Klassieken en burgerschap

• Latijn
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1-6

Salvete omnes!

Klassieken & burgerschap

Marianne Streekstra

Ik ga beginnen met een vraag!

Hebben jullie een telefoon bij de hand om in te loggen in de LessonUp?

Overigens:

klikken op de icoontjes als deze              levert laat denkstappen, extra informatie, of aanvullende vragen zien, mocht je dat prettig vinden :-)

precies, ja! nailed it!

Wat valt je op aan de antwoorden van iedereen? 

In de les: 

wat zijn 10 dingen die je opvallen in dit lokaal?

(digibord, kraan, blauw whiteboard, caviaetui, [naam leerling], deur, telefoontas, papierbak, oplader... ) 

> kijken naar eenzelfde omgeving & toch allemaal verschillende antwoorden, maar dat jij geen stoel hebt opgeschreven, betekent niet dat er geen stoelen in het lokaal staan

Schrijf 10 dingen op
die je opvallen in deze online-bijeenkomst/die je de moeite waard vindt te noteren

Kern wet 'Verduidelijking burgerschap': Artikel 17.

Actief burgerschap en cohesie

1. Het onderwijs bevordert actief burgerschap en sociale cohesie op doelgerichte en samenhangende wijze, waarbij het onderwijs zich in ieder geval herkenbaar richt op:

• het bijbrengen van respect voor en kennis van de basiswaarden van de democratische rechtsstaat, zoals verankerd in de Grondwet, en de universeel geldende fundamentele rechten en vrijheden van de mens, en het handelen naar deze basiswaarden op school;
  
• het ontwikkelen van de sociale en maatschappelijke competenties die de leerling in staat stellen deel uit te maken van en bij te dragen aan de pluriforme, democratische Nederlandse samenleving en; 
• het bijbrengen van kennis over en respect voor verschillen in godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, afkomst, geslacht, handicap of seksuele gerichtheid alsmede de waarde dat gelijke gevallen gelijk behandeld worden.

De klassieken zou je dus eigenlijk overal kunnen koppelen aan de burgerschapswet

Kern wet 'Verduidelijking burgerschap': Artikel 17.

Actief burgerschap en cohesie

2. Het bevoegd gezag draagt zorg voor een schoolcultuur die in overeenstemming is met de waarden, bedoeld in het eerste lid, onderdeel a, en creëert een omgeving waarin leerlingen worden gestimuleerd actief te oefenen met de omgang met en het handelen naar deze waarden en draagt voorts zorg voor een omgeving waarin leerlingen en personeel zich veilig en geaccepteerd weten, ongeacht de in het derde lid, onder c, genoemde verschillen.

De Klassieken kunnen eigenlijk overal bij aansluiten als je kijkt naar alle verschillende thema's die de oudheid behandelen en hoe ze die behandelen

Wat gaan we doen?

0. Bewustwording van de eigen blik en de blik van een ander

1. Perspectief; wat is jouw visie/mening, wat is die van een ander en hoe kom je achter de mening van een ander?

2. Wat 'doet' perspectief; waarom is het belangrijk? Hoe kan het beïnvloed worden? Waarom zou je het willen beïnvloeden? 

3. Twee voorbeelden: Caesar (kritisch) & Vergilius (empathisch)

4. Conclusie 

5. Vragen & opmerkingen

Afbeelding 1

Afbeelding 2

De werkbladen voor de leerlingen voor tijdens de les zijn meegeleverd!

Niemand zonet de olifant in de kamer gezien?

Denk ook aan: welk beeld/schilderij/poster/afbeelding vind je het meest geschikt om Caesar/de Vesuviusuitbarsting/de aanleiding van de Trojaanse oorlog uit te beelden? Olifanten, om even onverwacht uit de hoek te komen, vond ik leuk, ook om de link met de recente heropening van het Afrika museum te kunnen leggen (ook in het kader van Black Lives Matter) 

Maak groepen van 4

1. Ga 'bij elkaar zitten' > lees: draai je naar elkaar toe :-)
2. Schrijf in eigen woorden op welke afbeelding elk van je groepsgenoten het meest geschikt vindt  (1 spreekt, de anderen schrijven)
3. Controleer bij de groepsgenoot of je de mening goed hebt genoteerd.
4. Welke afbeelding kies je als groep? Waarom? Dit oordeel voer je zodadelijk in in de LessonUp.

Voor goed en respectvol samen kunnen leven in een maatschappij, moet je de ander wel horen en weten waar je op reageert. Goed luisteren als eerste stap voor begrip. 

Welke afbeelding is volgens jullie (groep) het meest geschikt; en waarom?

Erna:

- Welke mening van de eindoordelen viel je het meest op?

- Is jouw mening veranderd door het horen van de mening van de anderen? 

