IDFA filmles: Korte films (VO 4-6)

• Kunst
• Culturele en kunstzinnige vorming
• +3
• Middelbare school
• vmbo t, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 4-6

Introductie

Deze IDFA filmles over documentaire, mediawijsheid en feit vs. fictie is geschikt voor leerjaar 4-6 van het voortgezet onderwijs. Aan de hand van vragen en stellingen ga je met je leerlingen in gesprek over drie verschillende korte documentaires. Slide 2, 3 en 4 dienen behandeld te worden voorafgaand aan het kijken van de film, de rest van de slides richten zich op reflectie en verwerking achteraf.

Love, Dad & Elsa & The Game

Korte films

Thema's: documentaire, mediawijsheid, feit vs. fictie

VO
4-6

Welkom! Deze les is onderdeel van het IDFA scholierenprogramma.

Wat is een documentaire? Omschrijf het in je eigen woorden, of zoek een definitie op internet. Wat is volgens jou een belangrijk verschil tussen documentaires en fictiefilms?

Hoe vaak kijk jij films? En bekijk je ze het liefst in de bioscoop, op televisie, of op je laptop, tablet of mobiele telefoon? Waarom?

Heb je wel eens een documentaire gezien? Zo ja, waar ging deze over en wat vond je ervan? Zo nee, waarover zou je graag een documentaire zien en waarom?

Welk genre films kijk je het liefst? Waarom spreekt dit genre jou aan?

Introductie: voorafgaand aan het kijken

• Wat is een documentaire? Omschrijf het in je eigen woorden, of zoek een definitie op internet. Wat is volgens jou een belangrijk verschil tussen documentaires en fictiefilms?
  Documentaire is een filmgenre waarin echte mensen en echte gebeurtenissen worden laten zien. Fictiefilms (speelfilms) kunnen ook over echte gebeurtenissen gaan, maar hierin wordt het verhaal gespeeld door acteurs – het is niet hun echte leven.
  
  
• Heb je wel eens een documentaire gezien? Zo ja, waar ging deze over en wat vond je ervan? Zo nee, waarover zou je graag een documentaire zien en waarom?
  Eigen antwoorden
  
  
• Welk genre films kijk je het liefst? Waarom spreekt dit genre jou aan?
  Eigen antwoorden
  
  
• Hoe vaak kijk jij films? En bekijk je ze het liefst in de bioscoop, op televisie, of op je laptop, tablet of mobiele telefoon? Waarom?
  Eigen antwoorden
  

Documentaire

Introductie: voorafgaand aan het kijken

Waar denk je aan bij het woord ‘documentaire’? Noteer ten minste tien dingen. Dit kan van alles zijn; er zijn geen foute antwoorden. 

Waar of niet waar?

• Een animatiefilm kan nooit een documentaire zijn, want animatie is niet echt.
• Een portret is altijd een documentaire.
• Het doel van een documentaire is altijd om een zo echt mogelijk beeld te laten zien.

Introductie: voorafgaand aan het kijken

Waar of niet waar?

• Een animatiefilm kan nooit een documentaire zijn, want animatie is niet echt. Niet waar!
• Een portret is altijd een documentaire. Niet waar!
• Het doel van een documentaire is altijd om een zo echt mogelijk beeld te laten zien. Niet waar!

Naar IDFA! Jullie bekijken Love, Dad, Elsa en The Game in het filmtheater.

• Love, Dad, Diana Cam Van Nguyen, Tsjechië, Slowakije, 2021
• Elsa, Julia Jansch, Verenigde Staten, 2022
• The Game, Roman Hodel, Zwitserland, 2020

Wat vond je van Love, Dad? Wat vond je van Elsa? Wat vond je van The Game?

Noem drie verschillen en drie overeenkomsten tussen de documentaires die je gezien hebt.

Welke van de drie documentaires verraste je het meest? Waarom?

Vragen over de filmervaring

• Wat vond je van Love, Dad? Wat vond je van Elsa? Wat vond je van The Game?
  Eigen antwoorden
  
  
• Noem drie verschillen en drie overeenkomsten tussen de documentaires die je gezien hebt.
  Voorbeelden van verschillen: in Elsa kijkt de hoofdpersoon recht in de camera en spreekt de kijker aan (in de andere films niet), in Love, Dad wordt gebruik gemaakt van animatie (in de andere films niet), in The Game wordt niet echt een verhaal verteld, we krijgen meer gewoon een kijkje achter de schermen (de andere films hebben wel meer een verhaallijn). Overeenkomsten: het zijn allemaal documentaires over echte mensen, het zijn allemaal korte films, alle films hebben duidelijk één hoofdpersoon.
  
