2.2 Geslachtelijke voortplanting les 2

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

2.2 Geslachtelijke voortplanting

Lees de tekst van blz. 101 en 102, maak voor jezelf een samenvatting van deze tekst en beantwoord daarna de vragen op de volgende dia.

Verwerking

Pak je schrift en beantwoord de volgende vragen:

1. Waardoor verandert het aantal chromosomen van een organisme niet door geslachtelijke voortplanting?

2. Waarom wordt meiose ook wel de reductiedeling genoemd?

3. Wat gebeurd er met de chromosomen tijdens Meiose 1? 

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe door meiose geslachtscellen worden gevormd en hoe bevruchting verloopt.
• Je kunt uitleggen hoe de geslachtelijke voortplanting bij planten met bloemen verloopt.
• Je kunt de bouw, werking en functie van de voortplantingsorganen van de mens beschrijven. 

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe door meiose geslachtscellen worden gevormd en hoe bevruchting verloopt.
• Je kunt uitleggen hoe de geslachtelijke voortplanting bij planten met bloemen verloopt.
• Je kunt de bouw, werking en functie van de voortplantingsorganen van de mens beschrijven. 

Voortplanting plant

Een zaadplant kan zich geslachtelijk voortplanten. Je hebt hier een bloem voor nodig.

Voortplanting plant

Eicel en stuifmeelkorrel zijn beide haploïd (n).

Samen krijg je weer een diploïde cel (2n).

Zaden die hieruit ontstaan zijn genetisch dus niet gelijk aan de ''ouders''.

Eenslachtige en tweeslachtige bloemen

• Tweeslachtige bloemen: bevatten meeldraden én stampers.
  
• Eenslachtige bloemen: bevatten alleen meeldraden of alleen stampers.
  

Geen bestuiving, zelfbestuiving of kruisbestuiving?

Plantenveredeling

Veredeling: planten zo kweken dat ze betere eigenschappen krijgen

Vroeger: fokken door de beste planten te kruisen

Tegenwoordig: DNA-onderzoek en genetische modificatie.

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen hoe door meiose geslachtscellen worden gevormd en hoe bevruchting verloopt.
• Je kunt uitleggen hoe de geslachtelijke voortplanting bij planten met bloemen verloopt.
• Je kunt de bouw, werking en functie van de voortplantingsorganen van de mens beschrijven. 

Samen lezen 

blz. 107

Voortplantingsstelsel vrouw

• In de eierstokken liggen (onrijpe) eicellen, ze zitten in het beginstadium van meiose I.
• Een eicel rijpt in een follikel in de eierstok. Na twee weken is de eicel rijp (meiose I is klaar), en komt de eicel in de eileider => ovulatie.
• De eileider vervoert eicellen naar de baarmoeder.
• Een meisje is vruchtbaar als eicellen gaan rijpen (menstruatie).

Eicellen 

• Ontstaan in eierstokken
• Pre-eicellen allemaal aanwezig bij geboorte
• Rijpen in een blaasje (follikel)
• Delingen  -> eicel + poollichaampje

binnenste schaamlippen:

Huidplooien die vocht (kunnen) aanmaken.

buitenste schaamlippen

Behaarde huidplooien.

clitoris

Geslachtsorgaan van de vrouw, bestaat uit

zwellichamen (inwendig) en clitoriseikel

(uitwendig).

vagina (schede)

Tunnel tussen de baarmoeder en de vulva.

vulva

Uitwendige delen van het vrouwelijk

voortplantingsstelsel.

Begrippen bij 2.3 Voortplantingsorganen van de vrouw

baarmoeder                                  Orgaan waarin zich het embryo ontwikkelt.

binnenste schaamlippen       Huidplooien die vocht (kunnen) aanmaken.

buitenste schaamlippen        Behaarde huidplooien.

clitoris                                             Geslachtsorgaan van de vrouw; bestaat uit zwellichamen                                                                                    (inwendig) en clitoriseikel (uitwendig).

eierstok                                           Deel dat eicellen produceert.

eileider                                            Transport van eicellen van de eierstok naar de baarmoeder.

vagina (schede)                          Tunnel tussen de baarmoeder en de vulva.

vulva                                                 Uitwendige delen van het vrouwelijk voortplantingsstelsel.

Spermacellen

• De teelballen bevatten sterk gekronkelde zaadbuisjes 

• Aan de binnenkant van deze buisjes liggen cellen die zich delen, waardoor spermacellen ontstaan.

• 1 cel wordt 4 spermacellen tijdens meiose

Inwendige geslachtsorganen

Balzak: bevat de teelballen en bijballen 

• lagere temperatuur dan in de buikholte (beter voor de ontwikkeling van zaadcellen)
  

Teelballen/zaadballen: aanmaak zaadcellen

Bijballen: opslag zaadcellen

zaadlozing

- zaadleiders: vervoeren zaadcellen van bijballen richting prostaat

- zaadblaasjes: voegen vocht toe

- prostaat: voegt ook vocht toe

Het vocht met de spermacellen heet sperma

- Sperma in de urine buis

- Sperma via de eikel uit de penis

Zaadcel of Spermacel

Een spermacel heeft een kop en een zweepstaart.

Met de zweepstaart kan hij zich voortbewegen, om een eicel te zoeken om te bevruchten.

! een spermacel kan zo'n 3-5 dagen overleven in een vrouw

Mannen kunnen tot op hoge leeftijd sperma produceren. 

Spermacel vs eicel

• Eicel groter dan zaadcel 
• Zaadcel kan zwemmen eicel niet
• Zaadcel haalt reservevoeding uit voedingstoffen en vocht van de zaadblaasjes/prostaat, eicel heeft voeding in de cel
• Afwijkende vorm zaadcel = minder vruchtbaar man

• Spermacel en eicel zijn uit meiose ontstaan
• Als de eicel bevrucht is dan volgt mitose

Vruchtbare periode

Na de ovulatie blijven eicellen 12 tot 24 uur in leven.

Als in deze periode geen bevruchting plaatsvindt, sterft de eicel af en wordt afgebroken. 

Buiten het lichaam gaan spermacellen na ongeveer vijf minuten dood. In het lichaam van een vrouw leven ze meestal zo’n 24 tot 48 uur, maar sommige spermacellen overleven tot wel vijf dagen.

bevruchting

Als de kern van een zaadcel samensmelt met de kern van een eicel dan is dat een bevruchting.

De bevruchting vindt in de eileider plaats. 

 

Tweeling

twee-eiige tweeling

eeneiige tweeling

Siamese tweeling

De bevruchting vindt plaats in...

1. de vagina
2. de baarmoeder
3. de eileider
4. de eierstok

Wat is een voorbeeld van geslachtelijke voortplanting bij planten?

1. Klisters
2. Wortelstokken
3. Bestuiving
4. Uitlopers

Wanneer noemen we een cel haploïd?

1. Als de cel geen celkern heeft, zoals een bacterie.
2. Als een cel van elk type chromosoom er twee heeft: één paar.
3. Als de cel zich in een eierstok of testikel bevindt.
4. Als een cel van elk type één chromosoom heeft: de helft van een paar.

Bij welk type voortplanting ontstaat altijd een nieuw genotype?

1. Geslachtelijke voortplanting
2. Ongeslachtelijke voortplanting