IDFA filmles: Korte films (MBO)
1 / 23
Introductie
In deze IDFA filmles komen studenten middels een drie verrassende korte documentaires in aanraking met verschillende verhalen, stijlen en vertelvormen. Aan de hand van vragen en stellingen werk je met je studenten aan mediawijsheid en hun kennis van documentaire als filmgenre. Slide 2 t/m 10 dienen behandeld te worden voorafgaand aan het kijken van de film, de rest van de slides richten zich op reflectie en verwerking achteraf.
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Welkom! Deze les is onderdeel van het IDFA scholierenprogramma.
Slide 2 - Tekstslide
Korte uitleg over het IDFA festival
- Heeft iemand al eens gehoord van IDFA? Wat weet je erover?
Zo ja, laat de studenten het uitleggen. Zo nee, vertel: IDFA is een Nederlands documentairefestival dat jaarlijks in de maand november in Amsterdam wordt gehouden. Het werd in 1988 opgericht om de documentairecultuur nationaal en internationaal te stimuleren. Sindsdien is IDFA uitgegroeid tot het grootste documentaire filmfestival ter wereld. Hier kunt u ook alvast vragen naar de voorkennis van studenten over het filmgenre documentaire.
Documentaire
Slide 3 - Woordweb
Over het genre documentaire
- Welke associaties hebben studenten bij documentaire? Wat weten ze er al van? Wat zijn kenmerken van documentaires?
Er zijn geen foute antwoorden. Veelvoorkomende kenmerken: een voice-over die informatie geeft, interviews, ze gaan vaak over bekende personen of problemen in de maatschappij.
Vraag ook naar titels: welke documentaire hebben ze laatst nog gezien. En waar, op Netflix/Videoland/HBO, of op YouTube of in het filmtheater?
Slide 4 - Tekstslide
Documentaire vs. fictie
- Documentaire is een filmgenre waarin echte mensen en echte gebeurtenissen worden laten zien.
- Fictiefilms (speelfilms) kunnen ook over echte gebeurtenissen gaan, maar hierin is het verhaal vooraf volledig uitgedacht en in een script van begin tot eind vastgelegd. Het woord fictie betekent 'verzinsel' (Bron: Van Dale).
- Denk je dat een documentaire altijd exact de waarheid vertelt?
De mening van een documentairemaker is van grote invloed; hij/zij bepaalt wat er in beeld komt en op welke manier, wie er wordt geïnterviewde, welke muziek gebruikt wordt en of de beelden elkaar snel of langzaam afwisselen. Ze gebruiken al hun creativiteit om de documentairefilm te maken. De maker kiest wat hij wel en niet wil laten zien. Doet hij heel bewust. De maker wil een bepaalde boodschap overbrengen. Ook een documentaire is soms gemanipuleerd en gestuurd en vanuit een bepaald perspectief vertelt. Een documentaire over vee door een boer vertelt zal een andere docu zijn dan het verhaal vanuit het standpunt van een dierenrechtenactivist. Wanneer je echt de feitelijkheden/waarheid wilt laten zien krijg je een verslag zoals je dat bij het journaal ziet. Een documentaire kost ook veel meer tijd om te maken en zet het onderwerp in een breder perspectief.
Slide 5 - Tekstslide
Vragen over genre
- Stellingen: eens of oneens?
'Over elk onderwerp kan een documentaire gemaakt worden.'
'Iedereen kan documentairemaker worden.'
'Er is een verschil tussen films/regisseurs en video's/content creators.'
Eigen antwoorden. Benadruk dat documentaire een kunstvorm is, waarin een maker hele bewuste keuzes maakt om een bepaald effect te creëren. - Denk je dat jij zelf ook een documentaire zou kunnen maken? Waarom wel of niet?
Eigen antwoorden - Wat heb je allemaal nodig om een documentaire te maken?
Denk aan: camera, microfoon, montagesoftware, computer, onderwerp en hoofdpersonen, tijd en creativiteit.
Slide 6 - Tekstslide
Associëren op filmtitel en beeld
- Welke still (een stilstaand beeld uit de film) hoort volgens bij welke documentaire? Waarom denk je dat?
In het filmtheater krijgen de studenten drie korte films zien. Elsa is afbeelding 2. Love, Dad is afbeelding 1. The Game is afbeelding 3. Vraag vooral naar de associaties die opkomen bij de leerlingen en waarom ze denken dat juist die film bij dat beeld hoort. - Wat voor gevoel geeft elk van deze beelden je?
Eigen antwoorden
Slide 7 - Tekstslide
Elsa: voorbereidende vragen
- De in Kenia geboren Elsa Majimbo is een geliefde internetpersoonlijkheid met 1.5M volgers op haar TikTok-account. Ze is een komiek, schrijver en schaakkampioen. In de voice-over vertelt ze over haar nieuwe identiteit als rolmodel voor grenzeloos zelfvertrouwen en de kunst van ‘jezelf zijn’, maar ook over de tol die ze daarvoor moet betalen.
- Wie volg jij online? Wat voor content vind je leuk?