  
• Welke van de drie documentaires verraste je het meest? Waarom?
  Eigen antwoorden

Regisseur Diana Cam Van Nguyen: "Eigenlijk was het niet zo belangrijk wat mijn vader van de film zou vinden, maar vooral dat ik mijn gevoelens kon uiten." 

Welke gevoelens van Diana heb je in de film teruggezien? 

Diana uitte haar gevoelens in woorden door middel van een voice-over (vertelstem), maar ook door middel van beeld. Welke beelden herinner je je nog, die voor jou heel duidelijk een gevoel lieten zien? Overleg met een klasgenoot.

Welk gevoel spreekt er voor jou uit het beeld op deze slide? Waarom?

Love, Dad

Love, Dad: gevoelens in beeld

• Regisseur Diana Cam Van Nguyen: "Eigenlijk was het niet zo belangrijk wat mijn vader van de film zou vinden, maar vooral dat ik mijn gevoelens kon uiten."
  
  Welke gevoelens van Diana heb je in de film teruggezien? 
  Bijvoorbeeld: verdriet, onbegrip, angst, eenzaamheid.
  
  
• Diana uitte haar gevoelens in woorden door middel van een voice-over (vertelstem), maar ook door middel van beeld. Welke beelden herinner je je nog, die voor jou heel duidelijk een gevoel lieten zien? Overleg met een klasgenoot.
  Eigen antwoorden
  
  
• Welk gevoel spreekt er voor jou uit het beeld op deze slide? Waarom?
  Eigen antwoorden

Diana heeft er bewust voor gekozen om met de echte brieven te werken en zelf de voice-over in te spreken, om de echtheid van het verhaal te behouden. Wel heeft ze met acteurs gewerkt; de mensen die je in de film ziet, zijn niet Diana en haar familie.

Diana: “Veel mensen zeiden dat ik zelf in de film zou moeten spelen, maar voor mij is de film al zo kwetsbaar en persoonlijk dat ik hem waarschijnlijk niet zou willen zien als ik ook nog steeds naar mezelf zou moeten kijken.”

Als jij je eerste film zou regisseren, zou je dan vooral je eigen keuzes maken, zoals Diana, of zou je juist proberen je over persoonlijke gevoelens heen te zetten en te luisteren naar de adviezen van anderen? Leg je antwoord uit.

Welke risico’s zijn er wanneer je vooral je eigen keuzes maakt? Welke risico’s zijn er wanneer je je laat leiden door adviezen van anderen? Is één van deze strategieën een betere keuze dan de andere, of denk je dat het vooral belangrijk is om een balans te vinden tussen beide? Leg je antwoord uit.

Love, Dad

Love, Dad: de keuzes van een regisseur

• Diana heeft er bewust voor gekozen om met de echte brieven te werken en zelf de voice-over in te spreken, om de echtheid van het verhaal te behouden. Wel heeft ze met acteurs gewerkt; de mensen die je in de film ziet, zijn niet Diana en haar familie.
  
  
• Diana: “Veel mensen zeiden dat ik zelf in de film zou moeten spelen, maar voor mij is de film al zo kwetsbaar en persoonlijk dat ik hem waarschijnlijk niet zou willen zien als ik ook nog steeds naar mezelf zou moeten kijken.”
  
  
• Als jij je eerste film zou regisseren, zou je dan vooral je eigen keuzes maken, zoals Diana, of zou je juist proberen je over persoonlijke gevoelens heen te zetten en te luisteren naar de adviezen van anderen? Leg je antwoord uit.
  Eigen antwoorden
  
  
• Welke risico’s zijn er wanneer je vooral je eigen keuzes maakt? Welke risico’s zijn er wanneer je je laat leiden door adviezen van anderen? Is één van deze strategieën een betere keuze dan de andere, of denk je dat het vooral belangrijk is om een balans te vinden tussen beide? Leg je antwoord uit.
  Risico's bij het maken van je eigen keuzes: je kunt door een gebrek aan ervaring problemen tegenkomen waarvoor een ander je had kunnen behoeden, je kunt meer geld kwijt zijn dan nodig, je kunt langer bezig zijn dan nodig, je kunt een minder goed resultaat behalen. Risico's bij het volgen van adviezen: je kunt een minder origineel en uniek resultaat behalen, je kunt onzeker worden over je eigen ideeën, je kunt afhankelijk worden van anderen, je kunt misschien minder leren, je kunt minder tevreden zijn over het resultaat. Het is belangrijk om een goede balans te vinden tussen het volgen van je eigen visie en intuïtie, en het volgen van adviezen van buitenaf.