Afbeelding 1

Afbeelding 2

Hoe geef je iets 'goed' weer? 

waarheidsgetrouw of met een boodschap (uitlokken, begripvol) of?

De reden voor de volgende slides, over de objecten en de context, is dat het zien van het effect van hoe je objecten plaatst een iets concretere en letterlijk meer zichtbare stap is dan meteen naar teksten te gaan 

In een kudde

Met andere diersoorten

Met dezelfde soort versus met andere soorten - wat zegt dat / doet dat met de beeldvorming van de olifant?

Waarom zou je nadenken over hoe je iets opzet?

De manier waarop iets opgebouwd wordt

 wordt gedaan met een bepaalde reden

& kan machtsstructuren blootleggen

Het visuele laten zien van macht kan overgeslagen worden; ik heb het echter toegevoegd omdat het 'zien' van hoe mate van macht en belangrijkheid gepresenteerd kan worden door middel van objecten iets makkelijker te doorzien is dan meteen naar een tekst te gaan

Panopticon

- interpretatie door Foucault

- gevangenen gedragen zich omdat ze het idee hebben continu bekeken te worden

- kwestie van machtsrelaties 

-alles heeft een bepaalde boodschap

Het summum van de machtsstructuur uitgewerkt door Foucault, interpretatie van de ideale gevangenis van Jeremy Bentham 

Afbeelding 1

Afbeelding 2

Publieke ruimtes (waaronder een lokaal!) zijn ook een soort panopticon, net als het 'systeem' (met diens normen en waarden)

Bovenaanzicht

Onderaanzicht

Is de olifant nu indrukwekkender? Enger? Beter te bekijken?

Laten ervaren en laten zien van het 'hogere' en 'lagere' denken - en in welke categorie sta jij, staan wij (wie zijn 'wij')? 

als opstap naar de teksten en de woorden voor de oudheid!

Wat voor machtsboodschap geef je af als je alles in glazen kooien stopt, of in vitrines zet en dingen afkadert? 

Wat als je mensen in glazen kooien zet?

Of, wat gebeurt er als je, zoals in het Afrikamuseum is gebeurd, beelden waarop veel kritiek is bij elkaar plaatst (in de kelder van het museum), omdat ze lager geplaatst waren (en er neergekeken werd op) dan andere beelden uit een andere cultuur en die boodschap weggehaald moest worden?

Situatie voor de aanpassing - gouden beelden (links van koning Leopold II, zie volgende slide voor close-up) die boven de beelden van de mensen uit Congo staan. Wat zegt dit? Kijken ze letterlijk neer op de mensen uit Congo? Blijkbaar wel. (zie ook bordje: schenkt de beschaving')

Op de volgende slide staat de close-up van het bordje tussen de beelden

Onbeschaafd?

Volgens wie? 

Onbeschaafd?

Volgens wie? 

Interpretatie van moderne kunstenaars om de stem van Congo terug te laten komen in het museum. Wat vinden jullie hiervan? Is het nu opgelost?

Wat gaan we doen?

0. Bewustwording van de eigen blik en de blik van een ander

1. Perspectief; wat is jouw visie/mening, wat is die van een ander en hoe kom je achter de mening van een ander?

2. Wat 'doet' perspectief; waarom is het belangrijk? Hoe kan het beïnvloed worden? Waarom zou je het willen beïnvloeden? 

3. Twee voorbeelden: Caesar (kritisch) & Vergilius (empathisch)

4. Conclusie 

5. Vragen & opmerkingen

Machtstructuren doorzien

De machtsstructuren kunnen zitten in fysieke structuren:

het panopticon als ultieme machtsstructuur;

in de opbouw van publieke ruimtes;

het überhaupt bestaan van publieke ruimtes binnen een systeem

maar woorden kunnen (ook) bijdragen aan de opbouw van deze machtsstructuren (geschiedenis wordt geschreven door de overwinnaars (Romeinen...?), het legitimeren van macht of ook op een meer 'impliciete' manier machtsboodschappen overdragen

"Met alle mogelijke middelen moet de vijandelijke leider gediaboliseerd worden. Hij moet worden voorgesteld als het beest met wie moet worden afgerekend, de gek, barbaar, helse crimineel, slager, verstoorder van de vrede, vijand van de mensheid, monster... 

Van dit monster gaat alle kwaad uit. Het doel van de oorlog wordt dan de gevangenneming van het monster. Hem tegen de vlakte krijgen, betekent automatisch de terugkeer van de moraal en de beschaving. In sommige gevallen kan dit portret gerechtvaardigd lijken, maar we mogen evenwel niet uit het oog verliezen dat dit monster heel vaak iemand is geweest waarmee me normaal omgingen voor het conflict zelf en in sommige gevallen zelfs na de overwinning of na de nederlaag."

