5.2 De Nederlandse opstand

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Hoofdstuk 5: Tijd van ontdekkers en hervormers

paragraaf 5.2: De Nederlandse Opstand

Tijdvak ontdekkers en hervormers!

Opbouw H5

5.1: De kerk valt uiteen

5.2: De Nederlandse Opstand

5.3: Nederland migratieland

5.4: De ontdekkingsreizen

Leerdoelen

• Je weet hoe Nederland bestuurd werd door Filips II en je kunt uitleggen waarom de burgers hierover ontevreden waren.
  
• Je kunt uitleggen hoe Nederlanders in opstand kwamen tegen hun vorst.
  
• Je weet hoe een onafhankelijke Nederlandse republiek ontstond.
  
• Je begrijpt waarom veel mensen naar de Republiek verhuisden en welke gevolgen dat had.

Filips II volgt zijn vader op

• Hij volgt Karel V op
• Filips II wilt het protestantisme bestrijden
  
•  Filips II voert veel dure oorlogen
• Filips II zet de centralisatie voort, edelen en gewesten verliezen steeds meer privileges
• Kortom; Nederlands zijn niet enthousiast over Filips II

1566

• In Vlaanderen komen protestanten bij elkaar

• Na een heftige preek gaan de protestanten naar de katholieke kerk en slopen de hele boel

• Steeds meer gebieden doen mee!

De Beeldenstorm (1566)

 

Beeldenstorm: protestantse Nederlanders slopen katholieke kerken.

Reactie van Filips II

Filips II is woest op de beeldenstorm. 

Filips II stuurt de hertog van Alva (de ijzeren hertog) naar de Nederlanden. 

taken van de hertog van Alva:

• orde herstellen
• de daders van de beeldenstorm straffen

Het begin van de opstand

- Willem van Oranje was samen met andere edelen gevlucht naar Duitsland

Komt in 1568 weer terug met een leger in Heiligerlee om te vechten tegen Alva

Start 80-jarige oorlog (NL v/s Spanje)

Filips II was een:

1. Katholiek
2. Protestant
3. Adviseur van Willem van Oranje
4. Koning van Spanje

Beeldenstorm

1. 1664
2. 1540
3. 1565
4. 1566

Wat is de beeldenstorm?

1. Het vernielen van beelden en kostbaarheden van de katholieke kerk.
2. Het vernielen van beelden en kostbaarheden van de protestante kerk.
3. Het neerzetten van velen beelden in de katholieke kerk.
4. Een storm die alles verwoestte in de Nederlanden.

Wat is een gevolg van de Beeldenstorm?

1. Protestanten waren boos over de rijkdom van de katholieke kerk
2. Protestanten vluchtten naar het buitenland
3. Katholieken waren boos over de rijkdom van de protestantse kerk
4. Katholieken vluchtten naar het buitenland

schooltv.nl

Tachtigjarige Oorlog

1568-1648

npo.nl

Van wanneer tot wanneer was de Nederlandse Opstand?

1. 1940-1945
2. 1568 - 1648
3. 1500-1580
4. 1914-1918

Opdracht: maak in groepjes een tijdlijn

Stap 1: knip de kaartjes uit

Stap 2: teken een tijdlijn van 1555 - 1648

Stap 3: kijk op bladzijde 17, 18 en 19 in de tekst: welke gebeurtenis hoort bij welk jaartal?

Stap 4: Leg de jaartallen en gebeurtenissen in de tijdlijn

Aan de slag!

BK: vanaf blz 15, opdr 1 t/m 6

KGT: Vanaf blz 16: opdr 1 t/m 5

Klaar?

Maak herhaling en verdieping voor hoger mapcijfer!

Opdracht: maak in groepjes een tijdlijn

Stap 1: knip de kaartjes uit

Stap 2: teken een tijdlijn van 1555 - 1648

Stap 3: kijk op bladzijde 17, 18 en 19 in de tekst: welke gebeurtenis hoort bij welk jaartal?

Stap 4: Leg de jaartallen en gebeurtenissen in de tijdlijn

Welke 2 zinnen zijn goed?

GOED

De Nederlandse Opstand begon 15e eeuw. 

De opvolger van Karel V was Filips II

Willem van Oranje kwam in opstand tegen Filips.

Willem van Oranje stierf in 1584 aan een longontsteking.

De leider van de Nederlandse Opstand was...

1. Jan Pieterszoon Coen
2. Maurits van Oranje
3. Johan de Witt
4. Willem van Oranje

1

2

3

5

6

4

Willem van Oranje valt met leger den Nederlanden binnen

Willem van Oranje vlucht naar Duitsland

Filips 2 verhuisd naar Madrid

Beeldenstorm

Alva komt met een leger naar de Nederlanden

Karel V treed af

De Opstand begint

1568-1572

• Met terreur maakt Alva de bevolking bang. Dat werkt: vrijwel niemand durft in opstand te komen of geld te geven aan Willem van Oranje.
• Willem wil de legers van Alva aanvallen en de Nederlanden bevrijden.
• Hoewel de Slag bij Heiligerlee (1568) een succes is, mislukt de aanval volledig en moet Willem van Oranje verslagen terug naar Duitsland.

