H2 Cultuur van de kerk: Kloosters

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

H2 Cultuur van de kerk: Kloosters

"Christus draagt het kruis", detail van een beschilderde balk in Catalonië (ca. 1200-1220)

Vanaf de late Middeleeuwen ontstaat de behoefte om de passie, oftewel het verhaal van het lijden van Christus, te herdenken en te beleven. Dit gebeurt in Passiespelen, waarin het verhaal wordt nagespeeld. 

In de vijftiende eeuw wordt ook het lopen van de kruisweg populair. Hierbij lopen de gelovigen achter elkaar, in processie, langs uitgebeelde momenten van het lijdensverhaal.

Waarom waren en zijn passiespelen en kruiswegprocessies nog 

steeds populair, denk je?

2.1 Kloosters

Rond het jaar 1000 zijn er veel kloosters en burchten in Europa. Deze geloofs- en woongemeenschappen liggen ver uit elkaar en zijn zelfvoorzienend. De sociale orde is als volgt:

• De laagste klasse zijn de laboratores. Dat zijn de werkenden. Zij werken voor de twee andere standen.
• De tweede klasse zijn de bellatores. Dat zijn de landeigenaren en ridders. Ze hoeven niet te werken, maar alleen hun grondgebied te verdedigen.
• De derde klasse zijn de oratores. De bidders die namens iedereen God loven met zang en gebed.

Timpaan met voorstelling van Het Laatste Oordeel. Sainte Foy, Conques, Frankrijk (elfde eeuw)

Detail laatste oordeel

Het Christelijke geloof leert dat de doden en levenden na het 'einde ter tijden' voor God zullen verschijnen voor hun laatste oordeel.

De goede mensen komen in de hemel en de rest in de hel of het vagevuur.

Het vagevuur is de plek waar gelovigen na hun dood terechtkomen als hun ziel, vanwege tijdens hun leven begane zonden, nog niet volledig zuiver is. De gestorvenen moeten gereinigd worden door het vuur, voordat ze tot de hemel kunnen komen. 

Het laatste oordeel maakt de gelovigen bang. De afbeeldingen in en om de Katholieke kerk versterken die angst.

De Katholieke Kerk maakt in die tijd gebruik van die angst. Er wordt een manier gevonden om de straf van God af te kopen. Door een aflaat te kopen kon je straf kwijtgescholden worden. De handel in aflaten levert de Katholieke Kerk enorm veel geld op.

Timpaan = gevelvlak in de vorm van een halve cirkel of een driehoek, meestal met beeldhouwwerken als decoratie. De beeldhouwwerken zijn reliëfs die van maar één kant zichtbaar zijn. Ze zijn onderdeel van de architectuur en komen niet los van de muur.

Veel timpanen waren vroeger waarschijnlijk beschilderd.

Reliek van St. Alexander Martelaar

Een martelaar is iemand die vereerd wordt omdat hij geleden heeft en gestorven is voor zijn geloof. Veel martelaren worden door de Katholieke Kerk heilig verklaard.

Van deze martelaren worden door de Katholieke Kerk relieken bewaard. Een reliek is een overblijfsel van een heilige. Dat kan een stoffelijk overschot zijn of iets wat de heilige heeft aangeraakt. Ze worden bewaard in kostbare houders: Relieken of Reliekschrijnen.

Relieken trekken veel bezoekers naar de kerk. Mensen denken dat het aanraken van die relieken bijvoorbeeld genezing brengt.

Volgens de bisschop van Wales zitten in deze reliek stukjes van het kruishout van het kruis waar Jezus aan gehangen werd.

Nu naar BnB hoofdstuk Middeleeuwen, 

leren en ontdekken, video intervallen

Middeleeuwen

Architectuur (kerken!)

schilderijen (altaarstukken en muurschilderingen) beeldhouwwerk (beelden en decoraties)

Bekijk het filmpje in 

de volgende slide

hier zie je een korte samenvatting van 

de schilderkunst uit 

de romaanse periode.

beantwoord daarna de vraag 

die gaat over

de afbeelding hiernaast.

Romaans: 

De kerk is het allerbelangrijkst: een burcht van God. 

Dikke muren, rondbogen, hier is men veilig voor het kwaad. Verder beelden , muurschilderingen en glas in lood om de meestal analfabete gelovigen in te wijden in de Heilsgeschiedenis. 

Ingekleurde boekillustraties bij de handgeschreven teksten (miniaturen).

De Psalter van St. Albans is in de twaalfde eeuw gemaakt, tijdens de hoge middeleeuwen, en daarmee is de stijl romaans.
Noem drie aspecten van de vormgeving die kenmerkend zijn voor deze periode en stijl.

Gotiek:

Kerk als het hemels Jeruzalem: hoog opgetrokken skeletbouw met steunberen, luchtbogen en spits toelopende ramen. 

Meer realisme in de schilderijen en beeldhouwwerken . Menselijke figuren worden slank en bevallig uitgebeeld.

Kunstenaars en architecten blijven anoniem. 

Ter ere Gods maken zij hun kunstwerken en om daar hun naam aan te verbinden zou betekenen dat ze de zonde van ijdelheid zouden begaan.

Verplaatste plaatjes naar 

de juiste stroming

Romaans

Gotiek

De ingang van de abdij in Conque is erg indrukwekkend

bekijk het filmpje in de volgende slide en probeer de vraag daarna te beantwoorden

Reliëfs met het laatste oordeel sieren het boogveld boven de ingang van veel kerken. Waarom zou men deze voorstelling juist boven de ingang van een kerk plaatsten?

1. Dit is puur ter decoratie, zo werden gelovigen aangemoedigd naar de kerk te gaan..
2. De kunstenaar kreeg hier de vrije hand om iets moois te maken en zijn eerbied voor god te laten zien.
3. Het drukte de gelovige met hun neus op de gevolgen die hun daden na hun dood hebben.
4. Dit was een eerbetoon aan de paus en degene die de bouw van de kerk financierde.

Het lam Gods, Jan van Eyck

Het op eikenhout geschilderde schilderij De aanbidding van het Lam Gods is een groot en inhoudelijk complex vroeg-15e-eeuws Vlaams veelluik.

bekijk het filmpje tot 5:30 en als je het interessant vindt helemaal.

beantwoord daarna de vraag.

In gesloten toestand bedekken de buitenste luiken het middendeel. Het gesloten luik maakt een heel andere indruk dan het luik in geopende toestand.
Leg uit waardoor er door de vormgeving, het gesloten veelluik een andere indruk maakt dan in open toestand.

1. Je ziet een interieur en er is minder variatie in taferelen.
2. De kunstenaar heeft er voor gekozen om minder figuren af te beelden.
3. De schaduwen zijn minder realistisch en het rood in de mantels heeft een andere betekenis.
4. Het is veel minder kleurrijk Het is donkerder.

Voor volgende week

Lezen: 2.2!, Maak 4 opdrachten uit het werkboek bij 2.2 (bladzijde 19 werkboek)