Schaakles 1, groep 2.

• Wiskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Schaakles 1, groep 2.

Donderdag 20 februari 2025, 

Warmenhuizen.

Welkom allemaal!

Alle onderdelen van het mooie schaakspel komen in de 3 avonden aan bod:

- de opening

- het middenspel

- het eindspel            

DE OPENING

Hiervoor put ik uit dit boek:

Je herkent het woord 'stap' 

het stappenplan, waarmee de jeugd 

al vele jaren leert schaken. 

Ook voor oudere jeugd goed geschikt, hoor.

Laten we hoofdstuk 5, 

de 3 gouden regels van de opening,

eens nader bekijken.

Nogmaals de 3 gouden regels van de opening:

1.  pion(nen) in het centrum (eentje is genoeg)

2. alle(!) stukken ontwikkelen

3. de koning veilig, dus rokeren!

Soms wordt deze regel toegevoegd:

4. Ontwikkel eerst de paarden en dan pas de lopers.

Vraag:   Waarom zou dit zijn?

Deze regel voeg ik zelf graag toe:

5. speel niet meer dan 1 x met hetzelfde stuk in de opening

     Te vaak gebeurt het dat een speler dan wel 2 of 3 stukken

     in het spel heeft gebracht, maar hiermee dan verder gaat,

     ipv de overige figuren een goede plaats te geven.

     Een uitzondering op die regel zien we in de volgende slides.

Een voorbeeld uit de 

dagelijkse praktijk:

Zwart heeft keurig eerst 

zijn paarden ontwikkeld.

Wit niet, maar die heeft wel ineens een gevaarlijke uitval.

Opgave:       Welke?

Antwoord:

- de paarden kun je al spelen

   zonder maar pion te hebben verzet!

- de lopers kunnen vaak naar meerdere velden

  , kijk hiernaast maar: Lf1-c4 of Lf1-b5

- de paarden staan meestal het beste op c3, f3, c6 en f6: de natuurlijke velden voor de paarden.

Antwoord:

Pf3-g5 met aanval op 

het zwakke punt f7!

Veiliger voor zwart is dus wel:

3..Lf8-c5 ipv 3..Pg8-f6

is wel aan te raden dus.

Opgave: 

Waarom is dit veiliger dan 3..Pf6 ?

Veiliger voor zwart is dus wel:

3..Lf8-c5 ipv 3..Pg8-f6

is wel aan te raden dus.

Antwoord:

Na 3..Lf8-c5 kost 4.Pf3-g5 een stuk:

4..Dd8xg5 kassa!

Nu nog een fragment uit een echte partij!

Beantwoord deze vragen:

1. Wie staat er beter voor en waarom?

2. Wat valt je op aan de opstelling van de 

    stukken van beide partijen?

Mogelijke antwoorden:

1. Wit, want zijn stukken staan vrijer en

    actiever opgesteld. Hij is wat verder in de

    ontwikkeling, want zwart heeft nog niet gerokeerd en

    Pb8 staat nog op stal.

2. Wit: de stukken kunnen zich vrij bewegen. De torens ook en 

   ze zijn met elkaar verbonden. Vooral een paardensprong naar 

  b5 zal het zwart lastig maken.

In zowel Opening, Middenspel als Eindspel heb je te maken met het volgende:

De uitvoering   van 'alles wat voorbij komt' in je schaakpartij van die avond of middag.

Nu kijken we naar bijzondere TACTISCHE verschijnselen, te beginnen met

MAT GEVEN!

Mat geven in de Opening- is dat mogelijk?

Soms wel, zoals we gaan zien! Maar eerst een plaatje over een lief pionnetje...

Maar schaken 

heeft ook veel gemeen 

het 'gewone leven'!

Dat kun je op de volgende slide zien.

ee

Deze stelling is bereikt na de zetten:

1.e4 e5 2.Pf3 d6 3.Lc4 a6 4.Pc3

Wit heeft al 3 stukken ontwikkeld en deed alleen

pionzetten. Daarom sppelt hij nu zijn loper naar

g4 en pent tevens Pf3. Da's heel wat, maar toch is die zet fout.

Er volgde een koude douche!

Wit nam de pion op f3 met het P van f3, waarna zwart de witte dame nam.

OPGAVE: Probeer eens te bedenken hoe zwart nu spoedig mat werd gezet!

Hierboven zie je 3 belangrijke stellingen uit het korte partijtje:

Probeer eens uit je hoofd mee te 'spelen':

1.e4 e5 2.Pf3 d6 3.Lc4 a6 4.Pc3 Lg4  is stelling 1.

5.Pe5:!          is stelling 2.

5..Ld1: 6.Lf7:+ Ke7 7.Pd5 mat! Dit is weer een plaatje waard: stelling 3.