- Heb je een favoriet account dat je volgt? Wat is er zo goed aan de content van dat account?
Eigen antwoorden
Slide 8 - Tekstslide
Love, Dad: voorbereidende vragen
- Regisseur Diana Cam Van Nguyen: "In documentaire heb je authenticiteit in emotie: het is eerlijk en waar."
- Als kind moest Diana haar vader een jaar lang missen omdat hij in de gevangenis belandde. De afstand overbrugden ze met intensief briefcontact. Maar toen hij later het gezin verliet, was er geen contact meer. In deze documentaire gebruikt Diana archieffoto’s en animatie om de kijker mee te nemen in haar helingsproces.
- Welke communicatiemiddelen gebruik jij om met je familie te communiceren?
- Schrijf je nog wel eens een brief? Zo ja, voor welke gelegenheid?
- Zijn er verhalen/berichten die beter in een brief dan in een WhatsApp-berichtje passen? Leg ook uit waarom.
Eigen antwoorden
Slide 9 - Tekstslide
The Game: voorbereidende vragen
- Regisseur Roman Hodel: "Een documentaire kan een diepgaand inzicht geven in verschillende werelden."
- Wie/wat heb je allemaal nodig om een televisieuitzending van een voetbalwedstrijd mogelijk te maken?
Naast spelers, trainers, etc.: technici, kabels, goede internetverbinding, een studio, meerdere schermen, commentatoren, cameramensen, geluidsmensen, microfoons, camera's, headsets, opnameleider, videoscheids, live communicatieverbinding tussen scheidsrechter en videoscheids, etc. - Waar denk jij aan bij het woord scheidsrechter?
- Welke kwaliteiten heb je nodig als scheidsrechter?
Eigen antwoorden
Het is eigenlijk leuk om de studenten in het geval van deze film blanco te laten kijken en niets te verklappen over de film.
Een voetbalwedstrijd zoals we die nog nooit eerder zagen: door de ogen van topscheidsrechter Fedayi San. De bal komt niet één keer in beeld, maar wel de luidruchtige fans, protesterende spelers, commentatoren, videoassistenten en beveiligers. Een inkijkje in wat het betekent om respect te verdienen op het veld en de energie van een heel stadion te sturen.
Slide 10 - Tekstslide
Kijkvragen
- Wat valt je op aan het geluid in de films: veel muziek (welke?) of omgevingsgeluid?
- Hoe zijn de documentaires gemaakt? Zijn er interviews, voice-overs, special effects, opvallende camerabewegingen of bijzondere montage?
Slide 11 - Tekstslide
- Love, Dad, Diana Cam Van Nguyen, Tsjechië, Slowakije, 2021
- Elsa, Julia Jansch, Verenigde Staten, 2022
- The Game, Roman Hodel, Zwitserland, 2020
Slide 12 - Tekstslide
Algemene vragen over de filmervaring
Hier onderscheiden we slides die voor alledrie de films van toepassing zijn en slides die over de specifieke films gaan. U kunt ervoor kiezen alleen het eerste of tweede gedeelte te behandelen of een selectie te maken.- Welke documentaire sprak jou het meeste aan? Waarom?
- Welk fragment kun je je nu nog goed herinneren?
- Welke film (of moment) vond je het meest verrassend? Waarom?
Eigen antwoorden
Slide 13 - Tekstslide
Terugkomen op kijkvragen: geluid
- Wat is je opgevallen aan het geluid in elk van de drie films?
Laat de studenten eerst zelf met antwoorden komen. En vraag door.
Elsa: we horen met name vrolijke, opzwepende Afrikaanse, moderne muziek. Sluit goed aan bij de persoonlijkheid van Elsa. Wanneer ze over haar ouders praat horen we ineens zware pianomuziek = droevig/stemmig.
Love, Dad: zit een echt een soundscape onder. Je hoort ook omgevingsgeluid (zwembad bv en ritselen papier).
The Game: realistische geluiden: stadion, fluitje, maar ook het ademen van de scheidsrechter. Hierdoor focus echt op de scheidsrechter: het draait om hem. - Waarom is voor deze muziek en geluiden gekozen, denk je?
In alle films wordt het geluid/muziek ook gebruikt om je emoties te sturen.
Slide 14 - Tekstslide
Terugkomen op kijkvragen: stijl
- Wat is je opgevallen aan de vorm of stijl van de drie documentaires? Met andere woorden: hoe zijn ze gemaakt? En wat is het effect van deze stijlen?
Elsa: interviews, maar we zien de vragensteller niet. Het is een portret. Hierdoor komen we veel over haar te weten. In het nu en op de toekomst.
Love, Dad: voice-over. Hierdoor kunnen we het leven van de maker overzien en terugblikken. We worden meegenomen in haar verhaal.
The Game: meer observerend. We kijken mee met de scheidsrechter, we komen in zijn hoofd zonder tussenkomst/ afleiding van gesprekken, interviews of een voice-over.
Slide 15 - Tekstslide
Algemeen: verschillen en overeenkomsten
- Welke overeenkomsten hebben de films die je hebt gezien?
