruikt om twee kanten van de bijzondere positie van de Republiek in de zeventiende eeuw te illustreren.
Leg dit uit, telkens met een verwijzing naar de bron.

De Franse filosoof en schrijver Voltaire (1694-1778) schreef in 1732: "Stervelingen zijn (allemaal) gelijk: niet de geboorte, alleen de deugd
maakt onderscheid tussen hen."
Leg uit of deze uitspraak past bij de idealen van de
democratisch- revolutionairen ruim een halve eeuw later.

In 1506 tekende Giovanni Contarini een wereldkaart waarop voor het eerst het continent Amerika was afgebeeld. De kaart werd hierna gedrukt. Leg uit dat de verspreiding van deze kaart bijdroeg aan het veranderende wereldbeeld van de renaissance.

In 1521 sprak paus Leo X de banvloek uit over Luther, waardoor Luther uit de rooms-katholieke kerk werd gezet. In datzelfde jaar werd Luther door Karel V ontboden voor de Rijksdag in Worms. Licht het verband tussen beide gebeurtenissen toe door:
 aan te geven wat de paus Luther verweet en
 uit te leggen welk politiek doel Karel V wilde bereiken met het ontbieden van Luther voor de Rijksdag.

In 1566 vond de Beeldenstorm plaats. Willem van Oranje was op dat moment medeverantwoordelijk voor het bestuur in Antwerpen. Hij nam de volgende maatregelen om de orde te herstellen: 1 Hij liet enkele beeldenstormers ophangen. 2 Hij sprak met calvinisten en lutheranen af dat zij op enkele plaatsen in de stad hun godsdienst ongehinderd mochten uitoefenen.
Licht de maatregelen toe door:  per maatregel aan te geven waardoor deze bijdroeg aan het herstellen van de orde en daarna  uit te leggen welk godsdienstig uitgangspunt Willem van Oranje nastreefde met deze maatregelen.

Het stadsbestuur van Leiden wil met het uitgeven van de noodmunten: 1 een financieel probleem oplossen en 2 een politiek doel bereiken. Leg dit voor beide uit met een verwijzing naar de bron.

Filips II voerde meerdere oorlogen tegelijkertijd. Een bewering: het sluiten van de Pacificatie van Gent was hiervan een onbedoeld gevolg. Toon de juistheid van deze bewering aan door:  uit te leggen dat de beschreven situatie in de bron een gevolg is van het voeren van meerdere oorlogen tegelijkertijd en  aan te geven waardoor dit heeft geleid tot het sluiten van de Pacificatie van Gent.

In 1618-1619 vond een vergadering plaats in Dordrecht om een eind te maken aan onenigheid binnen de calvinistische kerk in de Republiek. De vergaderstukken werden bewaard in een speciaal daarvoor gemaakte kist. De kist had acht sloten: één voor de Staten-Generaal en één voor elk van de zeven gewesten. Alleen als iedereen een vertegenwoordiger met een sleutel stuurde, kon de kist worden geopend. Leg uit dat deze bijzondere wijze van bewaren van de vergaderstukken paste bij de staatsinrichting van de Republiek.

Het gedrag van de adel aan het hof zoals dat in de bron wordt beschreven, wordt door Lodewijk XIV gestimuleerd. Licht dit toe door:
 te noemen welk gedrag van deze adel wordt beschreven en
 uit te leggen welk politiek doel Lodewijk XIV nastreeft door dit gedrag te stimuleren.