Dit zit heel erg in het Afrikamuseum ('schenkt de beschaving'); maar ook in oorlogen nu - 'jezelf als de betere/beschaafde presenteren om ingrijpen te legitimeren' en natuurlijk bij onze vriend, Caesar. 

Het kan ook met woorden -

Caesar over de Galliërs

"Nadat die (nl. de beelden) in brand gestoken zijn, worden de mensen gedood, ingesloten door het vuur. Zij menen dat de executies van degenen, die gegrepen zijn bij diefstal of beroving of bij enig ander vergrijp, meer welkom zijn bij de onsterfelijke goden; maar, wanneer de voorraad van dat soort tekort schiet, verlagen zij zich zelfs (gaan zij over) tot executies van onschuldigen. 

Wat valt je op aan het woordgebruik?

Klas 5 

Het kan ook met woorden -

Caesar over de Galliërs

"Nadat die (nl. de beelden) in brand gestoken zijn, worden de mensen gedood, ingesloten door het vuur. Zij menen dat de executies van degenen, die gegrepen zijn bij diefstal of beroving of bij enig ander vergrijp, meer welkom zijn bij de onsterfelijke goden; maar, wanneer de voorraad van dat soort tekort schiet, verlagen zij zich zelfs (gaan zij over) tot executies van onschuldigen. 

> etiam ad innocentium supplicia descendunt. (Caes. DBG. 6.16)

Nu: 

Beantwoord de vragen over deze twee afbeeldingen

Klas 3

Welke afbeelding zou Caesar beter hebben gevonden? Waarom?

Welke afbeeldingen zouden de Galliers beter hebben gevonden? Waarom? 

Klas 3

Welke afbeelding zou Caesar beter hebben gevonden? Waarom?

Welke afbeeldingen zouden de Galliers beter hebben gevonden? Waarom? 

De meerdere & mindere 

Kun je je ook verplaatsen in de 'minder machtige/belangrijke/de gediaboliseerde/de gekke?' 

(Waarom wordt die überhaupt zó afgeschilderd?)

Het kan ook met woorden - 

Vergilius over Dido & Aeneas

Dido spreekt onder andere een vloek uit over Aeneas waarbij ze oproept tot een wreker 

Haec precor, hanc uocem extremam cum sanguine fundo.

Tum uos, o Tyrii, stirpem et genus omne futurum

exercete odiis, cinerique haec mittite nostro

munera. Nullus amor populis nec foedera sunto.

Exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor

Verg. Aen. 4.621-625

Klas 5

In wie kun je je beter inleven? Dido of Aeneas? Waarom?

Waarom is het belangrijk bij het verhaal van Dido & Aeneas rekening te houden met perspectief?

Hoe beschrijft Vergilius Dido nadat ze is verlaten door Aeneas?

Intens, hysterisch, gepast, precies goed, begrijpelijk...?

Kanttekeningen:

• Dido is een Carthaagse vrouw - ander normen- en waardensysteem uit te vaardigen dan de toekomstige Trojaanse/Romeinse(?) (plichtsgetrouwe) Aeneas 
  
• Lavinia, de Italiaanse vrouw waar Aeneas mee zal trouwen verlaat haar immer woedende verloofde voor de rustige Aeneas (die later overigens de verloofde in razernij vermoordt) 
  
• Aeneas staat symbool voor keizer Augustus (maar hij was toch...?)
  
• Dido staat symbool voor Hannibal (de wreker met de olifanten (;-) ze komen weer terug!))
  

Klas 5

Conclusie

1. Iets dat je kan zien (bijv. in een lokaal) als aanknopingspunt dat we allemaal andere dingen zien; (had iemand iets van zichzelf opgeschreven, of viel dat al niet eens meer op?)
2. Enige theorie over hoe perspectief gemanipuleerd kan worden > wat willen mensen dat je ziet? Met welk doel? Waar? Hoe? (kritisch kijken)
3. Met het bewustzijn van het kunnen veranderen van perspectief in je achterhoofd: kan je dan iets over dat in je schoenen geschoven perspectief zeggen? Kan je je verplaatsen in het andere perspectief?  (empathische reflecteren)

Conclusie

Klassieke oudheid is bij uitstek geschikt voor het kunnen verplaatsen in een ander; genoeg verhalen, genoeg extremen; genoeg voor ons gekke situaties om uit onze comfortzone gehaald te worden en daarvan iets te vinden en jezelf toe te verhouden!

  'Hoe reageren mensen op elkaar? Wat gebeurt er? / Wat zegt deze persoon hier (nu echt); hoe zegt deze persoon dat, waarom zo? / Wat vind ik daarvan?'

Hartelijk dank voor jullie aandacht! :-)
Vragen? Opmerkingen?
Ideeën of ervaringen die jullie willen delen?