Overeenkomsten: het zijn allemaal documentaires over echte mensen, het zijn allemaal korte films, alle films hebben duidelijk één hoofdpersoon. - Waarin verschillen de documentaires die je hebt gezien van elkaar?
Voorbeelden van verschillen: in Elsa kijkt de hoofdpersoon recht in de camera en spreekt de kijker aan (in de andere films niet), in Love, Dad wordt gebruik gemaakt van animatie (in de andere films niet), in The Game wordt niet echt een verhaal verteld, we krijgen meer gewoon een kijkje achter de schermen (de andere films hebben wel meer een verhaallijn).
Slide 16 - Tekstslide
Elsa: vragen over de thema's
- Wat helpt jou om je hoofd leeg te maken?
Eigen antwoorden - Heb je in je leven wel eens een verkeerde keuze gemaakt?
Eigen antwoorden
Slide 17 - Tekstslide
Love, Dad: vragen over het inzetten van acteurs
- In deze film is gebruik gemaakt van acteurs. Wat zou een reden kunnen zijn waarom de maakster hiervoor gekozen heeft?
De vader van de actrice is niet in beeld (in haar leven), dus daarvoor moest ze een acteur inzetten.
We zien in de film een jongere versie van de regisseur; ook dat kon ze niet zelf spelen.
De regisseur speelt ook niet zichzelf als volwassene, omdat dat té persoonlijk is. Dan zou ze de film niet meer kunnen bekijken. Ze vind al dat de film 'te veel' om haar draait.
- Waarom is de film dan toch een documentaire, ondanks dat de personen over wie het gaat niet in beeld zijn?
Het verhaal is wel het echte verhaal van de regisseur en zij vertelt wat ze voelt en meemaakt. Het zijn ook geen acteurs in de zin dat ze tekst hebben, het zijn eerdere lichamen die het verhaal vormgeven.
Slide 18 - Tekstslide
Love, Dad: over het maakproces
- Regisseur Diana: "Ik wilde werken met de echte brieven die mijn vader uit de gevangenis stuurde om het authentiek te houden. Ik wilde werken met lagen van papier (collage) om de herinneringen van het verleden te laten zien. Over de collages heen hebben we animaties geplaatst, zowel stop motion als live action (echte mensen)."
- In de video op deze slide vertelt Diana over het maakproces van de film.
- Op de volgende slide zie je nog meer van het maakproces. Let ged op: zie je de jongen aan de duikplank? Zie je hoe de traan op wordt geplakt?
0
Slide 19 - Video
Let hier met name op de traan die op wang wordt geplakt, de duiker die nog aan de duikplank hangt. Er zijn zoveel verrassende details te zien!
Slide 20 - Tekstslide
The Game: vragen over de inhoud
- Is je beeld van scheidsrechters veranderd door het kijken van deze film? Zo ja, op welke manier? Zo nee, waarom niet?
- Welke kwaliteiten heb je nodig als scheidsrechter? Kun je het antwoord dat je eerder gaf aanvullen na het zien van deze documentaire?
Eigen antwoorden
Slide 21 - Tekstslide
The Game: vragen over het maakproces
- Hoe is deze film gemaakt, denk je?
- Hoe lang is er gefilmd, denk je?
Eigen antwoorden - Er is gebruik gemaakt van 8 camera's en 16 crewleden. Het geluid van het hijgen van de scheidsrechter is niet dat van hemzelf; de regisseur heeft zijn eigen ademhaling opgenomen en onder de scènes gemonteerd.
- Het lijkt alsof alles in één dag en tijdens één wedstrijd is gefilmd. Maar: alle momenten om de wedstrijd heen (vader op tribune, in de kleedkamer, de stewards) zijn op andere dagen/momenten gefilmd, tijdens andere wedstrijden en zelfs in andere stadions.
Slide 22 - Tekstslide
Creatieve opdracht
Extra. Kies een van de drie opdrachten voor je studenten of laat de studenten zelf kiezen.
Extra. Kies een van de drie opdrachten voor je studenten of laat de studenten zelf kiezen.
- In de stijl van Elsa
Maak een portret van je klasgenoot. Bedenk een paar interview vragen en film wat hij/zij doet op een dag. - In de stijl van Love, Dad
Maak een moodboard/collage van een onderwerp dat jij interessant vindt en wel zou willen verfilmen. Denk aan de kleuren, sfeer, het onderwerp, locatie. Gebruik foto's, tijdschriften en afbeeldingen op internet. - In de stijl van The Game
Film een handeling die je elke dag doet, maar dan vanuit een ander perspectief: bijvoorbeeld door de camera heel laag/hoog te houden.
Slide 23 - Tekstslide
IDFA is altijd benieuwd naar de manier waarop ons lesmateriaal in de klas is behandeld. Heb je tips en/of aanvullingen voor ons of voor andere docenten? Laat het ons weten via educatie@idfa.nl. Bedankt!
Tip voor docenten: met een gratis Docschool Online lidmaatschap krijg je toegang tot meer dan honderd documentaires en bijbehorend lesmateriaal. Lees meer en meld je aan op idfa.nl/docschoolonline
