2.5 Burgers aan de macht

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Burgers aan de macht

Leerdoelen

• Wie hadden de macht in de Republiek?

• Ken je de begrippen en jaartallen uit deze paragraaf.
  

Noem twee schilders uit de Gouden Eeuw

Er was verdraagzaamheid in de Republiek, wat is dat?

Wie was de uitvinder van de microscoop?

1. Spinoza
2. Christiaan Huygens
3. Anthonie van Leeuwenhoek
4. Jan Steen

Welke wetenschapper vond de microscoop uit?

1. Christiaan Huygens
2. Anthonie van Leeuwenhoek
3. Baruch Spinoza
4. René Descartes

Het bestuur van de Republiek

• Nederland was in de 17e eeuw een republiek: uniek!
• Kleine groep rijke burgers waren de baas: de regenten.
• Zij hadden de macht in de steden en het bestuur van de gewesten: Gewestelijke staten.
• Regenten benoemden zelf nieuwe bestuurders: macht bleef hierdoor in handen van een kleine groep rijke families.
  

Het bestuur van de Republiek

• Alle gewesten hadden eigen wetten.
• De gewesten werkten samen in de Staten-Generaal. 
• Ze namen daar beslissingen over:
• 1. buitenlandse politiek,
• 2. leger en vloot,
• 3. kolonies. 

Het bestuur van de Republiek

• Elk gewest had 1 stem in de Staten-Generaal.
• Holland was het rijkste gewest: meeste invloed.
• Zij betaalden het meeste aan het leger en de vloot.  

Het bestuur van de Republiek

Binnen de Republiek waren er 2 machtige mannen:  

- Stadhouder, leider van het leger en kon soms stadsbesturen benoemen. Altijd een afstammeling van Willem van Oranje. 

 

- Raadpensionaris (hoogste ambtenaar uit het gewest Holland) Hij adviseerde de Staten-Generaal over de buitenlandse politiek en onderhield contacten met andere landen. 

Regenten en stadhouder

• Tijdens de Opstand tegen Spanje was de stadhouder (legeraanvoerder) erg belangrijk voor het land.  
• Maar na de vrede in 1648 verloor hij macht. 
• Hij had nog wel door willen vechten, regenten wel blij met de vrede.

Regenten en stadhouder

• Het leger kostte veel geld en de regenten besloten het leger te verkleinen. 
  
• Hier kregen ze ruzie over met de stadhouder.   
• De regenten waren niet gediend van een stadhouder die teveel macht wilde hebben.
  

Regenten en stadhouder

Rond 1650: 

• Meer spanning tussen regenten en de stadhouder. 
• Willem II was toen stadhouder en probeerde een absolute heerser te worden. 

Regenten en stadhouder

• Willem II arresteerde zijn vijanden en probeerde Amsterdam aan te vallen. 
• Het leger verdwaalde, zodat de aanval mislukt.   
• Later stierf Willem II na een ernstige koorts. 

Wie was er de baas van het leger?

1. Raadspensionaris
2. Regent
3. Stadhouder
4. Koning

Wie waren de machtige mannen in de Republiek (beroep)

Aan de slag

Maken opdrachten paragraaf 2.5

Vraag 1 t/m 5

Burgers aan de macht

Leerdoelen

• Wie hadden de macht in de Republiek?

• Ken je de begrippen en jaartallen uit deze paragraaf.
  

Wanneer was de Gouden Eeuw

1. 15e
2. 16e
3. 17e
4. 18e

Wie was er de baas van het leger?

1. Raadspensionaris
2. Regent
3. Stadhouder
4. Koning

Wie waren de machtige mannen in de Republiek (beroep)

Regenten en stadhouder

• De regenten besloten geen nieuwe stadhouder aan te stellen: stadhouderloos tijdperk tot 1672.
• In die jaren had de raadpensionaris van Holland, Johan de Witt, veel macht in de Republiek.
• Hij was wellicht de machtigste man van de Republiek.  

Hoe heet de periode dat er geen stadhouder was?

Regenten en stadhouder

• Johan de Witt bezuinigde op het landleger, maar niet op de vloot. 
• Die moest de handelsschepen beschermen! 

Het rampjaar

• In 1672 begon het Rampjaar.  
• De Republiek werd aan 3 kanten tegelijk aangevallen: 
• Engeland, Frankrijk en Münster & Keulen.  

Het rampjaar

Redenen voor deze aanval:

• Engeland wilde onze winstgevende handel inpikken.  
• Frankrijk wilde een groter grondgebied hebben.
•  Beide landen wilden de macht van de Republiek doorbreken.  

Het rampjaar

• De Engelsen waren dus niet blij met de macht van de Nederlandse handelaren.  
• Zo kwamen er 3 handelsoorlogen met de Engelsen.  

Het rampjaar

• Michiel de Ruyter won op zee van de Engelsen.
• Maar de Franse koning en zijn Duitse bondgenoten bezetten in korte tijd een groot deel van de Republiek.
  

Het rampjaar

• De Fransen en hun Duitse bondgenoten kwamen tot de Hollandse Waterlinie:  
• Een strook onder water gezette gebieden, die Holland en Zeeland beschermde.  

Het rampjaar

• Er brak paniek uit in de Republiek.
• Raadpensionaris Johan de Witt kreeg de schuld dat het leger zwak zou zijn. 
• Het volk eiste dat er weer een Oranje aan de macht kwam. 

Het rampjaar

• De regenten moesten toegeven en benoemden Willem III tot stadhouder. 
• Johan de Witt nam ontslag als raadpensionaris.  

Het rampjaar

• Johan de Witt en zijn broer Cornelis kregen toch de schuld van alle problemen.  
• Ze werden door een woedende massa gelyncht.  

Leerdoelen

• Wie hadden de macht in de Republiek?

• Ken je de begrippen en jaartallen uit deze paragraaf.
  

Schrijf 2 dingen op die je vandaag geleerd hebt.

Wat vind je nog lastig?

Aan de slag

Maken paragraaf 2.5