hoofdstuk 2: tussen de oorlogen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

hoofdstuk 2: tussen de oorlogen

2.1 welvaart en crisis in de v.s.

2.2 fascisme en communisme

2.3 duitsland van democratie naar dicatuur

2.4 Nederland in het interbellum

2.5 Europa, Azië en Afrika

leerdoelen

1. hoe de welvaart ontstond in de VS (vandaag)
2. hoe de economische wereldcrisis ontstond (vandaag)
3. hoe de crisis werd bestreden (volgende les)

Welvaart in de jaren 1920:

• Voor WO I was de VS al het rijkste land ter wereld
• Voorsprong werd alleen maar groter tijdens de eerst 10 jaar van het interbellum: tijd tussen de wereldoorlogen

Welvaart in de jaren 1920:

• Roaring twenties: roerige jaren '20
• bloei van industrieel kapitalisme door snelgroeiende auto- en elektrotechnische industrie
• werk steeds efficiënter georganiseerd
• gebruik van de lopende band 

Welvaart in de jaren 1920:

• sneller en goedkoper produceren
• lonen omhoog, prijzen omlaag
• meer vraag naar nieuwe producten: koelkasten, stofzuigers, strijkijzers, broodroosters
• ontstaan van een consumptiemaatschappij: een samenleving waarin veel consumptiegoederen worden gekocht. 
• auto betaalbaar voor middenklasse in amerika.

Crisis in de jaren 1930:

oorzaken:

• groot vertrouwen in de Amerikaanse economie.
• Veel Amerikanen willen meeprofiteren en kopen aandelen met geleend geld (krediet)
• weinig controle van de banken.

Crisis in de jaren 1930:

beurskrach

• 24 oktober 1929: aandelen op de belangrijkste beurs: gebouw waar aandelen worden gehandeld (Wallstreet) gaan snel omlaag. zwarte donderdag
• beurskrach: sterke en snelle daling van aandelenkoersen op de beurs.
• keerpunt in de geschiedenis, een belangrijke snelle verandering.
• economische crisis (depressie): lange tijd van economische achteruitgang en werkloosheid

Crisis in de jaren 1930:

gevolgen:

• Koersen blijven dalen
• ontstaat een economische crisis die blijft voortduren in de jaren 1930, de Grote Depressie
• wereldhandel stort in
• Duizenden banken en industriële bedrijven en miljoenen boeren gaan failliet

Aan de slag:

• Lees de theorie van paragraaf 2.1 goed door, markeer de belangrijkste zaken in je informatieboek.
• kan je de eerste 2 deelvragen beantwoorden in je aantekeningen boek

wat doen we vandaag?

- herhaling  directe en indirecte oorzaken economische crisis.

laatste stukje paragraaf 1.

paragraaf 1 af maken.

Directe en indirecte oorzaken

• Directe oorzaak: de beurskrach in New York
• Indirecte oorzaken: 

- overproductie in de VS. Overal waren er overschotten. De markt raakte verzadigd.
-  Veel Amerikanen kopten op krediet: 

De overheid grijpt in

- President Hoover: 

De overheid grijpt niet in de economie (liberaal idee).

De republikein verloor de verkiezingen voor de Democratische partij. 

Franklin Roosevelt

- Gekozen tot president van VS

New Deal: de overheid zou intensief bemoeien met de economie en meer uitgeven dat het binnenkreeg.

Door de New Deal:

•  werkverschaffing
• Boeren kregen subsidie (financiële steun van de overheid).
• De overheid ging toezicht houden op banken en industrie (vakbonden kregen meer rechten en de arbeiders meer loon).

wat gaan we doen vandaag

herhaling?

uitleg eerste 2 leerdoelen 2.2

Leerdoelen

• hoe Mussolini opkwam in Italië
  
• hoe Italië een totalitaire dictatuur werd
  
• hoe de de Sovjeteconomie werd ontwikkeld
  
• hoe de Sovjet-Unie een totalitaire dictatuur werd
  

In deze paragraaf leer je wie elkaar bestreden in de Eerste Wereldoorlog en waardoor de oorlog ontstond.