Stelling: eens of oneens? ‘Diana had wel zichzelf in de film moeten spelen, want dan was de film eerlijker geweest en daardoor waarschijnlijk ook beter.’ Onderbouw je mening met argumenten.

Stelling: eens of oneens? ‘Het is goed dat Diana met acteurs heeft gewerkt, omdat ze zo als regisseur waarschijnlijk meer controle had over het resultaat.’ Onderbouw je mening met argumenten.

Love, Dad

Love, Dad: stellingen

• Stelling: eens of oneens? ‘Diana had wel zichzelf in de film moeten spelen, want dan was de film eerlijker geweest en daardoor waarschijnlijk ook beter.’ Onderbouw je mening met argumenten.
  Eigen antwoorden
  
  
• Stelling: eens of oneens? ‘Het is goed dat Diana met acteurs heeft gewerkt, omdat ze zo als regisseur waarschijnlijk meer controle had over het resultaat.’ Onderbouw je mening met argumenten.
  Eigen antwoorden

Love, Dad is een combinatie van live action en animatie. Diana: “Bij live action zorgen veel factoren voor onzekerheid en stress: het weer, mensen moeten op tijd zijn, etc. Wel is het tof om samen met een crew een goed resultaat neer te zetten. Bij animatie is er meer rust; je kunt dingen eindeloos opnieuw bedenken en opnemen. Wel is het vaak een eenzaam proces.”

Welke karaktereigenschappen moet een live action filmmaker hebben? Welke karaktereigenschappen moet een animatiefilmmaker hebben?

Welke van deze twee stijlen zou het beste bij jou passen? Licht je antwoord toe.

Love, Dad

Love, Dad: verschillende technieken

• Love, Dad is een combinatie van live action en animatie. Diana: “Bij live action zorgen veel factoren voor onzekerheid en stress: het weer, mensen moeten op tijd zijn, etc. Wel is het tof om samen met een crew een goed resultaat neer te zetten. Bij animatie is er meer rust; je kunt dingen eindeloos opnieuw bedenken en opnemen. Wel is het vaak een eenzaam proces.”
  
  
• Welke karaktereigenschappen moet een live action filmmaker hebben? Welke karaktereigenschappen moet een animatiefilmmaker hebben?
  Live action: stressbestendig, oplossingsgericht, goed in organiseren en overzicht houden. Animatie: geduldig, zorgvuldig, creatief, niet bang om te experimenteren.
  
  
• Welke van deze twee stijlen zou het beste bij jou passen? Licht je antwoord toe.
  Eigen antwoorden

Elsa

Wat is je eerste indruk van Elsa? Wat zijn vijf belangrijke karaktereigenschappen van Elsa volgens jou?

Wat maakt Elsa een goed hoofdpersonage?

Zou je vrienden met Elsa willen zijn? Waarom wel of niet?

Elsa

Elsa: vragen over de hoofdpersoon

• Wat is je eerste indruk van Elsa? Wat zijn vijf belangrijke karaktereigenschappen van Elsa volgens jou?
  Eigen antwoorden
  
  
• Wat maakt Elsa een goed hoofdpersonage?
  Eigen antwoorden
  
  
• Zou je vrienden met Elsa willen zijn? Waarom wel of niet?
  Eigen antwoorden

Elsa

Hoe presenteer jij jezelf op sociale media? Noem drie woorden die jouw profiel(en) op sociale media omschrijven. Zijn er dingen die je bewust zichtbaar maakt, en/of dingen die je juist niet deelt? Waarom?

Wie volg jij vooral op sociale media? Vrienden, celebrities, influencers? Wat vind je leuk aan hun content?

Denk je vaak na over de echtheid van de content die je ziet? Vind je het belangrijk dat mensen een eerlijk beeld van zichzelf tonen op sociale media? Waarom wel of niet?

Elsa

Elsa: vragen over sociale media

• Hoe presenteer jij jezelf op sociale media? Noem drie woorden die jouw profiel(en) op sociale media omschrijven. Zijn er dingen die je bewust zichtbaar maakt, en/of dingen die je juist niet deelt? Waarom?
  Eigen antwoorden
  
  
• Wie volg jij vooral op sociale media? Vrienden, celebrities, influencers? Wat vind je leuk aan hun content?
  Eigen antwoorden
  
  
• Denk je vaak na over de echtheid van de content die je ziet? Vind je het belangrijk dat mensen een eerlijk beeld van zichzelf tonen op sociale media? Waarom wel of niet?
  Eigen antwoorden

Elsa’s ouders hebben haar altijd gestimuleerd om haar dromen na te jagen – toch waren ze niet blij met Elsa’s keuze om met haar opleiding Journalistiek te stoppen. Elsa was al een tijdje gestopt voordat ze het haar ouders vertelde, en had haar vrije tijd op het internet doorgebracht. Daar ontdekte ze ook zonder een studie succes kon krijgen. 