Succes voor de opstandelingen 1572-1579

• In 1572 probeert Willem van Oranje opnieuw de legers van Alva aan te vallen.
• Hoewel het niet helemaal volgens plan verloopt, is er succes:
• Op 1 april 1572 veroveren de Watergeuzen de stad Den Briel
• Vanaf dat moment durven meer steden voor de Prins van Oranje te kiezen, en hem ook (met geld) te steunen

Dit is een mooi plaatje, maar het is wél ruim 400 jaar na de inname van Den Briel door de Watergeuzen gemaakt. Hierdoor klopt de gebeurtenis wél, maar heeft de tekenaar er misschien zelf veel bij verzonnen. 

Kijk daarom altijd goed wanneer de bron is gemaakt én waarom de maker de bron heeft gemaakt.

Acte van Verlatinghe

1581

• Een vorst die hun Prins, min of meer, ter dood veroordeeld, mag niet meer onze heer zijn!
• De Noordelijke Nederlanden besluiten Filips II af te zetten: 'ze verlaten hem als land'.
• Dat gebeurt in het document: de Acte van Verlatinghe

Minister-President Mark Rutte laat de Acte van Verlatinghe zien aan oud-president Barack Obama van de Verenigde Staten.

Het document heeft vermoedelijk óók een belangrijke rol gespeeld in Amerika: toen het land zich in 1776 onafhankelijk verklaarde van Engeland, is er een grote kans dat ze even gespiekt hebben in het Nederlandse document. Net zoals de Nederlanders wilden ok de Amerikanen namelijk van hun koning af!

Klik hier

Moord!

10 juli 1584

• Filips II had Willem van Oranje in 1580 vogelvrij verklaard: iedereen mocht hem ongestraft vermoorden en zou daarvoor goed worden beloond.
• Na een mislukte aanslag door Jean Jaureguy (1582), lukte het de Fransman Balthasar Gerards wél om Willem van Oranje te vermoorden.

Balthasar begaf zich op dinsdag 10 juli 1584 rond het middaguur naar het Prinsenhof met de mededeling dat hij Willem wilde spreken. Willems vrouw Louise van Coligny schijnt nog bezorgd te hebben gevraagd wie dat ongure type wel was, maar werd gerustgesteld. 

Willem meldde Balthasar dat hij hem na het middageten te woord zou staan. Balthasar keerde terug naar herberg De Diamant om zijn pistolen te halen.

Rond half twee verliet het gezelschap de eetzaal. Toen Willem van Oranje zijn voet op de eerste trede van de trap zette schoot Balthasar hem van dichtbij in de borst en de zij. De prins zakte in elkaar en sprak - volgens het officiële verslag - zijn beroemde laatste woorden: "Mon Dieu, ayez pitié de mon âme, et de ce pauvre peuple!", vertaald als: "Mijn God, heb medelijden met mij en mijn arme volk!". 

Volgens recente onderzoeken zou hij op slag dood moeten zijn geweest en heeft hij deze woorden niet gezegd.

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

1588

• Bij gebrek aan een geschikte kandidaat als vorst of koning, besluiten de Noordelijke Nederlanden verder te gaan als Republiek.
• De 'baas' in de Republiek werd de Staten-Generaal, de standenvergadering

De macht van de Republiek was in handen van de Staten-Generaal. De stadhouder van Holland, altijd een erfgenaam van Willem van Oranje, zou de leiding krijgen over het leger.

De landsadvocaat (later: raadspensionaris) was de belangrijkste bestuurder van de Republiek: hij zorgde voor de agenda van de vergadering en bereidde besluiten (wetten) voor.

Kaart

Oorlog en vrede

1588-1648

• Na 1588 werd er vooral gevochten in het oosten van de Republiek en in de Zuidelijke Nederlanden (België/Noord-Frankrijk)
• Tussen 1609 en 1621 werd 12 jaar lang niet gevochten: het Twaalfjarig bestand
• In 1648 sloten de Staten-Generaal in de Duitse stad Münster vrede met Spanje. Spanje erkende de Republiek als zelfstandig land.

De Vrede van Münster maakte niet alleen een einde aan de Tachtigjarige Oorlog tussen Spanje en de Nederlanden, maar ook aan de Dertigjarige Oorlog. Dit was een grote Europese oorlog tussen katholieken en protestanten.

Hoe lang duurde de Nederlandse Opstand?

1. 80 jaar
2. 45 jaar
3. 75 jaar
4. 5 jaar

Vragen?

5.2 Aan de slag! 
BK: 7, 8 , 10

KGT: 6, 7, 9, 10, 11

Klaar? Maak de oefentoets