In deze paragraaf leer je hoe de oorlog begon.

Fascisme

Situatie Italië na WOI

- Veteranen (oud soldaten) ontevreden. Wilden meer land. 

- kwamen o.l.v. Mussolini in opstand en gingen gebieden veroveren

Fascisme: politieke beweging met de volgende kenmerken:

Kenmerken:

1. extreem nationalistisch
2. militaristisch
3. antidemocratisch
4. totalitair: overheid bepaald alle aspecten van het leven. 

dictatuur in Italië

Oktober 1922:

Mussolini organiseert 'Mars op Rome'

dreigde met geweld als hij niet meer macht zou krijgen. 

politici gingen akkoord omdat ze dachten dat ze Mussolini wel aan komende

dictatuur in Italië

Mussolini grijpt de macht

- terreur

- eenpartij staat

- staatsideologie

- indoctrinatie: systematisch opdringen van ideeën.

- persoonsverheerlijking: uitbundig prijzen van een persoon. 

Zelfstandig werken

Hoe?	maak de vragen van 2,2
Waar?	in je werkboek
	weektaak: alle opdrachten van 2.2

Zelfstandig werken

Rood	Stil
Oranje	Fluisteren
Groen	Overleggen

Leerdoelen

Aan het eind van deze les weet je: 

• Hoe de Sovjeteconomie werd ontwikkeld
• Hoe de Sovjet-Unie een totalitaire dictatuur werd

De Sovjeteconomie

1924 overlijden Lenin      Stalin aan de macht

1928 = 1ste vijfjarenplan

planeconomie: overheid bepaald wat en hoeveel er geproduceerd word.

gevolg:

Boeren werden fabriekswerkers
Land inleveren en werken in Kolchozen= collectieve boerderijen

de sovjet economie

Collectivicatie = samenvoeging privé boederijen

gevolg
Boeren: verstoppen eten, slachten dieren, opstanden

Stalin: geeft rijke boeren (koelakken) de schuld
Communisten: vermoorden en deporteren miljoenen boeren

Dictatuur in de Sovjet-Unie

• Miljoenen mensen naar Gulags
• Bevolking is gehoorzaamd uit angst
• 1936-1938 = grote zuivering 
• Geheimedienst en neprechtzaken

dictatuur in de SU

- Propaganda 

- vadertje Stalin zorgt voor welzijn: dat het goed gaat met de bevolking

Stalinisme =  variant van Communisme + onderdrukking + persoonsverheerlijking

Kapitein van de Sovjet-Unie leidt ons van de ene overwinning naar de andere

Zelfstandig werken

Hoe?	maak de vragen van 2,2
Waar?	in je werkboek
	weektaak: alle opdrachten van 2.2

Zelfstandig werken

Rood	Stil
Oranje	Fluisteren
Groen	Overleggen

   §3.2 Duitsland van democratie naar dictatuur

deze week: paragraaf 3: van democratie naar dictatuur.

les 1: politieke en economische problemen

les 2: opkomst van hitler

Politieke problemen:

Democratie:

• Nieuw parlement, de Rijksdag.
• Vergadert in Weimar, in Berlijn wordt gevochten.
• Eerste Duitse democratie wordt de Weimarrepubliek genoemd: 1918/1919- 1933.

Politieke problemen:

Opstand:

• 5 januari 1919: Communistische opstand.
• Leger wordt ingezet.
• Meer dan 1200 doden door geweld tussen links en rechts groepen
• links: in de politiek vooruitstrevend.
• rechts: in de politiek conservatief, voor sterke leiders.
• Blijft onrustig, het lukt de regering niet om te zorgen voor orde en veiligheid.

Politieke problemen:

Vrede van Versailles:

• Slecht voor het vertrouwen van de bevolking in de democratie.
• Antidemocratische generaals en politici spreken over de dolkstootlegende. Veel Duitsers geloven dit. 

Economische problemen:

De Duitse Mark:

• Weinig zekerheid over de waarde, economische crisis.
• inflatie:  geld wordt steeds minder waard.
• 1923: inflatie wordt rampzalig.