Bedenk een keuze die je zou kunnen maken waarmee jouw leven drastisch zou veranderen. Stel je voor waar jij vijf jaar na het maken van die keuze zou zijn. Het kan positief hebben uitgepakt, maar ook negatief.

Maak een vlog waarin je deze toekomstige versie van jezelf speelt. Stel jezelf voor, vertel wat je doet, en neem de kijkers even mee in jouw leven.

Elsa

Elsa: keuzes en veranderingen

• Elsa’s ouders hebben haar altijd gestimuleerd om haar dromen na te jagen – toch waren ze niet blij met Elsa’s keuze om met haar opleiding Journalistiek te stoppen. Elsa was al een tijdje gestopt voordat ze het haar ouders vertelde, en had haar vrije tijd op het internet doorgebracht. Daar ontdekte ze ook zonder een studie succes kon krijgen.
  

Creatieve opdracht

• Bedenk een keuze die je zou kunnen maken waarmee jouw leven drastisch zou veranderen. Stel je voor waar jij vijf jaar na het maken van die keuze zou zijn. Het kan positief hebben uitgepakt, maar ook negatief.
  
  
• Maak een vlog waarin je deze toekomstige versie van jezelf speelt. Stel jezelf voor, vertel wat je doet, en neem de kijkers even mee in jouw leven.

Je zag een voetbalwedstrijd vanuit een ander perspectief. In deze documentaire was de scheidsrechter het hoofdpersonage; in uitzendingen van voetbalwedstrijden zoals we die normaal zien, zijn de spelers de hoofdpersonages.

Kun je nog drie andere mogelijk hoofdpersonages bedenken voor een documentaire over een voetbalwedstrijd? Welke van jouw opties zou volgens jou de meest interessante documentaire opleveren? Waarom?

Meestal zorgt een bepaald perspectief ervoor dat we met die persoon gaan meeleven. Klopt het dat je bij het kijken naar deze film andere gevoelens had bij de scheidsrechter, dan wanneer je een uitzending van een voetbalwedstrijd kijkt? Waardoor komt dat?

The Game is een documentaire, een televisieuitzending van een voetbalwedstrijd is dat niet. Waarom? Wat is het verschil?

The Game

The Game: perspectief

• Je zag een voetbalwedstrijd vanuit een ander perspectief. In deze documentaire was de scheidsrechter het hoofdpersonage; in uitzendingen van voetbalwedstrijden zoals we die normaal zien, zijn de spelers de hoofdpersonages.
  
  
• Kun je nog drie andere mogelijk hoofdpersonages bedenken voor een documentaire over een voetbalwedstrijd? Welke van jouw opties zou volgens jou de meest interessante documentaire opleveren? Waarom?
  Eigen antwoorden
  
  
• Meestal zorgt een bepaald perspectief ervoor dat we met die persoon gaan meeleven. Klopt het dat je bij het kijken naar deze film andere gevoelens had bij de scheidsrechter, dan wanneer je een uitzending van een voetbalwedstrijd kijkt? Waardoor komt dat?
  Eigen antwoorden
  
  
• The Game is een documentaire, een televisieuitzending van een voetbalwedstrijd is dat niet. Waarom? Wat is het verschil?
  The Game is bedacht door een filmmaker, een regisseur, die vanuit zijn persoonlijke en creatieve visie keuzes heeft gemaakt over hoe de film moet zijn. Een documentaire heeft een boodschap, vertelt een verhaal. Een televisieuitzending is geen uniek product; het is bij elke wedstrijd hetzelfde en er worden geen persoonlijke, creatieve keuzes gemaakt.

The Game

Regisseur Roman Hodel: “Een documentaire is een film van en over de echte wereld – maar niet alles hoeft echt te zijn.”

Zijn film lijkt één wedstrijd te laten zien, maar is op verschillende dagen in verschillende stadiums opgenomen. De ademhaling die je hoort, is soms niet van de scheidsrechter, maar heeft Roman zelf opgenomen en aan de opnames van de scheidsrechter toegevoegd.