Opgave: Toen wit Pf3xe5 speelde,

was er niet een betere zet voor zwart dan

Lg4xd1 ?

Bedenk een sterkere zet voor zwart na Pf3xe5.

Probeer ook de stellingt die dan ontstaat

te taxeren. 

Wie staat er dan beter en waarom?

Oplossing: Zwart HOEFT de dame niet te slaan(!) en speelt veel beter:   d6xe5. Wit speelt dan Dd1xg4  - zie de rechter stelling.

Zwart heeft nu een pion 

verloren, maar staat 

tenminste niet mat!

Hij gaat bijv. verder met Pg8-f6

waarna de witte dame weg moet,

wat tijd kost.

Nóg een vroege kortsluiting in de opening.

Nu niet met mat als gevolg, maar heel andere ellende.

Na deze 3 zetten is de

stelling hiernaast ontstaan:

1.d4 d5 2.c4 e6 3.Pc3 Pf6

Vervolgens pent 

met 4.Lg5 het P op f6.

Zwart steunt het P van f6 nog eens met de wat onhandige zet 4..Pb8-d7.

Vraag: waarom is Pb8-d7 'onhandig'?

Antwoord: het paard op d7 staat de loper van c8 in de weg.

ook Dd8 trouwens...

Nu volgt een grote verrassing: wit ruilt eerst op d5 een pion en slaat daarna met zijn paard de pion op d5! 

OPGAVE:       Is dat zomaar goed? Zoek eens waarom waarom (niet).

'Stukje van de oplossing':

Zwart trekt zich niets van de penning aan en speelt tóch Pf6xd5 !

 OPGAVE:  Probeer het logische vervolg eens te vinden. Hoe staat het dan?

OPLOSSING -compleet-       Er volgde:

Pc3xd5 Pf6xd5! Lg5xd8 (Damewinst, jaja) Lf8-b4+ (ook Damewinst!!) Dd1-d2 

(moet wel) en zwart blijft ten slotte EEN STUK VOOR!! (Zo slecht was Pb8-d7 toch niet...)

Regelrechte tractatie:

we gaan nu aan geheugentraining doen!

Wie kijkt er weleens naar de Geheugentrainer?

Waarom? Schaken heeft ook met onthouden te maken. (Ook al is het niet het belangrijkste.)

Werkwijze:

- je krijgt een kaartje met een stelling erop van mij (nog niet omdraaien)

- je mag het kaartje omdraaien en bekijken

- gedurende 1 minuut prent je je de stelling in

- je draait het kaartje weer om en

- je zet de stelling uit je hoofd zo goed mogelijk op

- ten slotte de check hoeveel stukken je goed hebt neergezet

Hiervoor gebruiken we het boek hieronder.

Overigens zijn veel stellingen hieruit NIET voor beginners!

Je gaat zelf enige van de opgaven oplossen.

Maar eerst oefenen we samen enkele 

van de vele oefenstellingen

uit dit mooie schaakboek.

Nu is het echter tijd voor een grapje!

Ditmaal krijgt het paard alle aandacht.

Ook nog een 

Nederlands grapje?

Komt voor mekaar.

Let's do some mate in ones!!

Zoals deze 

3 stellingen

ga je er, in je eigen tempo,

nog een aantal oplossen. Veel plezier ermee! 

Op blz. 7 beginnen de opgaven. De antwoorden staan op blz. 125.

Je kunt dus meteen kijken of je het goed hebt. Maar bedek dan de volgende oplossing, want

anders weet je het antwoord al. Je kunt er ook enkele tegelijk nakijken.

De laatste tijd wordt er flink gemorreld aan de manier waarop we al zo lang schaak spelen.

Hebben jullie enig idee wat ik hiermee bedoel?

Het eindspel.

Vraag: Wat vind je karakteristiek voor de eindspelfase

van het schaakspel? 

Antwoorden:

- weinig stukken over

- de rol van de koning wordt groter(!)

- het resultaat begint zich nader af te tekenen

Matzetten van de koning alleen door de dame.

Ik nodig je uit om, met zwart spelend,

mijn koning mat te zetten.

Dit is de beginstelling.

Volgende uitnodiging:

Zet mijn koning maar eens mat 

met koning plus toren!   

Dit is de beginstelling.    

Terugblik:

Deze training is bijna om en ik kijk graag even terug met je.

- wat 'neem je mee' van vanavond (wat was nuttig of

   verrassend of beide, o.i.d.)

- ben je tevreden over deze avond?

- miste je iets?

De volgende training is op donderdag 20 maart.

Bedankt voor je aandacht en inzet.

Wel thuis en tot de volgende keer!