Economische problemen:

Inflatie gevolgen: 

• Lange rijen voor winkels.
• Voedsel tekorten
• Hongerdoden

Economische problemen:

Tijdelijke welvaartsgroei: tot 1929

• Nieuwe Duitse Mark, duizend miljard keer zoveel waard als de oude. (eind 1923)
• Hulp van Amerika, Duitse banken krijgen Amerikaanse leningen in 1924
• Verlaging herstelbetalingen door de geallieerden.

Economische problemen:

1929: Economische wereldcrisis:

• Armoede en werkloosheid keren terug.
• Duitsland extra hard getroffen omdat het afhankelijk was van Amerikaanse leningen die nu wegvielen.
• Eind 1932: 30 % van de Duitse bevolking werkloos..

les 2:De opkomst van Hitler

herhaling video

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen 

• waarom en op welke manier Adolf Hitler in Duitsland aan de macht kwam.
• hoe duitsland een totale dictatuur werd
  

terugblik

- Steeds als het slechter gaat met de Weimar Republiek winnen de nazi's aan populariteit.

Wij gaan kijken vanaf 1929 (Beurskrach)

Nazi's zijn aanhangers van de NSDAP.

Maar wat precies vonden de nationaalsocialisten nu? 

en waarom werden ze zo populair? 

Wat vonden de nazi's eigenlijk? 

1. Antidemocratisch -> één volk, één land, één leider
2. Alle Duitsers (taal) in één Duitsland verenigen (nationalisme)
3. Verheerlijking oorlog 
4. Rassenleer --> übermenschen versus üntermenschen 
5. antisemitisch

Ariërs (übermenschen)

- Sterk. blond, blauwe ogen en groot

 

- De nazi's geloofde dat Ariërs de oorspronkelijke inwoners waren
van Noord-Europa en daarom superieur waren aan alle andere volken. (Germaanse volken)  

- Er was een rangorde in rassen volgens de Nazi-theorie

Rassenleer nazisme

1. de Ariërs afstammelingen van de Germaanse volken

2. ere-Ariërs: Italianen, Koreanen, Japanners en bepaalde personen.

3. Frankrijk, Spanje, Griekenland en Portugezen. weliswaar Europees maar minderwaardig aan de Germaanse volken

4.  De rest van de wereld was ondergeschikt aan de nazis

5. De joden/zigeuners. (gezien als ras) Weliswaar ondergeschikt maar ook erg gevaarlijk. 

begrippen:

nationaalsocialisme: antidemocratische, totalitaire, gewelddadige, extreem nationalistische en racistische politieke beweging

nazi's: afkorting van nationaal socialist

rassenleer: onjuiste theorie over verschillen tussen mensenrassen

Hitler aan de macht

1929 Beurskrach --> werkeloosheid stijgt in de Weimar Republiek. 

Hitlers propaganda : 

Heinrich Hoffmann

Hitler werkt hard aan zijn propaganda.

- Speeches, foto's, posters, 

Dictauur in Duitsland

- 1932: NSDAP grootste partij maar geen meerderheid. Hitler word rijkskanselier.

- Hitler schreef nieuwe verkiezingen uit.

- 3 weken later, word de rijksdag in Brand gezet, communist, marinus van der Lubbe  word opgepakt.

- bij nieuwe verkiezingen mogen communisten niet meedoen, maar voor de NSDAP nog geen meerderheid (44% stemmen)

Machtigingswet 

- 1933 : Machtigingswet Als het land in crisis is, is het beter één iemand voor een korte periode alle macht te geven.

1933 -> Hitler heeft alleen macht over Duitsland 

en verbied alle andere politieke partijen.

tegenstanders worden geïntimideerd (bang gemaakt)

vanaf nu Duitsland regime (ondemocratische regering) en  totalitaire staat

Propaganda onder Hitler!

Oorlogsindustrie

Werkeloosheid verdween doordat Hitler opdracht gaf aan de oorlogsindustrie om wapens en andere militaire producten te maken.