Stelling: eens of oneens? ‘Dat kan echt niet. Het is misleidend.’ Onderbouw je mening met argumenten.

Roman legt uit dat de film over de ervaring en beleving van de scheidsrechter gaat. 

Stelling: eens of oneens? ‘Juist door deze toevoegingen heeft de filmmaker hier volgens mij een meer realistisch beeld van kunnen geven.’ Leg je mening uit.  

Welk effect heeft het geluid van de ademhaling van de scheidsrechter? Waarom voegt dit iets toe aan de film?

The Game: echt of nep

• Regisseur Roman Hodel: “Een documentaire is een film van en over de echte wereld – maar niet alles hoeft echt te zijn.”
  
  
• Zijn film lijkt één wedstrijd te laten zien, maar is op verschillende dagen in verschillende stadiums opgenomen. De ademhaling die je hoort, is soms niet van de scheidsrechter, maar heeft Roman zelf opgenomen en aan de opnames van de scheidsrechter toegevoegd.
  
  
• Stelling: eens of oneens? ‘Dat kan echt niet. Het is misleidend.’ Onderbouw je mening met argumenten.
  Eigen antwoorden
  
  
• Roman legt uit dat de film over de ervaring en beleving van de scheidsrechter gaat.
  
  Stelling: eens of oneens? ‘Juist door deze toevoegingen heeft de filmmaker hier volgens mij een meer realistisch beeld van kunnen geven.’ Leg je mening uit.
  Eigen antwoorden
  
  
• Welk effect heeft het geluid van de ademhaling van de scheidsrechter? Waarom voegt dit iets toe aan de film?
  Je voelt je als kijker dichterbij en meer verbonden met de scheidsrechter; je voelt zijn vermoeidheid en stress. Je ervaart door het geluid van zijn ademhaling dat hij hard werkt en zijn best doet. Daardoor ga je met hem meeleven en is het makkelijker je in hem te verplaatsen.

The Game

Bij uitzendingen van voetbalwedstrijden wordt er niet op die manier geknipt en geplakt. Toch worden er ook bij uitzendingen wel keuzes gemaakt over wat er in beeld gebracht wordt, en wat juist niet. Denk aan een close-up van het gezicht van een speler, of iets wat langs de lijn gebeurt en de wedstrijd beïnvloedt.

Roman geeft aan dat documentaires context kunnen geven bij dingen waarover vooroordelen bestaan. Wat heb jij geleerd door deze documentaire? Noem ten minste drie dingen en leg uit op hoe jouw kijk op deze dingen veranderd is.

The Game: nieuwe inzichten

• Bij uitzendingen van voetbalwedstrijden wordt er niet op die manier geknipt en geplakt. Toch worden er ook bij uitzendingen wel keuzes gemaakt over wat er in beeld gebracht wordt, en wat juist niet. Denk aan een close-up van het gezicht van een speler, of iets wat langs de lijn gebeurt en de wedstrijd beïnvloedt. 
  
  
• Roman geeft aan dat documentaires context kunnen geven bij dingen waarover vooroordelen bestaan.
  
  Wat heb jij geleerd door deze documentaire? Noem ten minste drie dingen en leg uit op hoe jouw kijk op deze dingen veranderd is.
  Eigen antwoorden

Afronding

Denk je nu anders over documentairefilms? Leg uit.

Stellingen: eens of oneens?

• Over elk onderwerp kan een documentaire gemaakt worden.
• Iedereen kan documentairemaker worden.
• Er is een verschil tussen films/regisseurs en video's/content creators.

Afronding

• 'Over elk onderwerp kan een documentaire gemaakt worden.'
  'Iedereen kan documentairemaker worden.'
  'Er is een verschil tussen films/regisseurs en video's/content creators.'
  Eigen antwoorden
  
  
• Denk je nu anders over documentairefilms? Leg uit.
  Eigen antwoorden

IDFA's onderwijsprogramma wordt mede mogelijk gemaakt door Fonds 21, Deloitte Impact Foundation, ELJA Foundation en IDFA's Dikke Vrienden+. 

Meer film in de klas?
Ga naar idfa.nl/docschoolonline

IDFA is altijd benieuwd naar de manier waarop ons lesmateriaal in de klas is behandeld. Heb je tips en/of aanvullingen voor ons of voor andere docenten? Laat het ons weten via [e-mail]. Bedankt!

Tip voor docenten: met een gratis Docschool Online lidmaatschap krijg je toegang tot meer dan honderd documentaires en bijbehorend lesmateriaal. Lees meer en meld je aan op idfa.nl/docschoolonline