Tijd van regenten en vorsten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

'De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

 Geschiedenis

Lesdoel

Wat was er bijzonder aan de Republiek op politiek en cultureel vlak?

De Republiek

De Republiek (1648)

Holland (kaart van Blaeu, gemaakt in 1640)

Politiek

Het Binnenhof begin 17e eeuw

De Staten-Generaal

Het bestuurscentrum van de Republiek lag (net als nu) in Den Haag. Op het Binnenhof (historische naam: Hof van Holland) vergaderde de Staten-Generaal. Vanaf de 13e eeuw vergaderden de graven van Holland er. Ze hadden er een kasteel gebouwd. De Ridderzaal was het voorportaal van de Rolzaal waar de graven van Holland vergaderden.

Politiek

Statenbond

- samenwerking van onafhankelijke staten die samen een staat vormen.   

- bepaalde zaken, zoals buitenlandse politiek en veiligheid worden gemeenschappelijk geregeld

Holland

Zeeland

Friesland

Overijssel

Groningen

Gelderland

Utrecht

De Republiek bestond uit de onafhankelijke gewesten Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland, Groningen, Overijssel en Gelderland, plus het landschap Drenthe en de verschillende Generaliteitslanden (Brabant en Limburg)

Politiek

Wie had de macht in de Republiek?
 

> rijke burgers (regenten) (de macht in de steden en de Gewestelijke Staten)

> stadhouder (legeraanvoerder) > prins van Oranje; elk gewest had een stadhouder

>raadspensionaris (machtig politicus)

Regenten

Karel V 

Karel V

- rijke burgers

- bestuurders in de steden

Stadhouder

Karel V 

Karel V

- leider van de Opstand

- hoge ambtenaar van de gewesten die namens de Republiek optrad als aanvoerder van leger en vloot

- familie Van Oranje

Stadhouders:

Willem van Oranje (1572-1584)

Maurits (1584-1625)

Frederik Hendrik (1625-1647)

Willem II (1647-1650)

1650-1672: Eerste Stadhouderloze Tijdperk

Willem III (1672-1702)

1702-1747: Tweede Stadhouderloze Tijdperk

Raadspensionaris

Karel V

-soort minister-president, minister van buitenlandse zaken en minister van financiën tegelijk.

-woordvoerder van het gewest Holland in de Staten-

  generaal

Stadhouders:

Willem van Oranje (1572-1584)

Maurits (1584-1625)

Frederik Hendrik (1625-1647)

Willem II (1647-1650)

1650-1672: Eerste Stadhouderloze Tijdperk

Willem III (1672-1702)

1702-1747: Tweede Stadhouderloze Tijdperk

Bestuur in de Republiek

Staten-Generaal en Gewestelijke Staten

Staten-Generaal

- gezamenlijk bestuur van de Republiek in de Staten-Generaal

- beslissingen over buitenlandse politiek, verdediging en kolonies

- Holland belangrijkste gewest in de Staten-Generaal

- belangrijkste ambtenaar in Holland > raadpensionaris

Gewestelijke Staten

- bestuur van de afzonderlijke gewesten

- beslisten over bijna alles (bv. kerkelijke zaken, rechtspraak, belastingen...)

- adel en regenten hier vertegenwoordigd.

Rampjaar (1672)

Radeloos: de regenten wisten niet goed wat te doen.

Reddeloos: de Republiek leek verloren

Redeloos: het volk was (onterecht) woedend op Johan de Witt

De Republiek aangevallen door
Engeland, Frankrijk en Munster/Keulen

Willem III wordt stadhouder

Kunst

Karel V 

Karel V

Burgerlijke cultuur

Burgerlijke cultuur: cultuur die wordt bepaald door burgers

vooral groepsportretten, stillevens, portretten van regenen/rijke families...

tegenover hofcultuur: cultuur die wordt bepaald door de vorst en zijn adellijke hof. 

Rembrandt van Rijn

Karel V

Anatomische Les van dr. Nicolaes Tulp (1632)

Nachtwacht (1642)

Johannes Vermeer

Karel V 

Karel V

Meisjes met de parel (1665)

Melkmeisje (1658)

Gezicht op Delft (1660)

Straatje (van Vermeer) (1657)

Jan Steen

Karel V

Schrijvers en dichters

- vrijheid van drukpers

- veel migranten

- gedichten

- toneelstukken

Jacob Cats

Pieter Corneliszoon Hooft

Joost van den Vondel

een van de meest gelezen dichters uit de Gouden Eeuw

Samenleving in de Republiek

- kleine groep rijke families (handel, investeringen > hadden macht)

- relatief kleine groep winkeliers en ambachtslieden (maakten en verkochten spullen)

- grote groep loonarbeiders (werkten in loondienst)

- veel armen (werkelozen e.d.)

Wat was er bijzonder aan de Republiek op politiek en cultureel vlak?

politiek 

- Republiek werd bestuurd door regenten en de stadhouder

- geen vorst

- Gewestelijke Staten en Staten-Generaal

cultuur

- godsdienst: verdraagzaamheid voor andere geloven (calvinisme leidend)

- wetenschap: nieuwe ontdekkingen tijdens wetenschappelijk revolutie

- kunst: (groeps)portretten, dagelijks leven, landschappen etc.